Ám ảnh thất nghiệp từ sau dịch COVID-19, lao đao tìm việc ở tuổi trung niên

Việc cắt giảm nhân sự tại nhiều đơn vị khiến không ít lao động tuổi trung niên bỗng dưng mất việc.

Sự trỗi dậy mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) cộng với lợi thế vượt trội về ngoại ngữ, công nghệ của lao động trẻ càng khiến cơ hội tìm việc làm lại của lao động tuổi trung niên ngày càng thử thách hơn.

Đã bị nghỉ việc hơn ba tháng nay nhưng anh Duy (47 tuổi, ngụ quận Bình Tân, TP.HCM) vẫn chưa hết bàng hoàng.

Anh từng giữ chức trưởng phòng một công ty chế biến thực phẩm có hàng trăm công nhân song nhiều năm liền công ty kinh doanh khó khăn buộc phải thu hẹp sản xuất, sa thải công nhân, thu gọn bộ phận hành chính.

Thức giấc bỗng dưng mất việc

Đến tháng 11 năm rồi, công ty làm tiếp đợt cắt giảm nữa với hàng loạt nhân sự tầm trung đến chủ chốt. Và anh Duy là một trong số đó. Anh bảo đến nay vẫn chưa hết ngỡ ngàng khi sáng thức giấc nhận tin mình thuộc diện cắt giảm.

“Biết công ty đang gặp khó nhưng tôi vẫn sốc lắm, thấy kinh khủng quá”, anh thở dài.

Đã ngược xuôi gần hai tháng tìm việc làm mới, từ tìm thông tin trên các trang web việc làm, công ty môi giới, trung tâm giới thiệu việc làm đến rải CV khắp chốn nhưng “vẫn chưa đâu vào đâu”. Nhiều cái khó chung nhưng rào cản lớn nhất với anh là giới hạn về độ tuổi tuyển dụng.

Chị T.H. (44 tuổi) ở trọ tại huyện Bình Chánh (TP.HCM) nói chuỗi ngày thất nghiệp luôn trong cảm giác như sát bờ vực thẳm. Nhiều năm làm quản trị nhân sự tại vài doanh nghiệp, tập đoàn khác nhau giờ bỗng dưng “lọt hố” thất nghiệp, chị không chấp nhận được thực tại.

Chị H. kể đùng cái vào một ngày tháng 9-2024 nhận email công ty báo cho thôi việc. Trước giờ toàn là người đề xuất sa thải ai đó nên giờ chính mình bị sa thải, chị nói sao chịu nổi! Làm mẹ đơn thân vốn chật vật nay mất việc càng chới với hơn.

“Không đi làm lấy đâu ra thu nhập, khoản tiền dè sẻn ít ỏi phòng lúc ốm đau lần lượt “đội nón ra đi” vì nào tiền nhà trọ, tiền sữa, tiền học cho con, nghĩ mà rầu”, chị H. chua chát.

Học lại, làm lại đều thử thách

Từng học tốt cả thời phổ thông lẫn đại học nên anh T.Quang (43 tuổi, ngụ TP.HCM) nhanh chóng tìm được việc tại một ngân hàng ngay khi tốt nghiệp. Giai đoạn công việc tốt, anh còn mua được cả căn hộ chung cư tại TP Thủ Đức.

Nhưng từ lúc hôn nhân trục trặc, ảnh hưởng đến công việc, anh Quang cứ hết mâu thuẫn với đồng nghiệp lại đến cấp trên.

Anh thừa nhận kỹ năng giao tiếp và vốn tiếng Anh của mình chỉ ở mức trung bình. Điều này gián tiếp dẫn anh đến chỗ lọt vào danh sách nhân sự bị cắt giảm trong năm 2024 do không đạt KPI lẫn đánh giá từ cấp trên, đồng nghiệp.

Mất việc, anh nộp đơn nhiều nơi, được nhận vào một công ty gia đình nhưng cũng chỉ “sống sót” vài tháng.

“Công ty nói tôi làm việc chậm hơn đồng nghiệp trẻ, ngoại ngữ lẫn công nghệ đều không rành bằng nên trả lương thấp. Nhiều khi còn sai tôi làm ngoài giờ, thậm chí làm luôn mấy việc lặt vặt. Biết là thị trường lao động rất khó khăn nhưng không tránh khỏi cảm giác tự ái nên tôi chủ động nghỉ việc”, anh Quang bộc bạch.

Hiện anh và người bạn cùng hùn tiền thuê giáo viên kèm thêm ngoại ngữ và vi tính với mong muốn cải thiện công việc sắp tới. Chọn học riêng vì còn gia đình, con nhỏ cần lịch học linh động. Có tuổi rồi khó học nhanh bằng đám trẻ nên học chung cũng ngại.

“Nói chung tuổi này đi tìm việc mới hay đi học lại đều khó đủ đường”, anh Quang thở dài.

Thách thức buộc phải đối diện và thay đổi

Dưới góc nhìn nhà tuyển dụng, ông Lê Thành Quang Khôi – quản lý nhân sự tại một ngân hàng – nói hầu hết doanh nghiệp đều ưu tiên tuyển nhân sự trẻ. Lý do vì dễ đào tạo văn hóa doanh nghiệp, vốn ngoại ngữ lẫn công nghệ những bạn này đều tốt hơn thế hệ trước, có thể dùng người lâu dài.

Từ góc độ đào tạo, TS Lê Duy Tân – Trường ĐH Quốc tế, ĐH Quốc gia TP.HCM – cho rằng ngay trong lĩnh vực công nghệ thông tin mình giảng dạy, vấn đề lớn nhất của lao động tuổi trung niên là phải cạnh tranh với lao động trẻ vốn có khả năng tiếp thu công nghệ mới nhanh chóng, nhất là các xu hướng AI, dữ liệu lớn, điện toán đám mây bên cạnh năng lực ngoại ngữ.

Không chỉ ngành công nghệ thông tin, lao động tuổi trung niên ở ngành khác luôn đối mặt các thách thức giữa thị trường nhiều biến động.

“Vấn đề khác là “Lời nguyền tuổi 35″ (Curse of 35) khi doanh nghiệp công nghệ có xu hướng ưu ái đội ngũ trẻ vốn linh hoạt, trong khi nhân sự lớn tuổi thường chậm đổi mới mà chi phí tuyển dụng cao hơn”, TS Duy Tân nói.

Nghịch lý thất nghiệp của giới trẻ Trung, Hàn

Số liệu thống kê chính thức cho thấy tỉ lệ thất nghiệp ở giới trẻ Trung Quốc và Hàn Quốc trong tháng 7 năm nay đều ở mức cao báo động, bất chấp việc thị trường lao động ở hai nước này vẫn đang thiếu nhân lực.