Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa phát hành tập truyện ngắn Chim trời bay về sau cơn mưa của nhà văn Ma Văn Kháng.
Cuốn sách dày 244 trang, gồm 10 truyện ngắn, với hai đề tài quen thuộc đã trở thành dấu ấn của tác giả: miền núi Tây Bắc và những biến chuyển của cảnh vật, con người trong cuộc sống hiện đại.
6 tập truyện ngắn Dưới những bóng cau, Bài ca Trăng sáng, Hạng A Tráng, Mùa gặt ở Na Lin, Vợ chồng Mìn và những đứa con, Bên bờ suối Vạch ghép thành bức tranh nhiều màu sắc và tuyệt đẹp về giai đoạn cuối những năm kháng chiến chống Mỹ đến tận sau giải phóng của mảnh đất Lào Cai.
Các tác phẩm này cho thấy cảm hứng bất tận của tác giả với Tây Bắc. Đây là nơi linh giác của Ma Văn Kháng được phát động từ lần đầu ông đặt chân đến, với sự mê hoặc với thiên nhiên, cảnh vật và con người nơi đây.
Bìa tập truyện ngắn “Chim trời bay về sau cơn mưa” (Ảnh: NXB Phụ nữ Việt Nam).
Chọn giai đoạn 1970 – 1980, tập truyện nhấn vào sự thay đổi, biến động của hoạt động cách mạng cũng như cách nhìn nhận về cuộc sống và thời cuộc của những dân tộc miền núi.
Họ toát lên tinh thần đấu tranh thuần khiết, mãnh liệt, chân thành và anh dũng cho đất nước, đồng thời hướng tới những đổi mới sau giải phóng với ước mong cuộc sống tốt đẹp.
Nhưng cũng ở những con người chất phác đó, họ kín đáo, giấu mình trong những phong tục, tập quán cổ xưa nhất. Họ lấy đó làm nguồn lực tinh thần và giá trị cốt lõi để tiếp nhận thời đại mới, để chủ động phá bỏ định kiến, áp buộc của thời chiến đã qua.
Đó là anh thanh niên Hạng A Tráng kiên trì xung phong tòng quân ra tiền tuyến trong suốt một năm liền, tự tôi luyện sức vóc bằng những đường cày nặng nhọc nhất trên những mảnh đất khô cằn, khó khăn nhất của bản Ý Linh Hồ.
Là Hòa trong Dưới những bóng cau, cô nhân viên trẻ tuổi dưới xuôi lên vận động về công cụ sản xuất cho bà con người Tày. Cô gái dần hòa mình với đời sống của người dân Tày, cảm nhận tình yêu thương và sự đùm bọc ấm áp của từng người dân làng chân chất.
Hay tình cảm của vợ chồng Mìn – Cơi thấm đẫm sự chịu thương, chịu khó; sự thấu hiểu, ủng hộ vợ từ người chồng; sự mạnh mẽ, quyết liệt và tình yêu vô bờ bến của người vợ Mông với người chồng khuyết tật…
Mỗi câu chuyện là mỗi phận người nhưng đều gắn kết tình người, như cái cách thiên nhiên khắc nghiệt, kỳ vĩ và ma mị dọc Hoàng Liên Sơn tạc lên thể xác và con tim của từng tộc người thiểu số.
Nhà văn Ma Văn Kháng (Ảnh: Báo Thể thao và Văn hóa).
Rời xa miền núi Tây Bắc, nhà văn Ma Văn Kháng dẫn dắt người đọc vào hành trình ngược không gian và thời gian trong tâm trí những con người đã đi qua một thời xưa cũ.
Đó là một giai đoạn kháng chiến anh hùng, bom đạn khốc liệt của đất nước, ở lại đó những người lính, người con anh dũng đã hi sinh, những nhân tài đất nước giờ chỉ thuộc về miền ký ức.
Tròng trành trong nỗi nhớ là sự cô đơn của những con người đã đi qua tháng năm như ông Nam trong Thành phố miền biên, người luôn hoang hoải một nỗi nhớ về người bạn, liệt sĩ, nhà văn, nhà báo Bùi Nguyên Khiết.
Hay cũng là Nam, người bị bỏ lại sau chiến tranh, mang thương tật, bươn chải giữa chốn đô thị tấp nập, thiếu sự ấm áp của tình người trong Những ngày xa xưa…
Nhà văn Ma Văn Kháng say mình trong những câu từ khắc tả thiên nhiên hùng vĩ Tây Bắc, cũng như muốn dẫn dụ người đọc vào không gian văn hóa đa sắc màu với những lễ hội hoa ban, lồng tồng.
Hay những chi tiết nhỏ nhất, khơi lên sự tò mò về trang phục, lao động, huyết tộc và sự bình dị, hoang sơ tuyệt đẹp của con người miền núi.
Sau đó, giọng văn của ông lại trầm lắng, u buồn và đượm đầy tiếc nuối khi khơi lên những chiêm nghiệm về cuộc đời trải nhiều thăng trầm, cách con người đối diện với mọi đổi thay, khi lạc quan, lúc lại buông xuôi mà uất ức.
Nhưng tóm lại vẫn là những niềm hy vọng vào tình người – thứ gắn kết vô hình nhưng lại bền chặt nhất của nhân loại, để con người sống tiếp, sống cho trọn đời người.
Nhà văn Ma Văn Kháng sinh năm 1936 tại Hà Nội, là nhà văn nổi bật của nền văn học đương đại Việt Nam nửa sau thế kỷ XX, đặc biệt từ thời kỳ đổi mới.
Ông đã sáng tác hơn 20 tiểu thuyết, gần 200 truyện ngắn, phần lớn lấy cảm hứng từ sử thi và thế sự đời tư, đề cập cuộc sống và con người Tây Bắc.
Các tác phẩm của ông đạt được nhiều giải thưởng văn học và được đông đảo công chúng biết đến do được trích dẫn trong chương trình giảng dạy phổ thông môn văn.
Nhà văn Ma Văn Kháng từng đạt nhiều giải thưởng văn học lớn trong nước và quốc tế, như: Giải thưởng Văn học ASEAN 1998; Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật 2001, Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật 2012.
