Ai là nữ giáo sư Toán học đầu tiên của Việt Nam?

Người được nhắc đến chính là giáo sư, tiến sĩ khoa học, nhà giáo nhân dân Hoàng Xuân Sính.

Nữ giáo sư Hoàng Xuân Sính sinh ngày 5/9/1933, quê làng Cót, Từ Liêm (nay là phường Yên Hoa, Cầu Giấy, Hà Nội). Sinh ra ở thời kì đất nước còn chiến tranh và nhiều khó khăn, thế nhưng bà Sínhđã có tư tưởng vượt thời đại. 

Năm 1951, sau khi tốt nghiệp bằng tú tài 1 tại trường THPT Chu Văn An (Hà Nội), ban Sinh ngữ, tiếng Anh và tiếng Pháp, bà được cậu ruột đón sang Pháp học tiếp chương trình phổ thông, rồi lên đại học, chuyên ngành Toán học.

“Lý do chọn khoa Toán, không phải ngành sở trường của mình là theo quyết định của gia đình. Cha mẹ nói rằng nếu sau này muốn quay về xây dựng đất nước, thì phải học Toán và tôi đã nghe theo”, bà kể.

Theo bà Sính, mọi người vẫn cho rằng Toán học là ngành khoa học vừa khó, vừa khổ, không phù hợp với phụ nữ, nhưng bà học Toán một cách dễ dàng và tự nhiên.

Sau khi tốt nghiệp Đại học Toulouse (Pháp), bà đăng ký học lên thạc sĩ Toán học, một cấp học khó thời đó, vì nhiều người “học đến bạc đầu” nhưng không đậu. Ở Pháp, chỉ có con cháu hai dòng họ danh giá Marie Curie, Langevin mới dám thi và có cơ may đỗ. Nhưng với sự quyết tâm và bền bỉ, bà đã làm được điều hiếm hoi đó, ở tuổi 26. 

Năm 1960, giữa lúc con đường khoa học đang rộng mở, bà chọn trở về Việt Nam và làm trưởng bộ môn Toán học của trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Chiến tranh chống Mỹ, phải sơ tán, bà vừa dạy học vừa làm luận án tiến sĩ, dưới sự hướng dẫn của thiên tài toán học thế kỷ XX, nhà toán học nổi tiếng người Pháp Alexander Grothendieck.

Tháng 5/1975, bà Sính đến Pháp bảo vệ luận án tiến sĩ. Thông thường, các luận án được đánh máy và in ra. Người làm luận án nhận được hỗ trợ từ cơ quan trao học bổng hoặc từ trường đại học nơi họ làm việc. Bà Sính không có đơn vị nào hỗ trợ. Thế nhưng, với vị thế của giáo sư Grothendieck, bản luận án viết tay của bà được chấp nhận. Đây là luận án tiến sĩ viết tay duy nhất được bảo vệ tại Pháp và có thể là trên thế giới.

Sau đó bà về Việt Nam, thành công mở trường đại học dân lập đầu tiên của Việt Nam – Trung tâm Đại học dân lập Thăng Long (nay là trường đại học Thăng Long).

Ngày 29/4/1980, Thủ tướng Phạm Văn Đồng ký quyết định công nhận chức vụ khoa học giáo sư cho 83 cán bộ và 347 phó giáo sư làm công tác giảng dạy đại học và nghiên cứu khoa học. Trong đó có nữ giáo sư toán học đầu tiên của Việt Nam là bà Hoàng Xuân Sính ở lĩnh vực đại số.

Như vậy, giáo sư Hoàng Xuân Sính là vừa là nữ tiến sĩ, vừa là nữ giáo sư toán học đầu tiên ở Việt Nam.

Thiên Bình