Trong chuyến đi trở lại Buôn Mê Thuột gần đây, travel blogger Vinh Gấu (ngoài cùng bên trái) có cơ hội ghé thăm hồ Lak ở huyện Lak và thưởng thức nhiều món ăn lạ miệng, thơm ngon của người đồng bào M’Nông.
Trong đó, nổi bật nhất là những món ngon như canh tro vỏ chuối, chả cả thác lác, vịt nướng, thịt heo nướng ống tre, gỏi cà đắng cá khô, canh cà đắng, tép ram khế,…
Canh tro vỏ chuối là món ăn chàng trai trẻ ấn tượng nhất không chỉ bởi hương lạ miệng, “đưa cơm” mà còn do cách chế biến độc đáo, mang đậm nét văn hóa ẩm thực truyền thống của người M’Nông.
Để làm món ăn này, người dân dùng tro đốt từ các loại vỏ chuối chín phơi khô rồi hòa với nước, sau đó lọc lại qua lớp màng lưới để lọc bỏ cặn của tro. Phần nước tro thu được sẽ đem nấu cùng với đu đủ gọt vỏ, măng chua lâu năm và thịt nạc. Họ đun tất cả nguyên liệu cho đến khi chín nhừ, thịt mềm mới múc ra tô để thưởng thức.
Cá thác lác tuy nhiều xương nhưng giàu dinh dưỡng nên được người bản địa sáng tạo thành món chả cá hấp dẫn bằng cách nạo thịt cá rồi đem giã nhuyễn. Lâu dần, món ăn này trở nên nổi tiếng khắp vùng và được chọn lựa để xây dựng thương hiệu thành sản phẩm truyền thống của huyện Lak. Để chả cá thơm, ngon tự nhiên thì nguyên liệu phải được tuyển chọn từ những con cá tươi, thịt chắc, sau đó đem sơ chế ngay và ướp lạnh nhằm giữ độ tươi ngon của cá. Món chả cá thác lác này có thể chiên, hấp hoặc ăn chung với lẩu măng chua đều ngon.
Ở hồ Lak, vịt được nuôi thả tự nhiên nên kích cỡ nhỏ, không có lớp mỡ dày như vịt nhà. Để thịt vịt ngon hơn, người bản địa thường nướng vịt trên lửa nhỏ, lật đều tay để tránh làm cháy lớp da hay khiến miếng thịt vịt bị khô đi. Nhờ vậy mà vịt vẫn ngọt thơm, chắc thịt và thấm đều gia vị.
Món vịt nướng này ăn kèm với cơm lam rất ngon. Những ống tre đầy nếp trộn với gạo của người đồng bào được bịt lại bằng lá chuối, rồi đem nướng đều trên bếp lửa hồng. Khi cơm chín, họ chẻ mỏng lớp tre đã cháy xém ra để khi ăn chỉ cần tách lớp vỏ là được.
Gà nướng là món ăn đặc trưng mà du khách thường bắt gặp khi ghé thăm các tỉnh vùng núi. Tuy nhiên, món gà nướng chế biến từ loại gà thả vườn của người M’Nông lại có hương vị riêng, hấp dẫn. 
Gà ở đây là gà tơ, kích thước nhỏ chừng 1kg, thịt săn và da mỏng. Gà được làm sạch, tẩm ướp với muối hột, ớt xanh,… rồi nướng trên than hồng cho đến khi chín vàng đều và dậy mùi thơm nức mũi.
Ở hồ Lak, lợn cũng được nuôi thả rông nên ít mỡ, thịt dày, mềm, khi chế biến có mùi thơm. Người bản địa thường làm món thịt heo nướng ống tre, kết hợp cùng các loại gia vị như ớt xiêm, muối hột, củ nén,… giã nhuyễn khiến ai ăn cũng thích thú. Món ăn này chấm kèm muối ớt rất ngon.
Một trong những món ăn đặc biệt nhất ở đây là gỏi cà đắng cá khô với vị cay và đắng. Blogger Vinh Gấu không khỏi mê mẩn vị đắng nhẹ của quả cà đắng, vị thơm dịu của cá cơm khô, vị cay cay của trái ớt hiểm, vị bùi bùi của ngò gai, hòa quyện với vị mặn ngọt và chua nhẹ của các gia vị khác. Đối với người bản địa, món ăn càng đắng càng cay thì càng ngon, nhưng khi làm đãi khách, họ thường gia giảm vị đắng và vị cay cho phù hợp với khẩu vị của số đông.
Một món ngon khác từ cà đắng là canh cà đắng, có vị cay nồng của ớt và ngọt thanh từ thịt ba chỉ heo. Món này được nhận xét là rất tốn cơm, vị lạ miệng khiến thực khách ăn một lần nhớ mãi.
Với lợi thế tự nhiên từ hồ Lak, người bản địa được thiên nhiên ban tặng cho nguồn tôm tép dồi dào. Cứ khoảng 2-3h sáng, người dân nơi đây lại đi đặt những chiếc lừ (một kiểu lồng để đánh bắt tôm tép) trên hồ rồi sáng sớm hôm sau bắt đầu đi kéo lừ lên và đem ra chợ bán.
Để tránh bị những sợi râu nhọn của tép đâm vào lưỡi hay vòm miệng, người địa phương thường cắt hết râu tép rồi mới đem ram với khế. Vị của món này hơi mặn, kết hợp với vị chua nhẹ của khế, tạo thành món ngon dân dã nhưng không kém phần hấp dẫn.
Blogger Vinh Gấu cho biết, những món ăn trên không bán phổ biến ở các nhà hàng, quán ăn ở Buôn Ma Thuột. Tuy nhiên, du khách có thể ghé các khu du lịch sinh thái Đầu Nguồn, nhà hàng Arul House ở trung tâm thành phố hoặc xa hơn thì đến với Y Sol House ở xã Yang Tao, huyện Lak – cách trung tâm TP. Buôn Mê Thuột khoảng 50km để thưởng thức loạt đặc sản thơm ngon của vùng đất nơi đây.

Ảnh: Vinh Gấu