Bị Nga chặn nguồn cung khí đốt, EU đặt trọn niềm tin vào quốc gia Kavkaz này, ‘trái ngọt’ đã trong tầm tay?

Nga là một trong những nhà sản xuất năng lượng chính cho các nước EU, đặc biệt là khí đốt tự nhiên và dầu mỏ. (Nguồn: Shutterstock)

Năng lượng là một trong những lĩnh vực chính đối với EU. Kể từ năm 1951, châu Âu đã bắt đầu thực hiện quá trình hội nhập trong lĩnh vực năng lượng, được đánh dấu bằng việc thành lập Cộng đồng than và thép châu Âu.

Để đáp ứng nhu cầu năng lượng của mình, EU hợp tác với Nga. Liên minh này là đối tác thương mại lớn nhất của Nga, chiếm 48% tổng ngoại thương của xứ bạch dương và 75% đầu tư nước ngoài của Nga cập bến EU.

Nga là một trong những nhà sản xuất năng lượng chính cho các nước EU, đặc biệt là khí đốt tự nhiên và dầu mỏ. Giá năng lượng thấp đã khiến khối 27 quốc gia thành viên phụ thuộc vào nguồn cung cấp năng lượng từ nước này.

Tuy nhiên, với nhu cầu năng lượng cao sau đại dịch Covid-19, giá năng lượng ở châu Âu đã tăng lên. Kết quả là trữ lượng khí đốt tự nhiên của châu Âu đã giảm đi.

Tình hình càng trở nên trầm trọng hơn sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào tháng 2/2022. Động thái này đã khiến các nước phương Tây áp đặt hàng loạt lệnh trừng phạt đối với Moscow. Đáp lại, Nga đã cắt nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên cho EU.

Việc giá năng lượng tăng cao sẽ có tác động tiêu cực đến liên minh. Vì khí đốt tự nhiên được người tiêu dùng sử dụng phổ biến nhất cho các nhu cầu trong gia đình như sưởi ấm, làm mát và nấu ăn. Nhu cầu năng lượng trong gia đình tại EU chiếm khoảng 22% tổng lượng tiêu dùng. Đồng thời, do đây là một trong những nhiên liệu để sản xuất điện nên tình trạng thiếu khí đốt sẽ làm gián đoạn thị trường điện của khối.

Tìm nguồn cung thay thế

Sự bất ổn trong mối quan hệ giữa EU và Nga, cùng với trữ lượng khí đốt tự nhiên ngày càng cạn kiệt, đã buộc các nhà lãnh đạo châu Âu phải tìm kiếm các nguồn năng lượng thay thế. Trước thực tế mới này, sự chú ý ngày càng tăng đang hướng tới các quốc gia có ngành năng lượng đáng tin cậy và đầy tham vọng, chẳng hạn như Azerbaijan.

Quốc gia này không chỉ có trữ lượng năng lượng dồi dào mà còn thể hiện cam kết trở thành đối tác năng lượng ổn định của châu Âu. Thông qua việc đầu tư cơ sở hạ tầng và các hiệp định song phương, quốc gia Kavkaz đang nỗ lực tăng cường năng lực sản xuất và xuất khẩu khí đốt tự nhiên sang thị trường lục địa già, giúp châu Âu giảm sự phụ thuộc vào Nga và đảm bảo tính bền vững của nguồn cung cấp năng lượng trong tương lai.

Ngày 18/7/2022, EU và Azerbaijan đã ký Biên bản ghi nhớ (MoU) về quan hệ đối tác chiến lược trong lĩnh vực năng lượng. Thỏa thuận quan trọng này bao gồm cam kết tăng gấp đôi công suất của đường ống Hành lang khí đốt phía Nam lên hơn 20 tỷ mét khối mỗi năm vào năm 2027, tăng cường an ninh năng lượng và đa dạng hóa nguồn cung cấp cho EU.

Công suất đường ống được mở rộng sẽ cho phép vận chuyển một khối lượng khí đốt tự nhiên lớn hơn từ Azerbaijan đến các nước châu Âu khác nhau, giảm sự phụ thuộc của lục địa này vào năng lượng của Nga và tăng cường khả năng phục hồi trước sự gián đoạn nguồn cung. Sự hợp tác này cũng phản ánh chiến lược rộng lớn hơn của EU nhằm chuyển đổi hướng tới một tương lai năng lượng an toàn và bền vững hơn, tích hợp các nguồn năng lượng tái tạo và cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng giữa các quốc gia thành viên.

MoU này không chỉ bao gồm phát triển cơ sở hạ tầng mà còn hợp tác trong các lĩnh vực như chuyển giao công nghệ, chính sách và xây dựng năng lực, củng cố hơn nữa mối quan hệ hợp tác lâu dài giữa EU và Azerbaijan trong lĩnh vực năng lượng.

Trong ngắn hạn, Azerbaijan đã tăng cường cung cấp khí đốt tự nhiên cho EU, với 12 tỷ mét khối vào năm 2022, tăng đáng kể so với mức 8,1 tỷ mét khối vào năm 2021. Nguồn cung tăng ngay lập tức này nêu bật vai trò chủ động của Azerbaijan trong việc giải quyết các nhu cầu năng lượng cấp bách của châu Âu trong bối cảnh địa chính trị đầy biến động.

Hợp tác cùng có lợi

MoU cũng bao gồm sự hỗ trợ quan trọng từ EU để giúp quốc gia Tây Á giảm lượng khí đốt và thoát khí metan trong quá trình sản xuất khí đốt. Sáng kiến ​​này phù hợp với các tiêu chuẩn môi trường toàn cầu và là một phần trong mục tiêu rộng lớn hơn nhằm hỗ trợ Baku tham gia Cam kết khí metan toàn cầu.

Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel (phải) và Tổng thống Cộng hòa Azerbaijan Ilham Aliyev. (Nguồn: EU)

Bằng cách áp dụng các phương pháp thực hành tốt nhất và công nghệ tiên tiến để giảm thiểu lượng khí thải metan, Azerbaijan có thể tăng cường quản lý môi trường và đóng góp vào các nỗ lực toàn cầu nhằm chống lại biến đổi khí hậu. Sự hỗ trợ của EU trong lĩnh vực này nhấn mạnh cam kết không chỉ đảm bảo nguồn cung năng lượng mà còn đảm bảo năng lượng được sản xuất theo cách có trách nhiệm với môi trường, từ đó củng cố các mục tiêu phát triển bền vững được chia sẻ bởi cả hai bên.

Thông qua các khoản đầu tư cơ sở hạ tầng đáng kể và các hiệp định song phương chiến lược, Baku đang phấn đấu nâng cao năng lực sản xuất và xuất khẩu khí đốt tự nhiên sang thị trường châu Âu. Các dự án lớn như Đường ống khí đốt tự nhiên xuyên Anatolian (TANAP) và Đường ống xuyên Adriatic (TAP) tạo thành xương sống cho những nỗ lực này, cho phép dòng khí đốt từ Azerbaijan đến châu Âu hiệu quả và đáng tin cậy hơn. Các tuyến đường ống này được thiết kế để giảm bớt các rào cản hậu cần và giảm thiểu rủi ro gián đoạn nguồn cung, từ đó đảm bảo sự ổn định phân phối năng lượng.

Cuộc họp lần thứ năm Đối thoại An ninh EU-Azerbaijan diễn ra vào ngày 13/6 vừa qua tại Brussels (Bỉ). Trong cuộc họp, các đại biểu đã thảo luận thẳng thắn về tình trạng hiện tại của quan hệ song phương, cũng như các vấn đề chính sách đối ngoại và an ninh của nhau. Các đại biểu cũng nhấn mạnh vai trò của Azerbaijan là đối tác năng lượng đáng tin cậy, nhấn mạnh tầm quan trọng của nước này trong việc đảm bảo an ninh và ổn định năng lượng cho khu vực.

Ngoài ra, nội dung cuộc họp còn bao gồm việc đánh giá tiến độ của các dự án đã được thống nhất trước đó, như mở rộng công suất đường ống Hành lang khí đốt phía Nam và triển khai các công nghệ thân thiện với môi trường trong quy trình sản xuất năng lượng. Cuộc đối thoại này phản ánh cam kết của cả hai bên trong việc tiếp tục hợp tác hướng tới các mục tiêu chung, cụ thể là an ninh năng lượng, tính bền vững và giảm phát thải carbon.

Với cam kết mạnh mẽ về đa dạng hóa năng lượng và đầu tư bền vững, Azerbaijan đã thành công trong việc khẳng định mình là đối tác chiến lược quan trọng của EU. Các bước tiến bộ mà nước này thực hiện nhằm mở rộng và đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng ổn định và bền vững sẽ không chỉ củng cố sự ổn định và an ninh năng lượng của châu Âu mà còn đóng vai trò là trụ cột chính trong việc hỗ trợ tăng trưởng kinh tế trong khu vực. Thành tựu này phản ánh tầm nhìn dài hạn của Azerbaijan trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng năng lượng có khả năng phục hồi và thân thiện với môi trường, phù hợp với mục tiêu của EU là giảm sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng thông thường và tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo.

Thông qua sự hợp tác chặt chẽ, cả hai bên sẽ đạt được những lợi ích kinh tế và địa chính trị đáng kể. Azerbaijan, với nguồn tài nguyên năng lượng dồi dào, có thể đáp ứng nhu cầu năng lượng của châu Âu, trong khi EU có thể cung cấp hỗ trợ về công nghệ và tài chính để phát triển hơn nữa ngành năng lượng của quốc gia vùng Kavkaz. Sức mạnh tổng hợp này sẽ tạo ra mối quan hệ đôi bên cùng có lợi, tăng cường ổn định khu vực và đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng bền vững cho châu Âu.

Sự hợp tác này cũng mở ra cơ hội phát triển các dự án năng lượng xanh và sáng tạo, không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn giúp giảm tác động môi trường toàn cầu. Do đó, một tương lai an toàn hơn, ổn định hơn và thịnh vượng hơn có thể được hiện thực hóa, mang lại những tác động tích cực rộng rãi cho người dân ở cả hai khu vực và củng cố vị thế địa chính trị của họ trên trường quốc tế.