Nội dung này được nêu trong báo cáo tình hình giải ngân vốn bồi thường, hỗ trợ, tái định cư (gọi tắt là bồi thường) của Sở TN-MT TP.HCM vừa gửi Ban Thường vụ Thành ủy và UBND TP.HCM.
THỰC CHI CHƯA TỚI 50% VỐN KHÁI TOÁN
Sở TN-MT cho biết thời điểm báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án Vành đai 3 TP.HCM, 4 địa phương (TP.Thủ Đức, Củ Chi, Hóc Môn, Bình Chánh) nhận thức nguồn vốn cần được bố trí đầy đủ, tránh thiếu hụt kinh phí dẫn đến phải báo cáo Quốc hội điều chỉnh tổng mức đầu tư. Từ đó, các địa phương khái toán chi phí bồi thường trên nguyên tắc: căn cứ vào ranh bản đồ do chủ đầu tư (Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP.HCM) cung cấp chập ranh hiện trạng bản đồ Google, các vị trí có nhà trên bản đồ Google thì dự kiến là đất ở và tính đủ hạn mức theo quy định (từ 200 m2 đến 300 m2).
Người dân ở TP.Thủ Đức làm thủ tục nhận tiền bồi thường hồi tháng 5.2023
Đơn giá bồi thường cũng được khái toán theo mức cao nhất trong khung hệ số điều chỉnh giá đất. Đơn cử như H.Bình Chánh, khung hệ số điều chỉnh giá đất đối với đất ở là từ 6 – 22 và đất nông nghiệp là từ 15 – 38 thì UBND H.Bình Chánh chọn hệ số 22 đối với đất ở và hệ số 38 đối với đất nông nghiệp. Riêng TP.Thủ Đức, đất nông nghiệp chỉ tính theo đơn giá đất trồng cây lâu năm mà không phân loại đất trồng cây hằng năm và lâu năm.
Tương tự, đối với công trình, vật kiến trúc và các khoản hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề, tìm kiếm việc làm đều dự kiến theo mức cao nhất. Ngoài ra, các khu đất do nhà nước trực tiếp quản lý theo quy định không được bồi thường, nhưng khi khái toán cũng tính luôn diện tích này như trường hợp được bồi thường. Do vậy, khái toán kinh phí bồi thường rất cao, lên tới hơn 25.600 tỉ đồng.
Đến thời điểm phê duyệt dự án bồi thường, đơn giá bồi thường được cập nhật vào báo cáo nghiên cứu khả thi. Tháng 12.2022, UBND TP.HCM phê duyệt dự án bồi thường với tổng kinh phí 18.906 tỉ đồng. Theo Sở TN-MT, thời điểm này, người dân chưa cung cấp đầy đủ hồ sơ pháp lý nên việc xác định chi phí bồi thường vẫn còn cao hơn thực tế. Đến khi các địa phương rà soát pháp lý hồ sơ do người dân cung cấp và trừ đi quỹ đất do nhà nước trực tiếp quản lý thì nguồn vốn giảm xuống đáng kể.
Cụ thể, TP.Thủ Đức cần 6.225 tỉ đồng, H.Củ Chi cần 1.718 tỉ đồng, H.Hóc Môn cần 1.614 tỉ đồng và H.Bình Chánh cần 1.687 tỉ đồng. Ngoài ra, tổng chi phí di dời hạ tầng kỹ thuật, xây dựng hạ tầng khu tái định cư và các chi phí khác là 453 tỉ đồng. Như vậy, tổng nhu cầu kinh phí bồi thường của 4 địa phương chỉ cần 11.688 tỉ đồng, giảm 7.206 tỉ đồng so với quyết định cuối năm 2022, và giảm hơn 50% so với lúc khái toán nghiên cứu tiền khả thi.
ĐIỀU CHUYỂN VỐN SANG DỰ ÁN HẤP THỤ TỐT
Vành đai 3 không phải dự án duy nhất thừa vốn ở TP.HCM. Theo khảo sát của Sở TN-MT, danh sách dự án thừa vốn còn có đường Dương Quảng Hàm (Q.Gò Vấp) giảm 225 tỉ đồng, đường D8 (đoạn từ Bùi Minh Trực đến Tạ Quang Bửu, Q.8) giảm 50 tỉ đồng, đường Vành đai Đầm Sen (Q.11) giảm 40 tỉ đồng, cầu Ông Nhiêu (TP.Thủ Đức) giảm 195 tỉ đồng, cầu Tăng Long (TP.Thủ Đức) giảm 147 tỉ đồng do dự toán dư, không còn nhu cầu sử dụng. Ngược lại, một số dự án tại TP.Thủ Đức tăng vốn bồi thường như nút giao thông Mỹ Thủy tăng 366 tỉ đồng, đường Lã Xuân Oai (đoạn từ đường Lò Lu đến Nguyễn Duy Trinh) tăng 260 tỉ đồng…
Ông Đỗ Anh Khang, Phó chủ tịch UBND Q.Gò Vấp, cho biết câu chuyện thừa vốn, thiếu vốn là tình trạng chung của các dự án bồi thường. Như dự án đường Dương Quảng Hàm (đoạn từ Q.Bình Thạnh đến công viên văn hóa Q.Gò Vấp), quyết định phê duyệt là 1.750 tỉ đồng nhưng khi chi trả thực tế, Q.Gò Vấp tính toán chỉ cần 1.525 tỉ đồng.
Lý do theo ông Khang, ở thời điểm khái toán, địa phương chưa đủ cơ sở pháp lý để yêu cầu người dân cung cấp hồ sơ, giấy tờ cũng như đo vẽ hiện trạng nên thường đánh giá tình trạng pháp lý được bồi thường cao nhất. Nhưng khi bồi thường cho từng trường hợp cụ thể thì nhiều hồ sơ không đáp ứng hoặc chỉ đáp ứng một phần quy định.
Cụ thể, một số trường hợp được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và quyền sở hữu nhà ở nhưng qua rà soát pháp lý thì có trường hợp phải thu hồi giấy chứng nhận do cấp chưa đúng quy định. Những trường hợp này ban đầu dự kiến sẽ được bồi thường, nhưng sau đó chuyển sang chỉ được hỗ trợ đất ở hoặc bồi thường theo đơn giá đất nông nghiệp.
Ngoài ra, các trường hợp nhà đất có nguồn gốc do quân đội cấp có một phần lấn chiếm nên không đủ điều kiện bồi thường mà chỉ được hỗ trợ. Các trường hợp có nguồn gốc lấn chiếm đất công cũng chỉ được hỗ trợ về đất, không được bồi thường hoặc đất lấn chiếm và xây dựng sau ngày 1.7.2004 cũng không được bồi thường, không hỗ trợ về đất và cấu trúc xây dựng…
Nêu giải pháp xử lý 225 tỉ đồng vốn bồi thường còn dư ở dự án đường Dương Quảng Hàm, ông Khang cho hay Q.Gò Vấp đề xuất TP.HCM điều chuyển sang dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm đi qua địa bàn để đẩy nhanh tiến độ giải ngân. Tại phiên họp chuyên đề về đầu tư công mới đây, Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi yêu cầu các chủ đầu tư, địa phương khẩn trương đề xuất Sở KH-ĐT điều chuyển phần vốn dự kiến không giải ngân hết sang các dự án hấp thụ tốt nhằm tăng tỷ lệ giải ngân chung trên toàn thành phố.
Vận động người dân cung cấp giấy tờ, cho đo đạc trước
Nêu giải pháp khắc phục tình trạng thiếu vốn, thừa vốn bồi thường, Sở TN-MT TP.HCM cho rằng chủ đầu tư cần phối hợp địa phương đánh giá đầy đủ và xác định chính xác phạm vi, ranh giới dự án trong quá trình nghiên cứu tiền khả thi. Đơn vị tư vấn phối hợp chặt chẽ với địa phương tham khảo đơn giá dự án đang thực hiện, các vị trí tương đồng được duyệt giá theo thời gian gần nhất, tính toán thêm yếu tố “trượt giá” để khái toán kinh phí bồi thường.
Việc khảo sát hiện trạng ranh dự án cần đối chiếu với bản đồ địa chính theo hệ tọa độ VN 2000 để xác định trường hợp xây dựng nhà trước tháng 7.2004 làm cơ sở ban đầu đưa vào diện bồi thường hay hỗ trợ. Đối với các khu đất do nhà nước trực tiếp quản lý, cần rà soát kỹ để giảm bớt khái toán kinh phí bồi thường. Sau khi được chấp thuận chủ trương đầu tư phải đẩy nhanh công tác phê duyệt dự án, tránh trường hợp giá đất tăng sẽ làm tăng chi phí bồi thường.
Ngoài ra, địa phương cần vận động người dân đồng thuận cho đo đạc, kiểm đếm và cung cấp hồ sơ pháp lý trước khi ban hành thông báo thu hồi đất để có thể xác định chính xác diện tích bị ảnh hưởng và pháp lý về đất đai làm cơ sở tính toán chi phí bồi thường trước khi phê duyệt dự án.
