Khán giả lắng nghe một ứng viên tổng thống của đảng Cộng hòa phát biểu tại tòa thị chính Ankeny, bang Iowa vào tháng 11/2023 (Ảnh: AP).
Ngày 15/1 giờ địa phương, cử tri đảng Cộng hòa của bang Iowa sẽ đi bỏ phiếu sơ bộ để chọn ra người mà họ muốn là đại diện của mình trong cuộc đua vào Nhà Trắng.
Tuy Iowa – bang chỉ có 3 triệu dân – không có đủ sức mạnh chính trị để quyết định ai sẽ là ông chủ Nhà Trắng vào năm 2025, vị thế là bang đầu tiên tổ chức bỏ phiếu sơ bộ khiến Iowa đóng vai trò quan trọng trong định hình đường đua.
Câu hỏi lớn
Trước ngày bầu cử tổng thống chính thức vào tháng 11, các tiểu bang và vùng lãnh thổ Mỹ sẽ lần lượt tổ chức bỏ phiếu sơ bộ để đảng Cộng hòa và Dân chủ chọn ra ứng viên đại diện. Quá trình này diễn ra trong thời gian từ nay cho tới tháng 6.
Kể từ những năm 1970, Iowa luôn là bang đầu tiên tổ chức bầu cử sơ bộ trên toàn nước Mỹ. Nhưng năm nay, thực tế ấy chỉ đúng với đảng Cộng hòa, vì đảng Dân chủ đã điều chỉnh lịch bầu cử sơ bộ.
Dù vậy, cuộc bỏ phiếu ngày 15/1 tại Iowa vẫn quan trọng. Nó sẽ giúp người chiến thắng giành được sự chú ý khổng lồ ngay tại thời điểm cơn sốt bầu cử bắt đầu, tạo cú hích cho các vòng bầu cử sơ bộ ở những bang khác và kêu gọi dòng tiền quyên góp cho chiến dịch tranh cử.
Năm nay, câu hỏi lớn ở Iowa là liệu có ứng viên nào của đảng Cộng hòa có đủ khả năng cạnh tranh với cựu Tổng thống Donald Trump hay không.
Cuộc khảo sát cuối cùng trước bầu cử ngày 15/1 của Des Moines Register/NBC News/Mediacom cho thấy ông Trump vẫn đang dẫn trước các đối thủ tranh cử tổng thống thuộc đảng Cộng hòa tại Iowa.
Cụ thể, 48% người sẽ tham gia bỏ phiếu cho biết, ông Trump sẽ là lựa chọn đầu tiên của họ. Con số này với cựu Thống đốc Nam Carolina Nikki Haley và Thống đốc Florida Ron DeSantis lần lượt là 20% và 16%.
Cựu Tổng thống Donald Trump trong một sự kiện tranh cử ở thành phố Sioux, bang Iowa vào năm 2023 (Ảnh: Getty).
Cách làm khác biệt
Cách đảng Cộng hòa ở Iowa bỏ phiếu bầu ứng viên tổng thống khác với hầu hết những khu vực còn lại của Mỹ.
Phần lớn các bang tổ chức bầu cử sơ bộ theo thể thức bỏ phiếu phổ thông (primary). Theo hình thức này, cử tri có thể tới điểm bầu cử công cộng vào bất cứ lúc nào trong giờ bầu cử (thường kéo dài cả ngày) để bỏ phiếu. Cử tri có thể bỏ phiếu sớm hoặc bỏ phiếu qua thư.
Nhưng đảng Cộng hòa ở Iowa tổ chức bỏ phiếu theo thể thức họp kín (caucus). Theo đó, cử tri phải có mặt tại địa điểm và thời điểm định sẵn (19h ngày 15/1) để bỏ phiếu sau khi nghe phát biểu từ đại diện các ứng viên. Về cơ bản, caucus tương tự cuộc họp bàn của đảng.
Cũng vì yêu cầu về thời gian mà lượng người tham gia bầu cử dạng caucus ít. Những người có thể bỏ lỡ bao gồm: Người làm ca tối, sinh viên học xa nhà, người già hay người khuyết tật khó ra khỏi nhà, và những phụ huynh không tìm được người trông con.
Điều kiện thời tiết như bão tại Iowa cũng có thể khiến một số người phải ở nhà trong năm nay.
Năm 2016, hơn 186.000 người đã đi bầu vào lần bỏ phiếu sơ bộ gần nhất có tính cạnh tranh cao của đảng Cộng hòa tại bang Iowa. Đó là con số kỷ lục, nhưng vẫn chỉ bằng khoảng 1/3 số cử tri đảng Cộng hòa đã đăng ký tại bang.
Một người đếm số người ủng hộ trong cuộc bầu cử dạng caucus của đảng Dân chủ ở Dubuque, bang Iowa vào tháng 2/2020 (Ảnh: AP).
Một số hạn chế
Cách thức bầu cử theo dạng caucus tại Iowa có thể không cho ra kết quả nhanh chóng.
Năm 2020, người ta không thể biết được kết quả bầu cử sơ bộ đầy đủ của đảng Dân chủ tại Iowa trong nhiều ngày vì vấn đề kỹ thuật. Đó cũng là lý do chính khiến đảng Dân chủ Iowa nhường vị thế vòng bỏ phiếu đầu tiên trong năm nay cho bang New Hampshire.
Người chiến thắng trong bầu cử sơ bộ Iowa không phải lúc nào cũng giành được đề cử của toàn đảng trên cả nước, đặc biệt là về phía đảng Cộng hòa. Đảng Cộng hòa ở Iowa từng chọn Ted Cruz vào năm 2016, Rick Santorum vào năm 2012, và Mike Huckabee vào năm 2008, nhưng cả 3 người này đều giành được đề cử sau cùng.
Tuy nhiên, người dân Iowa thường nói rằng công việc của họ không phải là xác định người thắng đề cử mà chỉ là thu hẹp số lượng cử tri cho các bang khác.
