Cần tạo “đề kháng” cho người dùng trong việc bảo vệ dữ liệu cá nhân

TS. Phạm Chiến Thắng cho rằng, nâng cao kỹ năng tự bảo vệ dữ liệu cá nhân trên không gian mạng là cần thiết. (Ảnh: NVCC)

Việt Nam được coi là một trong những quốc gia nhanh nhạy trong chuyển đổi và dễ thích ứng với các xu hướng mới. Tuy nhiên, thực trạng lộ thông tin trên trang cá nhân ngày càng trở nên phổ biến.

Báo Thế giới và Việt Nam đã có cuộc trao đổi với TS. Phạm Chiến Thắng, Trưởng khoa Báo chí – Truyền thông, Trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên liên quan vấn đề này.

Ông nhận định thế nào về thực trạng thông tin cá nhân bị lộ trên môi trường số hiện nay?

Thông tin cá nhân bị lộ trong môi trường số hiện nay là một vấn đề nghiêm trọng và cần được chú ý đến từ nhiều phía. Dưới đây là một số vấn đề về thực trạng của việc thông tin cá nhân bị lộ trên không gian mạng.

Các doanh nghiệp lớn như Facebook, Google, Amazon thu thập dữ liệu của người dùng trên quy mô lớn để phục vụ cho việc quảng cáo đích danh, tối ưu hóa dịch vụ và phân tích xu hướng. Điều này khiến cho thông tin cá nhân của người dùng không còn được bảo vệ như trước.

Bên cạnh đó, rất nhiều doanh nghiệp và tổ chức chưa thực sự chú trọng đến việc bảo mật thông tin cá nhân của người dùng. Điều này tạo điều kiện cho các tin tặc có cơ hội lợi dụng.

Ngoài ra, các quy định pháp luật liên quan bảo mật thông tin cá nhân thường chậm so với sự phát triển của công nghệ, làm giảm hiệu quả trong việc truy cứu pháp lý và ngăn chặn các vi phạm.

Trong sự phát triển của khoa học công nghệ hiện nay, các thuật toán hiện đại có thể phân tích và “đoán” thông tin cá nhân dựa trên những dữ liệu tưởng chừng như vô hại. Điều này cũng đặt ra vấn đề về sự riêng tư của thông tin cá nhân.

Một vấn đề quan trọng là những ảnh hưởng từ thông tin cá nhân bị lộ có thể tạo ra những tác động xã hội và tâm lý nghiêm trọng, từ việc bị lừa đảo, đến tình trạng stress và lo lắng tăng cao.

Ngày 1/7 vừa qua, Nghị định số 13/2023/NĐ-CP về Bảo vệ dữ liệu cá nhân đã chính thức có hiệu lực. Ông đánh giá ra sao về Nghị định này trong việc tạo ra hành lang pháp lý?

Tôi đánh giá việc ban hành và thực thi Nghị định này rất quan trọng. Việc có một hành lang pháp lý trong vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân không chỉ tạo ra một môi trường số hóa an toàn, minh bạch và đáng tin cậy hơn, mà còn giúp định hình và điều chỉnh quá trình phát triển của công nghệ và xã hội.

Việc có một hệ thống pháp lý giúp định rõ quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, từ các tổ chức đến cá nhân. Điều này tạo ra sự minh bạch và giúp người dùng có cái nhìn rõ ràng về việc thông tin của họ được sử dụng như thế nào.

Khi có hành lang pháp lý, môi trường kinh doanh và môi trường số trở nên đáng tin cậy hơn. Người dùng sẽ có cảm giác an toàn hơn khi cung cấp thông tin cá nhân của mình. Trong trường hợp thông tin cá nhân bị lộ hoặc bị sử dụng sai mục đích, hành lang pháp lý là cơ sở để thực hiện các biện pháp truy cứu pháp lý, từ việc xử phạt các tổ chức vi phạm đến việc bảo vệ người dùng.

Hệ thống pháp lý giúp định rõ trách nhiệm của các bên và những hậu quả mà họ phải đối mặt nếu vi phạm các quy định về bảo vệ thông tin cá nhân. Điều này không chỉ có tác động răn đe mà còn giúp tạo lập môi trường số hóa có trách nhiệm và minh bạch hơn.

Cuối cùng, việc có một hành lang pháp lý cũng thúc đẩy các doanh nghiệp và tổ chức phải không ngừng nghiên cứu và cập nhật công nghệ bảo mật, nhằm đảm bảo rằng họ tuân thủ các quy định.

Tình trạng để lộ thông tin, dữ liệu cá nhân xảy ra khá phổ biến, nạn lừa đảo trực tuyến ngày một nhiều. Có cách nào để nâng cao kỹ năng tự bảo vệ thông tin cho người sử dụng?

Chính tình trạng để lộ thông tin và sự gia tăng các hành vi lừa đảo trực tuyến đã đặt ra nhu cầu cấp thiết về việc nâng cao kỹ năng tự bảo vệ thông tin cho người sử dụng. Để làm được điều này, đầu tiên cần nâng cao nhận thức cho người sử dụng đối với các thao tác như: Người dùng nên sử dụng mật khẩu mạnh, kết hợp giữa các ký tự, số và các ký tự đặc biệt. Nên sử dụng xác thực đa yếu tố để tăng cường bảo mật…

Các tổ chức, doanh nghiệp có thể tăng cường hệ thống bảo mật, áp dụng công nghệ mã hóa và xác thực đa yếu tố, qua đó, yêu cầu người sử dụng thực hiện các thao tác phù hợp để bảo vệ tài khoản cá nhân của mình.

Chính tình trạng để lộ thông tin và sự gia tăng các hành vi lừa đảo trực tuyến đã đặt ra nhu cầu cấp thiết về việc nâng cao kỹ năng tự bảo vệ thông tin cho người sử dụng. (Ảnh minh họa: Internet)

Bảo vệ dữ liệu cá nhân nên được lồng ghép vào chương trình học cho học sinh hay không?

Theo quan điểm của tôi, việc lồng ghép vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân vào chương trình học cho học sinh là một yếu tố quan trọng và cần thiết. Việc giáo dục học sinh về bảo vệ dữ liệu cá nhân từ giai đoạn đang còn trên ghế nhà trường sẽ giúp các em có nhận thức rõ ràng về tầm quan trọng của vấn đề này, đồng thời phòng ngừa các rủi ro tiềm ẩn.

Hiện nay, học sinh có tiếp xúc với công nghệ từ rất sớm. Điều này đồng nghĩa với việc rủi ro liên quan đến bảo vệ thông tin cá nhân cũng cao ngay từ khi các em còn nhỏ. Trong môi trường số hóa ngày càng mạnh mẽ, việc biết cách bảo vệ thông tin cá nhân không chỉ là một kỹ năng chuyên ngành công nghệ thông tin, mà cũng là một kỹ năng sống cần thiết.

Bên cạnh đó, nhiều trường học và các cơ sở giáo dục khuyến khích việc sử dụng công nghệ trong quá trình học tập. Do đó, nắm vững các nguyên tắc bảo vệ thông tin cá nhân cũng là một phần quan trọng để hỗ trợ cho việc học.

Có kiến thức cơ bản về bảo vệ dữ liệu cá nhân sẽ là nền tảng quý báu cho học sinh trong phát triển kỹ năng và kiến thức sau này, không chỉ trong lĩnh vực công nghệ thông tin mà còn trong cuộc sống hằng ngày.

Làm sao để nâng cao ý thức tự bảo vệ thông tin cho người dùng, theo ông?

Nâng cao ý thức tự bảo vệ thông tin cho người dùng là một quá trình dài, đòi hỏi sự hợp tác từ nhiều bên, từ các tổ chức công nghệ, các cơ quan quản lý, đến chính người dùng. Dưới đây là một số biện pháp có thể áp dụng:

Tổ chức các chiến dịch truyền thông và tuyên truyền về tầm quan trọng của bảo vệ thông tin cá nhân nhằm giúp nâng cao nhận thức cho người dùng. Hoặc tổ chức các khóa đào tạo, hướng dẫn trực tuyến về cách bảo vệ thông tin cá nhân. Các khóa học có thể được thiết kế phù hợp với đối tượng người dùng khác nhau, từ học sinh đến người già.

Các tổ chức có thể xây dựng hệ thống để người dùng báo cáo các sự cố liên quan đến bảo mật thông tin, đồng thời cung cấp phản hồi để người dùng biết cách xử lý các tình huống tương tự trong tương lai. Các tổ chức và doanh nghiệp nên hợp tác với cơ quan quản lý Nhà nước trong việc nâng cao nhận thức và thực hiện các quy định về bảo vệ thông tin cá nhân.

Ngoài ra, có thể sử dụng các kênh truyền thông đại chúng và mạng xã hội để phổ biến thông tin và tạo ra các đợt tuyên truyền cụ thể, chẳng hạn như Tháng An toàn thông tin hay các sự kiện quan trọng khác.

Cần nhiều hơn hoạt động giới thiệu và khuyến khích người dùng áp dụng các công nghệ giúp bảo vệ thông tin cá nhân, như xác thực đa yếu tố, công nghệ mã hóa, hay sử dụng các dịch vụ quản lý mật khẩu. Khuyến khích người dùng tham gia các sự kiện, hội thảo và hội thảo trực tuyến về an toàn thông tin để nâng cao kiến thức, kỹ năng của mình.

Xin cảm ơn ông!