Báo cáo tại Hội thảo, từ năm 2017 lãnh đạo hai địa phương Quảng Nam và TP.Đà Nẵng đã ký kết và thành lập Ban điều phối quản lý tổng hợp lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam – Đà Nẵng. Đây là mô hình điểm về phối hợp quản lý lưu vực sông giữa hai địa phương được Bộ Tài nguyên& Môi trường cùng nhiều tổ chức quốc tế đánh giá cao.
Thành quả nổi bật sau thời gian thử nghiệm là giữa các bên liên quan của hai địa phương đã có sự phối hợp gắn kết chặt chẽ trong việc khai thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên nước trên lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn để đảm bảo nhu cầu dùng nước sinh hoạt và ứng phó với lũ lụt. Các thành viên trong ban điều phối tham gia giám sát chặt chẽ và có sự trao đổi trong việc vận hành các nhà máy thủy điện trên thượng nguồn sông Vu Gia – Thu Bồn, vai trò của Sở Tài nguyên & Môi trường được nâng lên rõ rệt.
Từ khi có Ban điều phối với sự đồng thuận giữa hai địa phương mà Chính phủ đã trao quyền cho UBND TP. Đà Nẵng được quyết định điều hành xả nước, đảm bảo cấp nước cho thành phố trong tình huống khẩn cấp. Thông qua Ban điều phối, hai địa phương cũng đã có cơ chế chia sẻ nguồn nước thông qua việc thống nhất đắp đập tạm tại ngã ba sông Quảng Huế (thuộc địa bàn Quảng Nam) và phối hợp hiệu quả bảo vệ tài nguyên nước trên lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn.
Phát biểu tại hội thảo, Phó Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng Lê Quang Nam cho rằng, Vu Gia – Thu Bồn là 1 trong 10 lưu vực sông lớn nhất Việt Nam và có lượng mưa trung bình lưu vực lớn nhất Việt Nam. Thế nhưng, trên thực tế, tài nguyên nước trên lưu vực không dồi dào do luôn phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng gây mất an ninh nguồn nước.
Việc phân bố dòng chảy không đều giữa mùa mưa, mùa khô và dưới tác động gia tăng của biến đổi khí hậu làm cho mưa được dự báo tăng trong mùa mưa, giảm trong mùa khô. Đi kèm với đó là quá trình mặn hóa, xâm thực bờ biển, ngập lụt và sạt, lở bờ sông ngày càng diễn biến phức tạp hơn trước.
Ngoài ra, việc vận hành của các công trình hồ chứa thủy điện, thủy lợi trên lưu vực nếu không hợp lý sẽ làm suy giảm, cạn kiệt dòng chảy trên lưu vực sông, nhất là ở hạ lưu các công trình, đặc biệt là vào mùa khô của những năm hạn hán, thiếu nước. Đồng thời, gia tăng, trầm trọng hơn tình trạng ngập lụt ở vùng hạ du do đặc điểm tự nhiên là vùng đồng bằng địa hình trũng thấp.
Tình trạng suy thoái, ô nhiễm môi trường nước trên lưu vực sông (nguyên nhân chính là tiếp nhận chất thải từ các nguồn xả thải vào sông, suối) cũng là một trong những thách thức lớn mà 2 địa phương xác định phải ứng phó trong thời gian đến.
Bên cạnh đó, những năm gần đây, hiện tượng ENSO ngày càng có tác động nghiêm trọng, các đợt El Nino đã gây ra hạn hán trên phạm vi rộng, tình trạng cạn kiệt nguồn nước trên sông ngày càng phổ biến.
“Trong thời gian đến Ban điều phối, quản lý tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn cần tăng cường hành động quyết liệt hơn, thực chất hơn nữa, hiệu quả hơn nữa để ứng phó với các nguy cơ gây mất an ninh nguồn nước trên toàn lưu vực trong bối cảnh tổ chức lưu vực sông chưa được thành lập chính thức theo quy định tại Luật Tài nguyên nước” – Phó Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng Lê Quang Nam nhấn mạnh.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Hồ Quang Bửu đề nghị Ban điều phối, quản lý tổng hợp tài nguyên nước trên lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam – Đà Nẵng sớm tham mưu UBND TP. Đà Nẵng và UBND tỉnh Quảng Nam sớm ban hành văn bản đồng kiến nghị Bộ Tài nguyên & Môi trường thành lập Tổ chức quản lý lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn theo quy định tại khoản 3, Điều 5, Nghị định số 02/2023/NĐ-CP ngày 1-2-2023 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Tài nguyên nước.
Đồng thời, nghiên cứu, tham mưu cho lãnh đạo 2 địa phương đề xuất Chính phủ có đề án tổng thể phòng, chống thiên tai cho khu vực miền Trung với trọng điểm là Quảng Nam và Đà Nẵng.
Tại hội thảo, hai địa phương đã ký kết thỏa thuận thực hiện 8 nội dung phối hợp trong đó thống nhất tiếp tục duy trì thể chế liên tỉnh – thành phố để hợp tác, điều phối các hoạt động liên quan tới quản lý tổng hợp tài nguyên nước, bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu trên lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam – Đà Nẵng. Thỏa thuận phối hợp được hai bên ký kết với mục đích tiếp tục thiết lập thử nghiệm một thể chế liên tỉnh, thành phố để quản lý tổng hợp lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam – Đà Nẵng trên lĩnh vực tài nguyên nước, bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu.
