Âm thầm kiểm kê cổ vật, gìn giữ “vật báu”

VHO – Để những di vật, cổ vật được lưu truyền từ đời này sang đời khác, ngoài sự yêu quý, trân trọng của chính cộng đồng, còn có sự đau đáu của những người làm công tác bảo tồn văn hóa.

 Trên những cung đường gập ghềnh, dưới những tia nắng hanh hao của miền Trung nắng gió hay trong những cơn mưa rả rích dai dẳng, những cán bộ làm công tác kiểm kê cổ vật thuộc Ban Quản lý Di tích Nghệ An vẫn bền bỉ rong ruổi, mang theo những chiếc ba lô nặng trĩu tài liệu, máy ảnh, bút ghi chép.

Họ không phải những du khách thưởng ngoạn mà là những người đi tìm và gìn giữ những mảnh ghép của thời gian. Chị Nguyễn Thị Hưng, Phó phòng Phát huy giá trị di tích, Ban quản lý di tích Nghệ An chia sẻ: Công tác kiểm kê không đơn thuần là thống kê hiện vật mà còn là hành trình thấu hiểu và bảo vệ giá trị lịch sử.

Để hoàn thành nhiệm vụ, cán bộ, nhân viên phải khảo sát, điền dã, phỏng vấn, ghi chép, chụp ảnh, thẩm định và cập nhật thông tin một cách cẩn trọng. Đó là một công việc đòi hỏi không chỉ kiến thức chuyên môn mà còn cả sự kiên trì và tâm huyết.

“Có những chuyến công tác kéo dài, chúng tôi phải len lỏi qua những con đường bùn lầy trơn trượt, băng qua những cánh đồng hoang vắng hay đến những điểm di tích phủ bụi thời gian. Mệt mỏi có, gian nan có, nhưng khi được chạm tay vào những hiện vật nhuốm màu lịch sử, mỗi người đều cảm thấy trong lòng rộn lên niềm xúc động khó tả. Bởi những cổ vật không chỉ là những món đồ vô tri, mà là chứng nhân lịch sử, là linh hồn văn hóa của dân tộc”, chị Hưng cho biết thêm.

Ban Quản lý Di tích Nghệ An hiện có gần 30 cán bộ, viên chức nhưng chỉ có 4 nam giới, quản lý hơn 2.602 di tích và vô số di sản văn hóa phi vật thể. Nhân lực ít, khối lượng công việc lớn, trong đó, kiểm kê cổ vật là một trong những nhiệm vụ nặng nhọc nhất.

Công tác kiểm kê không chỉ là việc kiểm đếm hiện vật, mà còn bao gồm bảo quản, tu bổ và lên phương án phục chế những di vật, cổ vật đã xuống cấp. Những sắc phong, tượng thờ, long ngai, bài vị… mỗi món đồ đều mang trong mình một câu chuyện, một giá trị tinh thần vô giá, và những cán bộ văn hóa là người góp phần gìn giữ, tìm cách để bảo vệ tốt nhất.

Chị Trần Thị Diệp, một cán bộ của Ban quản lý Di tích Nghệ An kể rằng, mỗi lần đặt chân đến một di tích, cả đoàn lập tức bắt tay vào công việc. Không ai bảo ai, mỗi người một nhiệm vụ, người kiểm tra hiện trạng di tích, người lau chùi, người ghi chép. Những pho tượng nặng trĩu thời gian, những chiếc bàn thờ phủ bụi, tất cả đều được sắp xếp lại một cách cẩn thận và trang nghiêm.

Trong quá trình thực hiện công tác kiểm kê di tích, đoàn công tác được các địa phương, Ban quản lý di tích tạo điều kiện thuận lợi để thực hiện nhiệm vụ. Tuy nhiên, đôi khi cũng phải đối mặt với những thách thức không ngờ tới.

Chị Nguyễn Thị Hưng, Phó phòng Phát huy giá trị di tích cho biết: Có những địa phương kiên quyết từ chối hợp tác vì lo ngại động chạm đến yếu tố tâm linh, không dám di dời hay mở cửa các hạng mục thờ tự. Khi đó, các cán bộ bảo tồn không chỉ làm công tác kiểm kê mà còn là những người làm công tác dân vận. Đó là kiên nhẫn giải thích, thuyết phục, giúp người dân hiểu rằng việc kiểm kê không nhằm can thiệp vào tín ngưỡng, mà là để bảo vệ những giá trị thiêng liêng cho mai sau. Và rồi, bằng sự chân thành, họ dần xóa đi những hoài nghi, thay vào đó là sự tin tưởng và đồng thuận.

Không chỉ đối mặt với những rào cản về nhận thức, cán bộ kiểm kê di tích còn phải vật lộn với những khó khăn về điều kiện thực tế. Có những di tích bị xuống cấp nghiêm trọng, đồ thờ cúng bị mối mọt, rêu phong phủ kín.

Có khi, để chụp lại một bức ảnh tư liệu, đo đạc hiện vật, cán bộ kiểm kê phải chui rúc vào từng góc khuất, nằm sát đất để tìm được góc chụp phù hợp. Công việc ấy không chỉ đòi hỏi sự tỉ mỉ mà còn cần sức bền, lòng kiên nhẫn và sự linh hoạt. Dẫu vất vả là vậy, nhưng những cán bộ bảo tồn chưa bao giờ nguôi đi niềm đam mê với công việc.

Đằng sau mỗi trang hồ sơ di tích là biết bao mồ hôi, công sức và tâm huyết. Nhưng trên hết, đó là sự yêu nghề, là trách nhiệm với quá khứ, với hiện tại và với tương lai. Nhờ có những cán bộ văn hóa âm thầm lưu giữ di sản mà những cổ vật, những giá trị văn hóa nghìn năm vẫn còn mãi với thời gian, tiếp tục kể lại câu chuyện của dân tộc cho muôn đời sau.

“Đối với chúng tôi, niềm vui không chỉ là hoàn thành một bộ hồ sơ kiểm kê, mà còn là những khoảnh khắc ấm áp khi được bà con địa phương đón tiếp bằng ánh mắt thân tình, là những cái bắt tay siết chặt, là lời cảm ơn mộc mạc nhưng chân thành. Chính những điều giản dị ấy đã tiếp thêm động lực để những chiến sĩ trên mặt trận văn hóa kiên trì với sứ mệnh thầm lặng này”, chị Nguyễn Thị Hưng, xúc động bày tỏ.