Áp lực pha loãng với cổ đông Nhà nước sau các đợt tăng vốn

Becamex IDC có thể giảm sở hữu dưới 51%

Trải qua giai đoạn khó khăn nhất năm 2022 và thua lỗ năm 2023, Công ty cổ phần Kinh doanh và Phát triển Bình Dương (TDC) từng bước cho thấy dấu hiệu phục hồi và vượt qua khó khăn. Tại thời điểm cuối năm 2024, với việc lãi 418,6 tỷ đồng năm 2024, TDC chính thức xóa được toàn bộ lỗ lũy kế 367,2 tỷ đồng đầu năm, nâng lãi lũy kế cuối năm lên 50,7 tỷ đồng và vẫn còn sử dụng 519,5 tỷ đồng nguồn vốn ngắn hạn tài trợ tài sản dài hạn.

Mặc dù đã vượt qua giai đoạn khó khăn, nhưng TDC bất ngờ thông qua kế hoạch chào bán riêng lẻ với giá chiết khấu. Trong đó, Công ty dự kiến chào bán 35 triệu cổ phiếu với giá 11.840 đồng/cổ phiếu, huy động 414,4 tỷ đồng. Số tiền huy động để mua lại trước hạn một phần trái phiếu mã TDC.BOND.700.2020 (mệnh giá 700 tỷ đồng và đáo hạn ngày 15/11/2025).

Điểm đáng lưu ý, giá chào bán riêng lẻ cho 8 nhà đầu tư (5 người là lãnh đạo TDC) đang thấp hơn 10,64% so với giá đóng cửa ngày 21/2 là 13.250 đồng/cổ phiếu. Đặc biệt, nếu phát hành thành công, tỷ lệ sở hữu của cổ đông Nhà nước là Tổng công ty Đầu tư và Phát triển Công nghiệp – CTCP (Becamex IDC, mã BCM) sẽ giảm từ 60,7% về 44,96% vốn điều lệ, chính thức mất quyền chi phối tại TDC.

Theo bà Đỗ Minh Trang, Giám đốc Trung tâm phân tích Công ty Chứng khoán ACB (ACBS), về nguyên tắc kế toán, khi tỷ lệ sở hữu giảm xuống dưới 51%, sẽ phải chuyển cách hạch toán từ công ty con sang công ty liên kết. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp ngoại lệ, dù sở hữu dưới 51% vốn điều lệ, vẫn hạch toán là công ty con, nếu chứng minh quyền điều hành, quyết định vẫn do người của Becamex IDC tại TDC (bản chất hơn hình thức).

Có thể thấy, thông qua đợt phát hành riêng lẻ sắp tới, dù cổ đông Nhà nước không thoái vốn, nhưng tỷ lệ sở hữu đã bị pha loãng, có nguy cơ phải chuyển cách hạch toán từ công ty con sang công ty liên kết.

Nhiều cổ đông Nhà nước mất quyền kiểm soát sau các đợt tăng vốn

Thực tế, đối với nhóm doanh nghiệp có vốn nhà nước chi phối, không hiếm trường hợp khi thông qua đợt phát hành riêng lẻ, tỷ lệ sở hữu nhà nước liên tục bị pha loãng.

Cụ thể, Công ty cổ phần Dầu khí Đầu tư Khai thác Cảng Phước An (mã PAP) đã trải qua 5 lần tăng vốn từ 440 tỷ đồng lên 2.320 tỷ đồng từ năm 2016 đến tháng 8/2024 và đang lên kế hoạch chào bán riêng lẻ 60 triệu cổ phiếu, tăng vốn lên 2.920 tỷ đồng. Sau các lần tăng vốn này, số lượng cổ phiếu mà Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petrovietnam) sở hữu tại đây vẫn không đổi (35 triệu cổ phiếu), nhưng tỷ lệ sở hữu đã giảm từ 79,54% về 15,09% và có thể tiếp tục giảm về 11,99% nếu Cảng Phước An tăng vốn thành công sắp tới.

Tương tự, Tổng công ty 36 (mã G36) ban đầu thuộc Bộ Quốc phòng, nhưng thông qua các đợt tăng vốn, tỷ lệ sở hữu nhà nước đã bị pha loãng. Trong đó, sau cổ phần hóa, doanh nghiệp này đã bán 42,21% vốn điều lệ (18,15 triệu cổ phần) cho nhà đầu tư chiến lược; 10% vốn điều lệ (4,3 triệu cổ phần) chào bán thông qua đấu giá; còn lại 40% thuộc về cổ đông Nhà nước (17,2 triệu cổ phần).

Cụ thể, năm 2016, kết thúc đợt cổ phần hóa, vốn điều lệ Tổng công ty 36 tăng lên 430 tỷ đồng, tới năm 2017 tăng lên 727,3 tỷ đồng. Trong đó, nhóm cổ đông Bộ Quốc phòng không thực hiện quyền mua thêm, nên tỷ lệ sở hữu đã pha loãng và hiện chỉ còn sở hữu 18,38% vốn điều lệ, cổ đông Nhà nước không còn khả năng chi phối, Tổng công ty 36 về cơ bản đã chuyển sang tay nhóm cổ đông tư nhân.

Có thể thấy, việc phát hành riêng lẻ liên tục, hoặc chào bán cho cổ đông mà cổ đông Nhà nước không tham gia dẫn tới tỷ lệ sở hữu bị pha loãng và nhiều cổ đông Nhà nước đã mất quyền kiểm soát tại các công ty có gốc Nhà nước.