Thôn Châu Thuận Biển, xã Bình Châu, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi lâu nay được nhiều người gọi là “làng chài cổ vật”, bởi ngư dân ở đây sở hữu rất nhiều cổ vật quý được trục vớt từ những con tàu cổ đắm ngoài biển xa.
Có cổ vật hơn 600 năm tuổi
Chúng tôi ghé thăm gia đình anh Trương Tràng, ở thôn Châu Thuận Biển, người nổi tiếng ở làng chài với bộ sưu tập khoảng 300 đồ gốm sứ các loại, sản xuất từ thế kỷ 15 đến 17. Trong đó, có nhiều cổ vật đã giám định có giá trị cao như những chiếc chén, dĩa được làm từ gốm Chu Đậu có niên đại hơn 500 năm hay những chiếc chum, lọ hoa, tráp đựng phấn với niên đại 300 đến 500 năm.
Anh Tràng cho biết, vùng biển thôn Châu Thuận Biển còn có tên gọi khác là Vũng Tàu, thời trước tàu thuyền buôn bán hàng hóa đi qua lại vùng này rất nhiều. Thiên tai, hỏa hoạn và sóng gió biển khơi đã khiến nhiều tàu thuyền bị đắm chìm, nhấn theo hàng trăm, ngàn cổ vật nằm dưới đáy biển.
Năm 2012, ngư dân trong làng đã phát hiện tàu cổ đắm với rất nhiều đồ gốm, sứ. Dấu tích khai quật cho thấy tàu bị cháy trước khi chìm, bên trong có những đồng tiền ở niên đại 1264 – 1295.
Năm 2014, lại thêm một tàu cổ đắm được phát hiện với rất nhiều hiện vật gồm tô, bát, đĩa có niên đại từ đầu thế kỷ 17…
Anh Tràng cầm trên tay một tô men xanh trắng có niên đại thế kỷ 17, bên trong họa tiết cá chép hóa rồng, cho biết chiếc đĩa này được đổi bằng 4 can dầu máy, trị giá 4 triệu đồng. “Tôi xây dựng bộ sưu tập này từ sự chắt chiu đó. Mỗi cổ vật đẹp mình lại muốn mua, đổi bằng được, bởi ẩn chứa trong đó là những giá trị của thời gian, của lịch sử – những di sản văn hóa vô cùng đáng quý” – anh Tràng chia sẻ.
Còn anh Nguyễn Văn Vương, cũng ở thôn Châu Thuận Biển cho biết, nơi đây nổi tiếng là “làng cổ vật” bởi trong tủ nhà nào cũng có bình, lọ, chén, bát gốm sứ với nhiều niên đại khác nhau. Nhà nhà, người người, có đến hàng trăm hộ sưu tầm cổ vật. Độc đáo và đáng quý ở chỗ người dân đem về chủ yếu để trưng bày chứ hiếm khi bán.
Cầm trên tay bát gốm sứ, anh Vương kể: “Cái này tôi nhặt được trong lúc lặn bắt hải sản, vẫn còn giữ được nguyên bản hoa văn họa tiết. Nhiều người trong lúc lặn biển, hoặc thả lưới thường vớt được các mảnh gốm sứ, lọ đất nung, ván gỗ tàu thuyền cháy sém. Cũng có người nhặt hiện vật dạt vào bờ sau mỗi mùa bão. Tất nhiên người dân tình cờ phát hiện rồi nhặt, còn khi xác định tàu đắm có cổ vật thì chính quyền sẽ tổ chức bảo vệ và lập kế hoạch trục vớt, bảo quản”.
“Không chỉ đồ gốm sứ còn nguyên vẹn, tôi rất thích nhặt về những mảnh gốm vỡ để trang trí trong nhà. Mỗi mảnh gốm là một họa tiết, một hoa văn riêng. Dần dần, tôi tìm hiểu thêm về ý nghĩa của các hoa văn, niên đại đời gốm và càng thấy trân quý hơn những gì mình đang có” – anh Vương tâm sự.
Người làng không mua, bán cổ vật
Không chỉ anh Tràng, anh Vương mà nhiều người dân ở thôn Châu Thuận Biển cho biết, người trong làng không mua bán cổ vật mà chỉ hỗ trợ trao đổi cho nhau theo sở thích của mình. Hay trao đổi cổ vật để lấy ngư lưới cụ, dầu máy…
Ông Phùng Bá Vương – Chủ tịch UBND xã Bình Châu cho biết, xóm Gành Cả, thôn Châu Thuận Biển có gần 300 hộ, thì có hơn 150 hộ sưu tầm, trưng bày cổ vật. Từ năm 1999 đến nay, hàng nghìn cổ vật được phát hiện từ những con tàu đắm tại khu vực biển Bình Châu được nhiều người dân lượm về trưng bày.
“Đa số đồ cổ vật ngư dân địa phương sưu tầm được là trong lúc họ đi lặn dưới đáy biển ở vùng biển Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam hoặc các vùng biển Cù Lao Chàm, TP Hội An, tỉnh Quảng Nam” – ông Vương nói.
Còn ông Võ Hoài Nam – Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa tỉnh Quảng Ngãi cho biết: “Ở xóm Gành Cả có đến 30 người tham gia Hội Di sản văn hóa tỉnh. Đa phần mọi người đều rất am hiểu về cổ vật, nhất là đồ gốm sứ”.
Theo ông Nam, để xác định được niên đại của đồ vật cổ thì dựa vào chi tiết hoa văn. Ví như về men rạn, niên đại, ký hiệu, họa tiết… Rồi dựa vào đó cùng với những kiến thức đọc được để biết thuộc niên đại nào, thời vị Vua nào…
Theo TS Đoàn Ngọc Khôi – Phó Giám đốc Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi, tại vùng biển Bình Châu, các chuyên gia đã phát hiện nhiều xác tàu cổ, thế nhưng mới khai quật 2 xác tàu. Xác tàu này nằm cách bờ khoảng 200m, ở độ sâu khoảng 5m. Các chuyên gia khảo cổ đã thu được rất nhiều hiện vật trên tàu khai quật năm 2013 có niên đại vào thế kỷ 14. Còn với tàu khai quật năm 1999 các hiện vật chủ yếu thế kỷ 17. Việc khai quật các hiện vật ở bên trong xác tàu này là tư liệu quý cho ngành khảo cổ dưới nước của Việt Nam.
TS Khôi nói thêm, các chuyên gia khảo cổ nhận định, vùng biển Bình Châu từng có một thương cảng sầm uất. Tàu thuyền vào Bình Châu trao đổi hàng hóa rồi bị cháy, hoặc bị bão đánh chìm. Do đó, khu vực này nhiều xác tàu cổ đắm. Ngày nay, người dân Bình Châu trong quá trình đi làm biển họ nhặt được các đồ vật cổ đem về nhà trưng bày nhằm phục vụ cho du khách đến tham quan.
Chúng tôi khi rời xóm Gành Cả, thôn Châu Thuận Biển cứ ấn tượng mãi với vùng đất này, ấn tượng với những ngư dân ngày đêm bám biển và gìn giữ những cổ vật. Họ đã đưa làng Gành Cả, thôn Châu Thuận Biển thành “làng chài cổ vật” vô cùng đáng quý, một điểm đến cho những du khách muốn tham quan, tìm hiểu về các cổ vật quý.
Ông Nguyễn Tiến Dũng – Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ngãi cho biết, các hộ gia đình ở xóm Gành Cả hiện nay lưu giữ và bảo quản nhiều cổ vật rất có giá trị. Thời gian qua, đơn vị phối hợp với Chi hội Di sản Bình Sơn xây dựng điểm đến du lịch cộng đồng làng cổ vật ở Bình Châu. Chúng tôi chọn đây là điểm đến để du khách đến tham quan, nghiên cứu về cổ vật. Một địa chỉ rất đặc biệt mà không phải nơi nào cũng có được.
Nguồn: https://daidoanket.vn/bi-an-co-vat-o-mot-lang-chai-10301707.html
