ASEAN là “tiền tuyến” trong nỗ lực thúc đẩy hòa bình khu vực

Australia kiên định với cam kết về vai trò trung tâm của ASEAN. (Nguồn: Ban Thư ký ASEAN)

Bà đánh giá thế nào về vai trò trung tâm của ASEAN trong việc thúc đẩy hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực trong bối cảnh những thay đổi nhanh chóng đang diễn ra hiện nay?

Khi Australia trở thành đối tác Đối thoại đầu tiên của ASEAN vào năm 1974, Thủ tướng khi đó là Gough Whitlam từng nói: “Trong tất cả các thỏa thuận trong khu vực, ASEAN chắc chắn là quan trọng nhất, có liên quan nhất”.

Như nội dung đã được phản ánh trong chủ đề của Diễn đàn Tương lai ASEAN năm nay, chúng ta đang sống trong thời kỳ chuyển đổi toàn cầu đáng kể, với căng thẳng gia tăng và các thay đổi địa chính trị. Điều quan trọng là tất cả chúng ta phải bảo vệ và duy trì luật pháp quốc tế để ngăn ngừa xung đột và bảo vệ chủ quyền trong khu vực.

Đại sứ Australia tại ASEAN Tiffany Mcdonald. (Nguồn: ASEAN All)

Mỗi quốc gia, dù lớn hay nhỏ – phải hoạt động theo cùng một quy tắc: Các quy tắc mà tất cả chúng ta đều có tiếng nói trong việc định hình và luật pháp quốc tế; chúng ta đều đã đồng ý và cam kết duy trì. Và khi các tranh chấp không thể tránh khỏi phát sinh, chúng phải được giải quyết theo luật pháp quốc tế và thông qua đối thoại một cách tôn trọng. Australia luôn coi ASEAN là “tiền tuyến” của những nỗ lực này.

Tầm quan trọng của ASEAN đã được khẳng định rõ ràng hơn bao giờ hết, được đề cập trong Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN vào tháng 1/2025, trong đó khẳng định “Chúng tôi tin rằng ASEAN có thể đóng vai trò lớn hơn trong việc thúc đẩy môi trường ổn định và có thể dự báo thông qua việc tuân thủ các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, tôn trọng lẫn nhau và giải quyết hòa bình các tranh chấp”.

Tương tự như vậy, Tuyên bố của Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN năm 2023 về duy trì và thúc đẩy ổn định trong lĩnh vực hàng hải ở Đông Nam Á – được Australia hoan nghênh – đã thể hiện tiếng nói chung của khu vực trong việc bày tỏ mối quan ngại về các diễn biến đe dọa đến hòa bình và an ninh khu vực trong lĩnh vực hàng hải.

Thông qua Triển vọng ASEAN về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương (AOIP), ASEAN đang đi đầu trong việc định hình các nguyên tắc để hướng dẫn hợp tác thực tế giữa ASEAN và các đối tác bên ngoài nhằm thúc đẩy hòa bình và thịnh vượng của khu vực. Tuyên bố của các nhà lãnh đạo ASEAN năm 2024 về AOIP cũng khẳng định lại tầm quan trọng của AOIP trước những thách thức toàn cầu và khu vực.

Là thành viên sáng lập của Diễn đàn khu vực ASEAN, Hội nghị thượng đỉnh Đông Á (EAS) và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+), Australia luôn coi trọng các tiến trình của ASEAN đã đưa các đối tác lại với nhau để thảo luận về các vấn đề chiến lược mà khu vực đang phải đối mặt.

EAS – sẽ kỷ niệm 20 năm thành lập vào năm nay – là diễn đàn cấp lãnh đạo hàng đầu của khu vực dành cho các cuộc thảo luận thẳng thắn về các vấn đề chiến lược, chính trị, an ninh và kinh tế, và Australia cam kết sẽ hỗ trợ ASEAN tăng cường hiệu quả hơn nữa.

Trong một thế giới phân mảnh, ASEAN và Austrlaia có thể hợp tác như thế nào để thúc đẩy hòa bình và hợp tác?

Năm ngoái, ASEAN và Australia đã kỷ niệm cột mốc quan trọng 50 năm thiết lập quan hệ. Các nhà lãnh đạo hai bên đã tập trung tại Melbourne, Australia, thông qua “Tuyên bố Tầm nhìn của Lãnh đạo ASEAN-Australia – Đối tác vì hòa bình và thịnh vượng” và “Tuyên bố Melbourne – Đối tác vì tương lai”, cam kết cùng nhau hợp tác để thúc đẩy lòng tin chiến lược và một cấu trúc khu vực dựa trên luật lệ, trong đó duy trì luật pháp quốc tế. ASEAN và Australia đã nêu rõ mục tiêu chung là hướng tới một khu vực mà chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ được tôn trọng.

ASEAN đóng vai trò trung tâm đồng nghĩa với việc Australia sẽ đặt an ninh của đất nước trong bối cảnh an ninh của khu vực và sự thịnh vượng của Canberra trong sự thịnh vượng chung của khu vực. Australia biết rằng, đất nước chúng tôi sẽ trở nên tốt đẹp hơn trong một thế giới mà các quy tắc – cho dù trong lĩnh vực quản lý thương mại hay lĩnh vực hàng hải, môi trường hay sự tham gia quân sự – đều rõ ràng, được đàm phán và tuân thủ nhất quán.

Một ví dụ rất thực tế về cam kết của Australia đối với vai trò của ASEAN trong hòa bình và an ninh khu vực là loạt hội thảo mà chúng tôi đã tổ chức hợp tác với khối về Phòng ngừa xung đột, Quản lý khủng hoảng và Cấu trúc khu vực.

Chúng tôi đã tổ chức 2 hội thảo vào năm 2024 dành cho tất cả các nước EAS và mong muốn tiếp tục hợp tác cùng ASEAN tổ chức vào năm 2025. Một ví dụ khác là một loạt hội thảo đang diễn ra về AOIP và hợp tác hàng hải như một sáng kiến ​​thiết thực nhằm triển khai và đưa AOIP vào hoạt động chính.

Bà có bình luận gì về tinh thần đoàn kết và tự lực, cùng với các mục tiêu phát triển (như Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045) của khối?

Đây là thời điểm then chốt đối với ASEAN khi xây dựng định hướng chiến lược cho tương lai thông qua Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045. Lịch sử đã chứng minh rằng ASEAN lấy sức mạnh từ sự thống nhất và hội nhập, và một ASEAN mạnh mẽ nằm trong lợi ích của Australia.

Như Ngoại trường Australia Penny Wong từng nói, sức mạnh của tiếng nói tập thể của ASEAN “gây tiếng vang khắp khu vực khi ASEAN lên tiếng về tầm quan trọng của chủ quyền và các quy tắc”.

Bước tiếp theo là Australia sẽ hỗ trợ ASEAN thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 và các chiến lược cơ bản khi chính thức được công bố vào cuối năm nay.

Là Đối tác chiến lược toàn diện, Australia tự tin có vị thế tốt để đi đầu trong các nỗ lực hỗ trợ ASEAN xây dựng cộng đồng ngày càng sâu sắc hơn trong 20 năm tới.

Theo bà, Việt Nam đóng vai trò như thế nào trong việc thúc đẩy các mục tiêu phát triển và quan hệ đối tác của ASEAN?

Năm nay, Việt Nam sẽ kỷ niệm 30 năm gia nhập ASEAN và trên chặng đường đó, Việt Nam đã có những đóng góp đáng kể vì lợi ích của khu vực.

Diễn đàn Tương lai ASEAN được tổ chức tại Hà Nội sẽ là diễn đàn tuyệt vời cho các cuộc thảo luận cấp cao giữa các nhà lãnh đạo, nhà hoạch định chính sách, học giả và giới trẻ. Các cuộc thảo luận sẽ cho thấy vai trò hàng đầu của ASEAN trong việc điều hướng các tồn tại về chiến lược và kinh tế và – quan trọng nhất là các cơ hội – trong khu vực mà chúng ta cùng chia sẻ.

Australia hoan nghênh sự dẫn dắt của Việt Nam trong sáng kiến ​​quan trọng này, thể hiện vai trò không thể thiếu của Việt Nam đối với ASEAN và chúng tôi tự hào được trực tiếp hỗ trợ đất nước các bạn tổ chức Diễn đàn.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN-Australia, tháng 3/2024. (Nguồn: VGP)

Việt Nam và Australia là Đối tác chiến lược đáng tin cậy và mối quan hệ song phương của chúng ta đang được củng cố thông qua sự tham gia của hai quốc gia vào ASEAN.

Trong chuyến thăm chính thức Australia của Thủ tướng Phạm Minh Chính vào tháng 3/2024 và tham dự Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN-Australia, hai nước chúng ta đã nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện, đưa Australia vào nhóm đối tác hàng đầu của Việt Nam.

Điều này sẽ bổ sung cho quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện của Australia với ASEAN. Australia đầu tư, tham gia và cam kết hợp tác với Việt Nam và ASEAN để hiện thực hóa tầm nhìn chung của chúng ta về một tương lai hòa bình, ổn định và thịnh vượng.

Chúng tôi sẽ tiếp tục ủng hộ tính hiệu quả và khả năng phục hồi vai trò trung tâm ASEAN, không chỉ bằng lời nói mà còn bằng hành động, bao gồm cả việc thực hiện Kế hoạch hành động ASEAN-Australia mới cho giai đoạn 2025-2029. Australia sẽ tiếp tục đồng hành cùng ASEAN trên mọi bước đi.

Xin cám ơn bà!