Ba quốc gia Đông Nam Á tăng tốc trên “đường đua” xe điện, xuất hiện rủi ro tương đồng

Bằng cách thu hút đầu tư sớm, ba nước Việt Nam, Thái Lan và Indonesia được kỳ vọng trở thành trung tâm sản xuất quan trọng, đồng thời hưởng lợi nhờ giảm ô nhiễm không khí. (Nguồn: auto.economictimes)

Chủ tịch Hiệp hội Xe điện Thái Lan, Yossapong Laoonual từng nói: “Việc theo đuổi công nghệ động cơ đốt trong chẳng khác nào tiếp tục sử dụng xe ngựa khi ô tô đã trở thành tiêu chuẩn”.

Bằng cách thu hút đầu tư sớm, Thái Lan, Indonesia và Việt Nam được kỳ vọng trở thành trung tâm sản xuất quan trọng, đồng thời hưởng lợi nhờ giảm ô nhiễm không khí. Tuy nhiên, với số tiền đầu tư rất lớn, các kế hoạch có vẻ mạo hiểm.

Nỗ lực tăng thị phần

Thái Lan là nước mạnh tay nhất trong số ba quốc gia trên. Xứ sở chùa vàng hy vọng, thị trường tiêu dùng đang bùng nổ sẽ kéo theo tăng trưởng sản xuất.

Theo chương trình “EV 3.0” được triển khai từ năm 2022, việc mua xe điện được chính phủ nước này hỗ trợ thông qua cắt giảm thuế và trợ cấp trực tiếp lên tới 150.000 Baht (tương đương 4.500 USD) mỗi xe, giúp giá xe điện ngang bằng với xe chạy xăng.

Nhờ đó, thị phần xe điện Thái Lan đã tăng lên khoảng 15%, từ gần như con số 0 chỉ vài năm trước.

Tại Indonesia, thị phần xe điện chỉ đạt 5%, một phần do chính phủ tập trung vào các nhà sản xuất hơn là người tiêu dùng. Nhiều chính sách ưu đãi như miễn thuế và hỗ trợ đầu tư đã được triển khai.

Ngoài ra, nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á tận dụng thế mạnh về khoáng sản dùng trong sản xuất xe điện bằng cách cấm xuất khẩu quặng thô, nhằm thúc đẩy các công ty sản xuất trong nước.

Trong lĩnh vực nickel, nơi Indonesia chiếm ưu thế toàn cầu, lệnh cấm xuất khẩu quặng thô từ năm 2020 đã thúc đẩy đầu tư vào các nhà máy luyện kim.

Ở Việt Nam, VinFast – công ty sản xuất ô tô thuộc Vingroup, tập đoàn lớn nhất đất nước đã chiếm lĩnh thị trường xe điện nội địa việt Nam từ năm 2022.

Hiện doanh nghiệp này đang tiếp tục chinh phục thị trường Ấn Độ và Indonesia.

Vấn đề cốt lõi

Dù vậy, mỗi chiến lược đều gặp khó khăn.

Thái Lan hiện đang chịu áp lực vì xe điện cần ít linh kiện hơn xe truyền thống.

Cụ thể, các nhà sản xuất Nhật Bản tại Thái Lan vẫn phụ thuộc vào chuỗi cung ứng linh kiện ô tô, trong khi các hãng xe điện Trung Quốc tại nước này lại nhập linh kiện từ quê nhà. Vì vậy, chính sách của xứ sở chùa vàng có nguy cơ làm giảm số lượng việc làm.

Ba nước Đông Nam Á đang đối mặt với rủi ro chung, đó là nguy cơ lãng phí nguồn lực và khả năng chỉ trở thành trung tâm lắp ráp, phần có giá trị gia tăng thấp nhất trong chuỗi cung ứng xe điện. (Nguồn: Getty Images)

Tại Indonesia, chiến lược công nghiệp thu hút các nhà sản xuất xe điện, tuy nhiên, thực tế cho thấy kết quả của chiến lược này kém lạc quan hơn.

Theo Viện Lowy, từ năm 2016-2024, Indonesia thu hút 29 tỷ USD đầu tư trực tiếp vào lĩnh vực xe điện.

Tuy vậy, phần lớn khoản đầu tư này đến từ các công ty Trung Quốc, chủ yếu lắp ráp xe từ linh kiện nhập khẩu. Theo lý thuyết, các công ty này phải tuân thủ yêu cầu nội địa hóa tăng dần theo thời gian, nhưng khả năng thực thi vẫn là vấn đề còn bỏ ngỏ.

Trong khi đó, nỗ lực mở rộng thị trường sang Mỹ của VinFast không đạt được kết quả như kỳ vọng.

Cả ba nước đều đối mặt với rủi ro tương đồng.

Thứ nhất, nguy cơ lãng phí nguồn lực khi nguồn cung xe điện toàn cầu đang dư thừa, phần lớn do sản xuất tại Trung Quốc.

Thứ hai, khả năng cả ba nước chỉ trở thành trung tâm lắp ráp, phần có giá trị gia tăng thấp nhất trong chuỗi cung ứng xe điện.

Vấn đề cốt lõi là khu vực này chủ yếu tiếp nhận công nghệ từ nước ngoài, phần lớn từ nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Chính phủ các nước hy vọng kết hợp trợ cấp với yêu cầu chuyển giao công nghệ, nhưng khó có thể ép các công ty nước ngoài tuân theo, do quy mô thị trường còn nhỏ và các nhà sản xuất có thể dễ dàng “mặc cả” giữa các quốc gia.

Indonesia, thị trường lớn nhất trong số ba nước Đông Nam Á, phụ thuộc nhiều vào đầu tư Trung Quốc, khiến quốc gia này khó gây sức ép.

Những người lạc quan kỳ vọng, các hãng xe điện của quốc gia tỷ dân cuối cùng sẽ chọn một vài trung tâm khu vực để tập trung sản xuất. Điều này cũng có nghĩa, trong kịch bản tích cực nhất, chỉ có một trong ba nước Đông Nam Á được “chọn mặt gửi vàng”.