Làng nghề 80% là lao động nữ, doanh thu 4,5 tỷ đồng/năm (Video: Hoàng Lam).
Làng nghề Vĩnh Đức (thị trấn Đô Lương, huyện Đô Lương, Nghệ An) có tuổi đời gần 300 trăm năm, nổi danh với sản phẩm bánh đa vừng và kẹo lạc.
Theo thống kê, làng nghề hiện có 60 hộ, tạo việc làm thường xuyên cho 245 lao động địa phương, trong đó khoảng 80% lao động nữ.
Có 70% hộ dân làng nghề Vĩnh Đức chuyên sản xuất bánh đa vừng, các hộ còn lại sản xuất kẹo lạc.
Từ sản phẩm truyền thống, tháng 1/2022, bánh đa vừng Vĩnh Đức được công nhận là sản phẩm OCOP (chương trình mỗi xã một sản phẩm thế mạnh) 3 sao. Với bí quyết riêng, bánh đa vừng Vĩnh Đức có hương vị đặc trưng, khó lẫn với các sản phẩm tương tự của làng nghề khác.
Hương vị đặc trưng của bánh đa vừng Đô Lương được tạo ra từ việc pha trộn các nguyên liệu, với tỉ lệ nhất định theo bí quyết của từng hộ sản xuất.
Theo chị Đinh Thị Hồng (36 tuổi), người có hơn 20 năm kinh nghiệm, để làm bánh đa, việc chọn nguyên liệu là quan trọng nhất. Gạo sử dụng làm bánh là gạo khang dân, xay bột tươi, tức là xay đến đâu tráng đến đấy. Vừng phải chọn loại vừng ngon, hạt tròn mẩy, chắc, nặng, vỏ mỏng.
Để tạo hương vị cho bánh đa, các xưởng sản xuất xay nhuyễn tỏi, tiêu, hạt nêm… trộn vào hỗn hợp bột trước khi tráng.
Mỗi ngày chị Hồng tráng hết 30kg nguyên liệu, được 1.000 chiếc bánh đa. “Bánh làm hoàn toàn thủ công nên năng suất không thể cạnh tranh với tráng máy”, chị Hồng cho hay.
Ông Võ Quang Hoàng – cán bộ UBND thị trấn Đô Lương, phụ trách làng nghề Vĩnh Đức – cho biết, hiện có 10 hộ gia đình làm bánh đa với quy mô lớn, đầu tư hệ thống tráng bánh tự động. Tuy nhiên, phân nửa số hộ làng nghề đang duy trì cách thức sản xuất thủ công.
“Trung bình một ngày mỗi hộ sản xuất khoảng 1.500 chiếc bánh đa. Năm 2022, doanh thu từ sản phẩm bánh đa của làng nghề Vĩnh Đức đạt hơn 4,5 tỷ đồng”, ông Võ Quang Hoàng cho hay.
Cùng sản phẩm bánh đa vừng đen truyền thống, hộ bà Đinh Thị Chung (làng nghề Vĩnh Đức) còn sản xuất bánh đa gấc, bánh đa khoai lang tím. Các loại bánh có màu sắc, mẫu mã đẹp, giá thành sản xuất cao hơn nên có giá bán cao gấp 1,5 lần so với bánh đa vừng đen.
Bánh đa sau khi tráng chín được rải trên tấm đan bằng tre và đưa ra phơi nắng. Nhiệt độ và thời gian phơi sẽ ảnh hưởng đến chất lượng của bánh.
Trong quá trình phơi, các thợ phụ phải liên tục lật bánh để đảm bảo bánh khô đều, màu sắc đẹp. Hiện bánh đa Vĩnh Đức được bán với giá 2.000 đồng/chiếc chưa nướng, loại nướng rồi giá 2.500 đồng/chiếc.
Bánh được phơi trong điều kiện nhiệt độ 30-37 độ C. Đến tầm 10h-11h, khi bánh khô đều 2 mặt, phải thu gom nhanh vì nếu để “già nắng” bánh sẽ bị nứt, vỡ, cong vênh…
Việc phải phơi mình dưới nắng to, cộng với sức nóng từ sân bê tông phả lên là một trải nghiệm không dễ chịu. Thợ phải trang bị áo khoác dày hoặc áo nhiều lớp, nón lá, khẩu trang, găng tay để chống nắng nóng, bên cạnh đó thao tác phải nhanh để bánh được trở đều.
Bà Trần Thị Lân có 7 năm làm thuê tại các xưởng sản xuất bánh đa. Tiền công của bà Lân cũng như nhiều lao động khác được trả theo tính chất công việc.
“Nếu chỉ phơi bánh, gom bánh, xếp bánh thì tiền công 130.000 đồng/buổi, làm từ khoảng 6h đến 11h hàng ngày, chiều nghỉ. Hôm nào trực tráng bánh được trả thêm 50.000 đồng”, bà Lân cho hay.
Khi thu gom bánh, thợ sẽ lấy cả tấm liếp, chất lên xe đẩy cho vào kho. Bánh sẽ được gỡ ra khỏi liếp và làm nguội từ từ.
Làm việc giữa trời nắng nóng khiến nhiều lao động nhanh bị mất sức, mệt mỏi. Bù lại, công việc này làm 30 ngày/tháng, giúp họ có thu nhập ổn định.
Bánh đa sống hoặc nướng chín tùy theo yêu cầu của khách. Khác với thợ phơi bánh, thợ nướng bánh luôn phải ngồi cạnh bếp than đỏ rực, bất kể đông hay hè.
Sức nóng từ chậu than giữa hè buộc thợ phải trang bị bảo hộ cho phần mặt, tay, đầu gối và ống chân. 2 chiếc quạt điện chạy hết công suất cũng chỉ giúp họ xua bớt đôi chút cái nóng ngột ngạt. Trung bình mỗi người thợ có thể nướng 1.000-1.500 chiếc bánh/ngày, mang về khoản tiền công hơn 250.000 đồng.
Cùng với chất lượng, hương vị riêng, các sản phẩm bánh đa làng nghề Vĩnh Đức ngày càng đa dạng về mẫu mã, chất liệu, đáp ứng nhu cầu của thị trường. Hiện sản phẩm bánh đa vừng Vĩnh Đức được tiêu thụ khắp các tỉnh, thành trong cả nước và thông qua một doanh nghiệp để xuất khẩu đi Đài Loan (Trung Quốc), Nhật Bản, Hàn Quốc, Anh…
