Giải trình ý kiến của đại biểu Quốc hội tại phiên thảo luận về dự thảo Luật BHXH sửa đổi sáng 23/11, Bộ trưởng LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung cho biết, thời gian qua, Ban soạn thảo luật nhận được rất nhiều ý kiến đóng góp của người dân, của các tổ chức. Phiên thảo luận tại Quốc hội cũng có gần 100 đại biểu đăng ký phát biểu, cùng với 148 lượt ý kiến tổng hợp từ các tổ trước đó sẽ được Ban soạn thảo nghiêm túc phối hợp với cơ quan chủ trì và các cơ quan liên quan để tiếp thu tối đa.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính trao đổi với Bộ trưởng Đào Ngọc Dung bên lề phiên thảo luận (Ảnh: Minh Châu).
Đề cập trước hết về cơ sở chính trị để xây dựng Luật BHXH lần này, Bộ trưởng dẫn Nghị quyết 28 của Ban chấp hành Trung ương Đảng về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội do chính Chủ tịch Quốc hội đương nhiệm là Trưởng Ban soạn thảo nghị quyết khi đó. Gần đây, Nghị quyết Trung ương 8 khóa XIII tiếp tục nêu chỉ đạo, định hướng về chính sách xã hội.
Từ những chủ trương đó, các nội dung được Chính phủ trình trước Quốc hội là để thể chế hóa đường lối, chỉ đạo, tiến tới xây dựng hệ thống BHXH đa tầng và BHXH toàn dân, khắc phục cơ bản những vướng mắc, khó khăn hiện nay.
Giữ chân người lao động trong hệ thống an sinh
Trong dự thảo luật, Bộ trưởng nhận định quy định hưởng BHXH một lần là vấn đề lớn, quan trọng, nhạy cảm, thể hiện tính chính trị – xã hội cũng như tính chuyên môn rất cao. Do đó, Ban soạn thảo và Chính phủ sẽ tiếp tục cân nhắc thấu đáo, nghiên cứu, lấy thêm ý kiến của các đối tượng thụ hưởng, của người sử dụng lao động.
Về các phương án quy định việc rút BHXH một lần, Bộ trưởng cho rằng, việc xây dựng các phương án cần hướng đến hai mục tiêu. Thứ nhất, là đáp ứng được nhu cầu chính đáng của người tham gia BHXH là quyền được rút bảo hiểm. Thứ hai, phải phấn đấu để giữ chân người lao động trong hệ thống đảm bảo an sinh xã hội và lo cho người dân khi về già có lương hưu, đảm bảo cuộc sống.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh mục tiêu vừa giữ chân người lao động trong hệ thống an sinh xã hội (Ảnh: Minh Châu).
Trên tinh thần chung đó, người đứng đầu ngành LĐ-TB&XH nhìn nhận: “Hiện tại, rất khó có thể đưa ra một phương án tối ưu, mà sẽ tiếp tục đề xuất hoặc chọn phương án nhiều ưu điểm hơn”.
Qua thảo luận, lấy ý kiến của người lao động, Tổ chức lao động quốc tế và đặc biệt là ý kiến thảo luận tại Quốc hội, Bộ trưởng cho rằng, tinh thần là tiếp tục điều chỉnh quy định được thiết kế theo hướng người lao động có quyền rút BHXH một lần, không phân biệt người đóng trước hay sau, sau khi luật có hiệu lực.
Quy định rút tối đa 50% thời gian đóng vào quỹ
Bộ trưởng LĐ-TB&XH ghi nhận ý kiến của các đại biểu Quốc hội nêu về mức cho rút BHXH một lần, như chỉ cho rút phần 8% người lao động đóng, đề nghị giữ lại khoản 14% mà doanh nghiệp đóng.
Phương án này đảm bảo được quyền của người lao động là được hưởng BHXH một lần, công bằng giữa người tham gia trước và sau khi luật có hiệu lực. Đây cũng là phương án phù hợp với khuyến nghị của các tổ chức quốc tế, khắc phục được những vướng mắc hiện nay. Sau nữa, phương án này giữ được chân người lao động trong hệ thống an sinh xã hội.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định, 50% còn lại được bảo lưu cho người lao động, ghi nhận cụ thể trong sổ BHXH.
Đại biểu Trần Hoàng Ngân phát biểu tại phiên thảo luận về luật BHXH (Ảnh: Minh Châu).
“Như vậy, khi quay trở lại tham gia BHXH, người lao động sẽ được cộng tiếp thời gian đóng. Trường hợp không tái tham gia, người lao động sẽ hưởng trợ cấp hàng tháng khi đến tuổi nghỉ hưu”, Bộ trưởng cho hay.
Lý giải về mức 50% đưa ra, Bộ trưởng phân tích, về mặt kỹ thuật, cách thức quản lý BHXH theo thông lệ quốc tế là ghi nhận theo thời gian tham gia BHXH và tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, không phân biệt phần đóng của người lao động hay người sử dụng lao động.
Ông cho biết, rút 50% thời gian đóng tương đương với phần đóng của người lao động là 8%. 8% tiền lương người lao động đóng trong 1 năm tương đương với 0,96% tháng lương.
Ngoài ra, xác định mức hưởng chung với các trường hợp là 50%, theo Bộ trưởng, khắc phục được những vướng mắc khó thực thi nếu chia tách thành các khoản 8% và 14%.
Người lao động rút BHXH một lần nhận tối đa không quá 50% thời gian đóng, 50% còn lại được bảo lưu, ghi rõ trong sổ BHXH để tiếp tục được hưởng các quyền lợi (Ảnh: Nguyễn Sơn).
Ngoài ra, thực tế, hiện có những nhóm lao động phải đóng cả 22% như phu nhân, phu quân ở các cán bộ ở ngoại giao đoàn hay người Việt Nam lao động ở nước ngoài. Trong khi đó, lại có những cá nhân được Nhà nước đóng 100% như hạ sĩ quan, binh sĩ, học viên lực lượng vũ trang…
Con số quy định được hưởng 50% thời gian đóng BHXH đã được chúng tôi tính toán kỹ lưỡng, là phương án tối ưu hơn cả”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh.
Lộ trình giảm tuổi hưởng trợ cấp hưu trí tiệm cận với tuổi nghỉ hưu
Về trợ cấp hưu trí xã hội, Bộ trưởng cho biết, Chính phủ, Ban soạn thảo bám sát tinh thần Nghị quyết 28 để xây dựng nội dung này. Trợ cấp hưu trí xã hội là tầng an sinh đầu tiên trong hệ thống BHXH đa tầng. Trợ cấp này do Ngân sách nhà nước đảm bảo cho người cao tuổi không có lương hưu, chế độ BHXH hàng tháng.
Bộ trưởng cũng khẳng định lộ trình điều chỉnh giảm dần độ tuổi trợ cấp hưu trí xã hội, lần này giảm từ 80 tuổi xuống 75 tuổi và sẽ tiếp tục giảm dần, tiến tới đưa điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội tiệm cận tuổi nghỉ hưu.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung và Tổ Biên tập dự thảo luật BHXH (sửa đổi) trao đổi bên lề hành lang Quốc hội (Ảnh: Minh Châu).
Việc điều chỉnh cụ thể sẽ tùy theo tình hình phát triển kinh tế – xã hội, khả năng ngân sách của Nhà nước. Điều chỉnh thời điểm nào, mức nào thì sẽ do Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định.
“Để linh hoạt điều chỉnh mức hỗ trợ kinh phí cho trợ cấp hưu trí xã hội, cũng như các hỗ trợ khác như thai sản, hỗ trợ phụ nữ trẻ em,… luật giao Chính phủ quy định mức này. Tùy thời điểm, mức quy định cụ thể ra sao, Chính phủ có trách nhiệm báo cáo Thường vụ Quốc hội trước khi xem xét, quyết định theo thẩm quyền”, Bộ trưởng khái quát.
Tỷ lệ đóng BHXH là phù hợp
Về ý kiến tỷ lệ đóng BHXH, Bộ trưởng thông tin, vừa qua 13 Hiệp hội có đề xuất giảm tỷ lệ đóng như mức của năm 2009 và một số đại biểu cũng nêu. Mức đóng BHXH của các quốc gia rất khác nhau, phù hợp với bối cảnh, điều kiện phát triển kinh tế – xã hội của mỗi đất nước.
Mức đóng hiện nay của Việt Nam là 27,5% tiền lương tháng và làm căn cứ đóng BHXH. Mức này là tương thích với các quốc gia trong khu vực như Trung Quốc (33%), Nhật Bản (gần 30%), Malaysia (26,7%)…
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung giải đáp ý kiến của đại biểu Quốc hội (Ảnh: Minh Châu).
Bộ trưởng dẫn chứng, tỷ lệ đóng BHXH một số quốc gia có thể thấp hơn Việt Nam như Malaysia là 26,7%. Tuy nhiên, phần này chưa có phần bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, nước bạn quy định, người sử dụng lao động phải chịu trách nhiệm lo cho người lao động khi gặp rủi ro, tai nạn hoặc chế độ ốm đau, thai sản. Thực tế, quy định như vậy đã phát sinh bất cập và nhiều quốc gia đang đi theo hướng chuyển lại Quỹ BHXH đảm nhiệm.
“Vì vậy, chúng tôi cho rằng mức đóng BHXH hiện nay của Việt Nam là tương đối phù hợp”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định.
