Không có Nga, khí đốt vẫn ngập tràn tại EU, Ukraine sẽ là “bến đỗ”?

Cơ sở lưu trữ khí đốt Bilche-Volytsko-Uherske ở Ukraine. (Nguồn: Ukrtransgaz)

Akos Losz và Ira Joseph, hai nhà nghiên cứu tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu của Đại học Columbia cảnh báo: “Khi mùa Hè đến gần, Liên minh châu Âu (EU) phải đối mặt với một tình huống bất thường: Quá nhiều khí đốt”.

Việc dự trữ nhiên liệu sẽ giúp khối 27 thành viên tránh lặp lại cuộc khủng hoảng năng lượng của năm 2022. Kho dự trữ khí đốt của khối hiện đã được lấp đầy hơn 70% và dự kiến ​​sẽ đạt 100% công suất vào cuối tháng 8/2023.

Tháng 8 năm ngoái, giá khí đốt của EU đã tăng lên mức cao nhất mọi thời đại 350 Euro (380 USD) mỗi megawatt giờ, do Nga cắt giảm nguồn cung. Sau đó, giá đã sụt giảm vào năm 2023, một phần do thời tiết mùa Đông ôn hòa hơn dự kiến.

Theo tổ chức tư vấn Bruegel, mức tăng đột biến vào năm 2022 đã khiến lãnh đạo các nước phải “ra tay”. Cụ thể, các chính phủ EU đã chi 646 tỷ Euro để bảo vệ các công ty và người tiêu dùng.

Ông Kamil Lipinski từ Viện Kinh tế Ba Lan (PIE) nhận định, kho chứa khí đốt của Đức – chiếm 22% tổng dung lượng lưu trữ của EU – có thể cung cấp đủ nguồn cung cho khối. Tuy nhiên, kho chưa này không đủ để cân bằng sự dao động giá cả trên toàn EU, vì vậy khối đang nhìn xa hơn.

Người phát ngôn của Ủy ban châu Âu (EC) Tim McPhie tiết lộ, các quốc gia thành viên EU sẽ cần lấp đầy tới 90% công suất các kho lưu trữ vào tháng 11/2023.

Ông Jacopo Casadei của tổ chức tư vấn năng lượng Energy Aspects nhận định: “Châu Âu cần tận dụng càng nhiều khả năng lưu trữ dưới lòng đất của Ukraine càng tốt, để đáp ứng nhu cầu tăng đột biến trong mùa Đông”.

Năm 2020, Ukraine đã hài hòa hóa khung pháp lý với EU. Kiev cũng đã cắt giảm chi phí lưu kho khí đốt, giảm thuế quan và thuế hải quan tại các cơ sở lưu trữ nội địa cho các thương nhân đến từ 27 nước thành viên EU.

Hai tháng trước, Ukrtransgaz – một nhà điều hành kho chứa khí đốt tại Ukraine – đã được chứng nhận theo các quy định về kho chứa khí đốt của EU. Thị trường Ukraine cũng cung cấp dung lượng lưu trữ ở mức cố định, giúp tránh những biến động của thị trường giao ngay.

Bên cạnh đó, đất nước này sở hữu mạng lưới vận chuyển khí đốt lớn. Trong nhiều thập niên, Ukraine là quốc gia trung chuyển năng lượng của Nga sang châu Âu. Công suất lưu trữ khí đốt của Ukraine hiện đạt tới 31 tỷ m³ (bcm) – lớn nhất ở châu Âu.

Hiện tại, Ukrtransgaz, công ty điều hành các kho trữ khí đốt của Ukraine, đang sẵn sàng cho thuê 1/3 công suất kho, đủ để đáp ứng khoảng 10% nhu cầu khí đốt của EU trong tháng 3/2023.

Trong khi đó, Naftogaz, công ty mẹ của Ukrtransgaz, có thể cung cấp 10 bcm dung lượng lưu trữ cho các nước trong khu vực.

Về phía châu Âu, hãng Bloomberg đưa tin, các quan chức nước này đang có kế hoạch vận chuyển khí đốt tự nhiên dư thừa đến cơ sở lưu trữ khí đốt ngầm (UGS) Bilche-Volytsko-Uhersky của Ukraine, nằm cách biên giới với Ba Lan 96 km.

Tuy nhiên, kế hoạch nói trên vẫn có thể vấp phải “đá tảng”.

Để việc trữ khí đốt ở Ukraine trở nên khả thi, giá nhiên liệu này cần phải giảm đủ thấp, giúp trang trải chi phí thuê không gian lưu trữ. EU cũng có thể sẽ cần phải can thiệp để cung cấp các biện pháp hỗ trợ những tổn thất tiềm ẩn liên quan đến cuộc xung đột ở Ukraine.

Bà Anna Mikulska, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng thuộc Viện Chính sách Công Baker – Đại học Rice cho hay, Nga vẫn gửi khí đốt qua Ukraine. Trong điều kiện thị trường khi đốt eo hẹp, đây có thể trở thành một cách khác để gây áp lực lên châu Âu.

Trong khi đó, ngành bảo hiểm đang tránh xa Ukraine. Các công ty kinh doanh cơ sở dự trữ khí đốt ở Ukraine cũng sẽ “để mắt” tới giá cả và việc liệu EU có sẵn sàng cung cấp hỗ trợ về vấn đề bảo hiểm hay không.

Về vấn đề này, theo ông Tim McPhie, EU khám phá cách thức đảm bảo do các tổ chức công đưa ra có thể cung cấp bảo hiểm đầy đủ cho khí đốt tự nhiên được lưu trữ ở Ukraine.

“Nhưng thời gian không còn nhiều”, người phát ngôn của EC nhấn mạnh.