Trang chủNewsVăn hóa - Xã hội“Báu vật sống” của sử thi Jrai và Ba Na giữa đại...

“Báu vật sống” của sử thi Jrai và Ba Na giữa đại ngàn Tây Nguyên


Người giữ hồn sử thi Tây Nguyên

Sử thi từ lâu được biết đến là “món ăn” tinh thần không thể thiếu đối với người Ba Na và Jrai. Sử thi gắn bó với đời sống cộng đồng, phản ánh sâu sắc mọi khía cạnh của xã hội, từ con người, thiên nhiên, đến những đấng tối cao chi phối mọi mặt hoạt động của cuộc sống.

Mỗi bài hát được ngân lên, đều có ý nghĩa trong cuộc sống “như sông có nước, như cây có rừng”. Tùy vào hoàn cảnh, sử thi đã lên lỏi vào từng nhà, lên từng cái rẫy. Thế rồi, tiếng nhạc cứ thế, đi sâu vào trong cái bụng, luồn sâu vào tận cái tim để sử thi giờ là máu thịt, là một phần trong cuộc sống của người dân Tây Nguyên.

bau vat song cua su thi jrai va ba na giua dai ngan tay nguyen hinh 1

Cụ Dach “báu vật sống” của sử thi Jrai và Ba Na

Trong dòng chảy của văn hóa các dân tộc Tây Nguyên, những nghệ nhân vẫn luôn âm thầm, miệt mài “truyền lửa” khắp mọi nơi với mong muốn sử thi sẽ có một chỗ đứng nhất định, là điểm tựa tinh thần cho bản làng, cộng đồng.

Một trong những nghệ nhân ngày đêm miệt mài giữ hồn sử thi Tây Nguyên có thể kể đến cụ Dach (người dân tộc Ba Na ở xã Ia Băng). Chẳng ai có thể nghĩ rằng năm nay cụ Dach đã bước sang tuổi 108, bởi hàng ngày cụ vẫn đi chặt lồ ô, mây tre về đan gùi. Hơn thế, ở độ tuổi này đáng ra phải dựa hơi con cháu nhưng cụ vẫn miệt mài làm việc (đàn gùi).

Điều đặc biệt hơn cả là chất giọng khỏe khoắn của cụ. Giọng cụ Dach lúc trầm lắng, thẳm sâu như lời tâm tình của đôi trai gái, lúc vang vọng, trầm hùng như lời gọi bạn từ trên núi cao. Từng khúc hát, từng điệu ngân vang của cụ vẫn rất rõ ràng, liền mạch, trầm ấm ngân vang giữa bao la núi rừng dù đã bước sang tuổi 108.

bau vat song cua su thi jrai va ba na giua dai ngan tay nguyen hinh 2

Thiệp mừng thọ 100 tuổi của cụ Dach vào năm 2016, đến nay cụ đã 108 tuổi

Theo lời kể, cụ Dach biết đến sử thi từ khi còn bé, được người chú họ truyền lại, đến nay nó đã ăn sâu vào máu, vào thịt cả trăm năm nay. Chính tiếng hát lúc trầm lúc bổng, lúc nhanh lúc chậm của người chú như một khúc ca ngọt ngào đưa cậu Dach vào sâu trong mỗi giấc ngủ, như dòng sữa mẹ nuôi lớn cậu bé từng ngày.

Khi trưởng thành, cụ đã có thể kể và hát vanh vách hàng chục bài sử thi của người dân tộc Ba Na và Jrai. Ở mỗi bài hát, trong mỗi câu chuyện cụ còn hiểu tường tận các giá trị quý báu, ý nghĩa chứa đựng.

Bài hát cụ hay hát nhất là “Dăm Blom” – sử thi huyền thoại của người Jrai. Bài hát mang thông điệp “ở hiền gặp lành, mình sống lương thiện thì sẽ gặp điều tốt”. Đây cũng là bài mà cụ thường xuyên cất lên để răn dạy con cháu trong nhà cũng như trong làng biết nhìn nhận cái tốt, tránh xa những cái xấu. Cứ thế, tiếng nhạc đi sâu vào trong cái bụng, luồn sâu vào tận cái tim để sử thi giờ là máu thịt, là một phần trong cuộc sống của cụ.

bau vat song cua su thi jrai va ba na giua dai ngan tay nguyen hinh 3

Cụ Dach đang ngân ca bài hát “Dăm Blom” – sử thi huyền thoại của người Jrai

“Sử thi rất khó học bởi người hát, kể phải có trí nhớ, chất giọng tốt và làn hơi bền vì có những câu hát dài, tiết tấu lúc nhanh lúc chậm, lúc lên cao, xuống thấp. Ngoài ra, muốn truyền đạt được ý nghĩa, người hát còn phải thể hiện được biểu cảm trên khuôn mặt…”, cụ Dach cho biết.

Nỗi niềm người kể sử thi

Nhận thấy được việc phát huy và lưu truyền các giá trị văn hóa của sử thi Jrai và Ba Na rất quan trọng nên từ lúc trai trẻ đến nay đã 108 tuổi, cụ Dach vẫn không ngại khó, ngại khổ ngày ngày hát, kể sử thi nhằm truyền đạt lại những “di sản” văn hóa độc đáo này cho thế hệ trẻ.

Thế nhưng điều khiến cụ canh cánh nhất là giới trẻ đang không mặn mà với sử thi, thậm chí là không muốn học và không ai thích học sử thi mà thay vào đó là các dòng nhạc hiện đại. Buồn hơn cả là ngay đến các con, cháu của cụ Dach cũng không ai chịu học hát, học kể sử thi.

bau vat song cua su thi jrai va ba na giua dai ngan tay nguyen hinh 4

Dù đã 108 mùa rẫy song cụ Dach vẫn ngày ngày đi chặt tre, nứa đan gùi đem bán

“Cụ có tới 6 người con và hơn 20 đứa cháu nhưng cũng không ai muốn học sử thi. Khi cụ dạy con, cháu hát sử thi thì chúng nó kêu sử thi khó thuộc, khó hát. Chúng chỉ thích nghe nhạc hiện đại thôi. Trước đó cũng có một người bằng tuổi cụ, cũng biết hát sử thi nhưng đã mất. Dù rất muốn truyền đạt những bài hát sử thi cho con, cháu trong làng nhưng không ai học. Không biết sau này ai sẽ là người truyền đạt, hát và kể cho thế hệ sau những câu chuyện sử thi mang đậm giá trị văn hóa của dân tộc mình”, cụ Dach trải lòng.

Ông Ra Lan Bông (con trai cụ Dach) cho hay: “Ngày nhỏ tôi thường được cha kể, hát sử thi cho nghe. Những bài sử thi cha kể phần nhiều mang tính giáo dục con cháu chăm lo học hành, chăm chỉ làm ăn. Hát sử thi như cha thì tôi không làm được, vì nó đòi hỏi rất nhiều yếu tố nhưng với những câu chuyện sử thi thần thoại thì tôi vẫn nhớ và có thể kể được một vài bài”.

bau vat song cua su thi jrai va ba na giua dai ngan tay nguyen hinh 5

Điều khiến cụ Dach canh cánh nhất là giới trẻ đang không mặn mà với sử thi

Ông Siu Lol (trưởng thôn Thông Prông Thông, xã Ia Băng) cho biết: “Dù sắp bước sang tuổi 108, nhưng cụ Dach vẫn đi lại, sinh hoạt bình thường. Ngoài việc được Đảng, Nhà nước quan tâm, giúp đỡ, hỗ trợ về các chính sách theo quy định, thì cụ còn tự đan gùi để kiếm thêm thu nhập. Trong thôn, từ già đến trẻ, ai cũng yêu quý cụ, một tấm gương sáng cống hiến hết mình để sử thi mãi luôn trường tồn”.



Nguồn

Cùng chủ đề

Triển lãm “Đường cách mạng – đồng chí Hồ Chí Minh tại Trung Quốc”

VHO - Ngày 16.5, Bảo tàng tỉnh Gia Lai đã khai mạc Triển lãm “Đường cách mạng - đồng chí Hồ Chí Minh tại Trung Quốc” và triển lãm “Di sản Hán - Nôm trên địa bàn tỉnh Gia Lai”. Thông qua triển lãm giúp Nhân dân trong và ngoài địa phương nhận thức đầy đủ hơn về lịch sử, văn hoá của Gia Lai thông qua di sản tư liệu Hán Nôm, từ đó góp phần bảo tồn...

Những “điểm tựa” nơi đại ngàn Tây Nguyên: Tận tụy vì sự phát triển của buôn làng (Bài 1)

Khu vực Tây Nguyên là nơi hội tụ của hầu hết thành phần dân tộc Việt Nam, có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng trong sự phát triển chung của đất nước; là nơi có nền văn hóa đa dạng, phong phú với những đặc trưng riêng biệt. Cùng với chính sách của Đảng, Nhà nước, đội ngũ Người có uy tín đã có những đóng góp quan trọng trên hành trình phát triển vùng đất Tây...

Người đàn ông ứa nước mắt thấy cả vườn chanh dây sắp thu hoạch bị chặt đứt gốc

TPO - Kiểm tra vườn, anh Giỏi ứa nước mắt khi thấy phần gốc cây chanh dây đã bị chặt đứt lìa. Hàng loạt quả chanh dây đang tươi tốt chỉ còn nửa tháng thu hoạch dần héo lại, rụng xuống đất. TPO - Kiểm tra vườn, anh Giỏi ứa nước mắt khi thấy phần gốc cây chanh dây đã bị chặt đứt lìa. Hàng loạt quả chanh dây đang tươi tốt chỉ còn nửa tháng thu...

Dự báo giá cà phê ngày mai 31/3/2025, biến động tăng

Dự báo giá cà phê ngày mai 31/3/2025, cà phê Tây Nguyên, cà phê Lâm Đồng, cà phê Gia Lai, cà phê Đắk Lắk, cà phê Robusta, cà phê Arabica ngày 31/3/2025. Cập nhật giá cà phê thế giới ngày 30/3 duy trì ổn định. Trên sàn London, cập nhật lúc 16 giờ 00 phút ngày 30/3/2025 kết thúc phiên giao dịch, giá cà phê Robustakết ổn định, đi ngang so với phiên...

Dự báo giá tiêu trong nước ngày mai 31/3/2025 tăng nhẹ

Dự báo giá tiêu ngày mai 31/3/2025, giá tiêu trực tuyến, giá tiêu Đắk Lắk, giá tiêu Đắk Nông, giá tiêu Bình Phước, giá tiêu Gia Lai, giá tiêu ngày 31/3. Dự báo giá tiêu trong nước ngày mai 31/3/2025, ổn định và tăng nhẹ. Giá tiêu hôm nay được cập nhật chiều ngày 30/3/2025 như sau, thị trường tiêu trong nước bình ổn, duy trì ổn định so với phiên giao dịch...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Khai mạc du lịch Cát Bà

(CLO) Chiều 30/3 tại Quần đảo Cát Bà - Di sản thiên nhiên thế giới, huyện Cát Hải tổ chức Khai mạc du lịch Cát Bà năm 2025 và Giải Marathon Cát Bà Amatina 2025 - Heritage Road (Sải bước trên miền di sản). ...

Tổng thống lâm thời Syria công bố thành lập chính phủ chuyển tiếp

(CLO) Ngày 29/3, Tổng thống lâm thời Syria Ahmed al-Sharaa đã công bố chính phủ chuyển tiếp với 23 bộ trưởng, đánh dấu giai đoạn mới sau khi chế độ của Bashar al-Assad sụp đổ vào tháng 12 năm ngoái. ...

Houthi tấn công tàu sân bay Mỹ ba lần trong 24 giờ

(CLO) Trong vòng 24 giờ qua, lực lượng vũ trang Houthi tại Yemen đã ba lần tấn công nhóm tàu chiến do tàu sân bay USS Harry S. Truman của Mỹ dẫn đầu tại Biển Đỏ. ...

Mùi tử khí và cảnh tượng hoang tàn khắp khu vực động đất ở Myanmar

(CLO) Mùi tử khí nồng nặc lan khắp đường phố Mandalay, Myanmar vào ngày 30/3 khi người dân tuyệt vọng tìm kiếm người sống sót giữa đống đổ nát, hai ngày sau trận động đất khiến hơn 1.600 người thiệt mạng. ...

Nét văn hóa truyền thống độc đáo có tại Lễ hội điện Huệ Nam

(CLO) Sáng ngày 30/3, Lễ hội truyền thống điện Huệ Nam (tên dân gian là điện Hòn Chén) được tổ chức tại địa điểm chính là điện Huệ Nam tọa lạc tại làng Hải Cát, phường Long Hồ, thành phố Huế. ...

Bài đọc nhiều

Bà ngoại 90 tuổi dúi tiền cho cháu trai “đốn tim” cư dân mạng

Mới đây, một đoạn clip ghi lại "cuộc giao dịch bí mật nhất thế giới" giữa bà ngoại và cháu trai 40 tuổi được lan truyền khiến dân mạng thích thú, xuýt xoa.Đoạn video clip thể hiện cảnh cụ bà gọi riêng cháu trai vào phòng, thì thào, nhét vào tay anh một tờ tiền mệnh giá 500.000 đồng. Bà cụ nói nhỏ: "Bà cho thêm con một đồng".Chủ nhân đoạn clip triệu view đó là anh Nguyễn...

Sâu lắng chương trình “Cùng hát vang bài ca cuộc đời” chào mừng lễ 30/4 và 1/5

Đêm nhạc "Cùng hát vang bài ca cuộc đời' trình diễn các ca khúc được viết lời bởi PGS.TS Lê Thanh Bình để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng khán giả.

70% bạn trẻ không quan tâm tính năng an toàn khi dùng app hẹn hò

Gen Z đang tái định nghĩa hẹn hòPhó giám đốc truyền thông khu vực châu Á - Thái Bình Dương của Tinder Papri Dev khẳng định sức khỏe của người dùng là điều quan trọng mà ứng dụng hướng tới. Việc đưa ra bộ hướng dẫn an toàn lần này minh chứng cho cam kết lâu dài của Tinder nhằm mang đến...

Hạ tuổi trợ cấp hưu trí xuống 75, thêm triệu người được phủ lưới an sinh

Theo Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi mới nhất, công dân Việt Nam được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội khi đủ 75 tuổi trở lên, không hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng và không hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng theo quy định của Chính phủ.Với những người thuộc diện hộ nghèo, hộ cận nghèo đang cư trú tại các xã, thôn đặc biệt khó khăn được...

‘Hoa hậu cải lương’ Như Huỳnh khoe giọng hát ngọt ngào sau khi thành NSƯT

Như Huỳnh là gương mặt quen thuộc với khán giả yêu dòng nhạc cải lương. Sở hữu nhan sắc xinh đẹp cùng giọng hát ngọt ngào, Như Huỳnh được nhiều khán giả ưu ái gọi là "Hoa hậu cải lương". Cô hiện đang là diễn viên Nhà hát Cao Văn Lầu của tỉnh Bạc Liêu.Trước khi đạt danh hiệu NSƯT, Như Huỳnh được đánh giá cao trên sân khấu cải lương và nhận nhiều giải thưởng lớn. Cô...

Cùng chuyên mục

Hai người phụ nữ hiếm hoi trong lịch sử từng được trao huy chương Fields

Trong số 64 nhà toán học được trao huy chương Fields ở lĩnh vực toán học chỉ có hai người phụ nữ. Đó là nhà toán học người Iran Maryam Mirzakhani và nhà toán học người Ukraine Maryna Viazovska. Đến năm 2022, nhà toán...

Vì sao nhiều Gen Z thà ‘ăn bám bố mẹ’ cũng không muốn làm việc 8 tiếng 1 ngày?

Công việc từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều, từ thứ 2 đến thứ 7 đã không còn là chuyện hiển nhiên và lựa chọn duy nhất. ...

Quảng Bình ký kết hợp tác với Sun Group

(NADS) - Ngày 15/4, tại TP. Đồng Hới, UBND tỉnh Quảng Bình và Công ty Cổ phần Tập đoàn Mặt Trời (Sun Group) có buổi làm việc và ký kết “Bản ghi nhớ hợp tác chiến lược đầu tư phát triển”. Đây được xem là cột mốc quan trọng, mở ra giai đoạn mới cho tiến trình phát triển kinh tế - du lịch bền vững của tỉnh Quảng Bình. ...

Xác lập kỷ lục 135 món ăn từ trái thanh trà

VĨNH LONG 135 món ăn chế biến từ trái thanh trà - trái cây đặc sản của thị xã Bình Minh vừa xác...

Vì sao ly hôn tập trung ở thành phố lớn?

Theo báo cáo kết quả điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 của Tổng cục Thống kê vừa được công bố cho thấy TP.HCM có tỉ lệ ly hôn, ly thân cao nhất cả nước với 263.000 người, đứng sau là Hà Nội với hơn 146.000 người. ...

Mới nhất

Sẵn sàng cho mọi kịch bản

VHO - Việt Nam đã hoàn thiện hồ sơ đề cử “Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ” để trình UNESCO. Hiện hồ sơ đang được Hội đồng của Công ước 2003 UNESCO thẩm định và đề xuất nhận xét cho Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 quyết định. Việc công bố sẽ được thực hiện...

Khởi công Galia Hanoi – Dấu mốc đầu tiên của MEYGROUP tại Thủ đô

Tham dự lễ khởi công có sự góp mặt của ban lãnh đạo chủ đầu tư MEYGROUP, các đơn vị đối tác chiến lược là đại diện từ 16 đại lý phân phối và nhà thầu thi công. Buổi lễ thu hút sự quan tâm của thị trường nhờ quy mô và tầm nhìn của dự án –...

Hội Lim là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

VHO - Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng đã ký Quyết định số 1744 ngày 10.6.2025 về việc công bố danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Theo đó, Bộ trưởng Bộ VHTTDL quyết định đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia lễ hội truyền thống Hội...

Vận tải biển ứng phó thuế carbon toàn cầu

Hàng rào kỹ thuật siết chặt, chi phí tăng Cuối tháng 4/2025, IMO đã đạt được thỏa thuận quan trọng về việc xây dựng hệ thống định giá carbon toàn cầu cho lĩnh vực hàng hải, hướng đến mục tiêu giảm phát thải ròng. Trong đó có nội dung đánh thuế khoảng 380 USD với mỗi tấn CO2 vượt...

Đại hội đại biểu Đảng bộ Công ty cổ phần Vận tải biển Việt Nam (VOSCO) lần thứ XV, nhiệm kỳ 2025–2030

10/06/25 2:45 PM Ngày 09/6/2025, Đại hội đại biểu Đảng bộ Công ty cổ phần Vận tải biển Việt Nam (VOSCO) lần thứ XV, nhiệm kỳ 2025–2030 đã diễn ra thành công, với sự tham dự của 89 đại biểu chính thức đại diện cho các đảng viên trong Đảng bộ. Đại hội đã tiến hành bầu Ban Chấp hành...

Mới nhất