Trong báo cáo vừa gửi Quốc hội về một số nội dung liên quan nhóm vấn đề chất vấn tại kỳ họp 5, Bộ trưởng LĐ-TB-XH Đào Ngọc Dung đã có giải trình chính thức vấn đề thu BHXH bắt buộc trái luật đối với chủ hộ kinh doanh tại nhiều BHXH địa phương.
Bộ trưởng LĐ-TB-XH Đào Ngọc Dung
Đây là vấn đề được Ủy ban Thường vụ Quốc hội nêu trong báo cáo kết quả giám sát việc giải quyết kiến nghị cử tri gửi tới kỳ họp 4 Quốc hội khóa XV đã được trình tại phiên khai mạc kỳ họp 5 đang diễn ra.
Báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho hay, theo quy định hiện hành thì chủ hộ kinh doanh cá thể không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, từ tháng 1.2003 tới tháng 12.2021, cơ quan BHXH nhiều địa phương đã thu BHXH bắt buộc đối với những trường hợp này.
Theo số liệu của BHXH Việt Nam, tại thời điểm tháng 9.2016 đã có 4.240 chủ hộ kinh doanh cá thể tại 54 địa phương đóng BHXH bắt buộc.
Như vậy, ngành BHXH đã thu BHXH bắt buộc đối với số lượng lớn chủ hộ kinh doanh cá thể trên hầu hết các tỉnh, thành phố trong cả nước.
Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, do việc thực hiện BHXH bắt buộc không đúng quy định của pháp luật nên các chủ hộ kinh doanh cá thể chưa được tính thời gian đã đóng BHXH bắt buộc để hưởng chế độ BHXH, đặc biệt có nhiều trường hợp đã đóng BHXH được gần 20 năm.
Điều này đã khiến người dân bức xúc, một số trường hợp đã làm đơn khiếu nại, thậm chí khởi kiện BHXH ra tòa án.
Đã tổ chức thanh tra, kiểm tra một số địa phương
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, việc thu BHXH bắt buộc không đúng đối tượng thuộc trách nhiệm của ngành BHXH, gây ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của chủ hộ kinh doanh cá thể. Việc này rất cần được quan tâm giải quyết dứt điểm.
Hơn 4.000 chủ hộ kinh doanh cá thể bị thu BHXH trái luật nên không được giải quyết chế độ (ảnh minh họa)
Từ đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ LĐ-TB-XH, BHXH Việt Nam nghiên cứu, rà soát, đánh giá việc thực hiện BHXH bắt buộc với chủ hộ kinh doanh cá thể trên phạm vi toàn quốc, trình Chính phủ phương án giải quyết dứt điểm kiến nghị cử tri.
Giải trình nội dung nói trên, Bộ trưởng LĐ-TB-XH Đào Ngọc Dung cho biết bộ này đã thực hiện 3 việc.
Thứ nhất, bộ đã có văn bản gửi BHXH Việt Nam khẳng định việc thu BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh là không đúng quy định của pháp luật và đề nghị BHXH Việt Nam chỉ đạo BHXH các địa phương làm đúng.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cũng cho hay, Bộ LĐ-TB-XH cũng đã tổ chức kiểm tra, thanh tra tại một số địa phương.
Bên cạnh đó, bộ cũng đã phối hợp với Ban Kinh tế T.Ư khảo sát các địa phương sơ kết 5 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 28 và lấy ý kiến góp ý hồ sơ dự án luật BHXH sửa đổi, trong đó có nội dung cơ quan BHXH thu BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh.
“Suy cho cùng quy định pháp luật cũng từ chúng ta mà ra”
Vấn đề thu BHXH bắt buộc trái luật đối với chủ hộ kinh doanh cũng là vấn đề được các đại biểu Quốc hội nêu tại phiên thảo luận về kinh tế – xã hội tuần vừa qua.
Đại biểu Hoàng Đức Thắng thảo luận tại Quốc hội
Đại biểu Hoàng Đức Thắng (đoàn Quảng Trị) nói đây là vấn đề gây xôn xao dư luận khi đến hết tháng 12.2021 vẫn còn 35 BHXH tỉnh, thành tiếp tục thu BHXH bắt buộc với 779 chủ hộ kinh doanh cá thể.
Tuy nhiên, đại biểu Hoàng Đức Thắng cho rằng, số đông chủ hộ tham gia BHXH bắt buộc là người trực tiếp sản xuất, kinh doanh. Chủ hộ vừa là người sử dụng lao động, vừa là người lao động nên nhu cầu tham gia và hưởng các chế độ BHXH, bảo hiểm y tế là chính đáng.
Mặt khác, thời gian này chưa có chính sách cho người tham gia BHXH tự nguyện nên việc tham gia đóng BHXH của chủ hộ cũng không phải thuộc điều cấm của các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan.
“Việc chủ hộ kinh doanh cá thể tham gia đóng BHXH về bản chất là tích cực, góp phần tăng thêm diện bao phủ BHXH”, ông Thắng nói, cho rằng, hiện nay các quy định có liên quan chưa theo kịp đòi hỏi của thực tiễn.
Do đó, ông Thắng cho rằng cần phải sửa đổi, bổ sung quy định pháp lý cho phù hợp. “Suy cho cùng quy định pháp luật cũng từ chúng ta mà ra, thay vì chúng ta dừng xu thế vận động tất yếu này, đó là cách tiếp cận đúng đắn, tất cả vì lợi ích của người dân”, ông Thắng nêu, kiến nghị Chính phủ, Bộ LĐ-TB-XH, BHXH Việt Nam sớm tháo gỡ điểm nghẽn này.
