Châu Phi đang chia tách thành hai lục địa?

Tờ Live Science dẫn báo cáo của Hiệp hội địa chất London cho biết, một thung lũng tách giãn lớn (Great Rift Valley) đang dần chia tách châu Phi – lục địa lớn thứ 2 trên Trái Đất làm thành hai. Thung lũng tách giãn này còn được biết tới với cái tên Đới tách giãn Đông Phi.

Đới tách giãn Đông Phi là mạng lưới các thung lũng trải dài khoảng 3.500 km từ biển Đỏ đến Mozambique.

Câu hỏi được các nhà địa chất học quan tâm lúc này là châu Phi có bị chia cách hoàn toàn hay không và khi nào điều này diễn ra?

Theo Đài quan sát Trái đất của NASA, đới tách giãn Đông Phi chạy dọc theo mảng kiến ​​tạo Somalia kéo về phía đông mảng kiến ​​tạo Nubian.

Các mảng Somali và Nubia cũng đang tách khỏi mảng Ả Rập ở phía bắc. Hiệp hội Địa chất London cho rằng những mảng kiến ​​tạo này giao nhau ở khu vực Afar của Ethiopia, tạo ra hệ thống rạn nứt hình chữ Y.

Đới tách giãn Đông Phi bắt đầu hình thành khoảng 35 triệu năm trước giữa Ả Rập và Sừng châu Phi ở phía đông của lục địa, theo nhà địa chất học Cynthia Ebinger – chủ nhiệm khoa địa chất tại Đại học Tulane ở New Orleans, cố vấn khoa học cho Cục Châu Phi thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ.

Bà Ebinger cho hay, đới giãn tách ở Đông Phi đang kéo dài về phía nam theo thời gian và chậm lại ở phía Bắc Kenya vào khoảng 25 triệu năm trước.

Đới tách giãn này bao gồm hai đới tách gian rộng song song nằm bên dưới lớp vỏ Trái Đất.

Hiệp hội địa chất London cho biết, đới tách giãn phía đông đi qua Ethiopia và Kenya, trong khi vết nứt phía tây chạy theo hình vòng cung từ Uganda đến Malawi. Nhánh phía đông khô cằn, trong khi nhánh phía tây nằm trên biên giới của rừng nhiệt đới Congo.

Sự tồn tại của các đới tách giãn phía đông và phía tây cũng như việc phát hiện ra các khu vực động đất và núi lửa ngoài khơi cho thấy châu Phi đang dần mở ra dọc theo một số đường. Ước tính lên tới hơn 6,35 mm mỗi năm.

Ken Macdonald, giáo sư danh dự về khoa học Trái Đất tại Đại học California, Santa Barbara, nói với Live Science rằng: “Sự rạn nứt diễn ra rất chậm, tương đương với tốc độ móng chân của một người trưởng thành dài ra” .

Theo Hiệp hội địa chất London, Đới tách giãn Đông Phi rất có thể hình thành do nhiệt tỏa ra từ quyển mềm – phần nóng hơn, yếu hơn, phía trên của lớp vỏ  Trái Đất – giữa Kenya và Ethiopia. Sức nóng này làm cho lớp vỏ bên trên mở rộng và nâng lên, dẫn đến sự kéo dài và nứt vỡ của đá lục địa giòn. Điều này dẫn đến hoạt động núi lửa đáng kể, bao gồm cả sự hình thành của Núi Kilimanjaro, ngọn núi cao nhất ở Châu Phi.

Có nhiều ý kiến ​​khác nhau về việc châu Phi thực sự bị chia cắt và quá trình này diễn ra thế nào. Một kịch bản là phần lớn mảng kiến ​​tạo Somali tách khỏi phần còn lại của lục địa châu Phi, với vùng biển hình thành giữa chúng.

Vùng đất mới này sẽ bao gồm Somalia, Eritrea, Djibouti và phần phía đông của Ethiopia, Kenya, Tanzania và Mozambique. Một kịch bản khác chỉ có phía đông Tanzania và Mozambique tách ra.

Theo bà Ebinger, nếu lục địa châu Phi bị đứt gãy, “rạn nứt ở Ethiopia và Kenya có thể tách ra khỏi mảng Somali trong vòng 1 triệu đến 5 triệu năm tới”.

Dù vậy nhiều nhà địa chất học vẫn cho rằng lục địa châu Phi không thể chia đôi khi lực địa chất thúc đẩy rạn nứt quá chậm để tách rời các mảng kiến ​​tạo Somalia và Nubian. Một ví dụ đáng chú ý về việc tách giãn không thành công ở những nơi khác trên thế giới là Khe nứt Trung lục địa dài 3.000 km chạy qua Thượng Trung Tây của Bắc Mỹ.

Theo Hiệp hội địa chất London, nhánh phía đông của Đới tách giãn Đông Phi là một vết tách giãn không thành công. Tuy nhiên, nhánh Tây vẫn hoạt động.

Trà Khánh(Nguồn: Live Science)