Thấy gì trong công tác bảo vệ bảo vật quốc gia ở Mỹ Sơn?

VHO – Trong số bảy bảo vật quốc gia tại Quảng Nam, hiện có hai bảo vật đang được Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn (BQL Mỹ Sơn) lưu giữ, trưng bày và phát huy là Ekamukhalinga (linga có một đầu thần Siva) và đài thờ Mỹ Sơn A10 tại Khu đền tháp Mỹ Sơn.

Xác định các nguy cơ dẫn đến xâm phạm và làm hư hại bảo vật quốc gia như tác động vật lý trực tiếp lên bảo vật quốc gia, tác động hóa học, đánh cắp bảo vật và nguy cơ thiên tai như động đất, bão lớn, BQL Mỹ Sơn đã và đang thực hiện các biện pháp an ninh, an toàn cho hai bảo vật quốc gia.

Ekamukhalinga được phát hiện năm 2012 ở khu vực gần đền thờ E4 Mỹ Sơn, bằng đá cát, màu xám, cao 126,5cm và gần như nguyên vẹn. Ekamukhalinga được thể hiện như một Linga gồm ba đoạn có chiều cao và chiều rộng cũng bằng nhau, đoạn dưới có đế vuông; đoạn giữa có đế hình bát giác và đoạn trên hình trụ hơi vồng lên ở chóp. Điều đặc biệt khiến hiện vật này được gọi là Ekamukhalinga chứ không phải là Linga vì trên phần trụ tròn, tại vị trí bên trên lớp da mỏng của đầu sinh thực khí nhô ra chiếc cổ và đầu tượng thần Siva. Hiện vật này được đánh giá là một kiệt tác của nền điêu khắc Chămpa, dựa trên phong cách nghệ thuật, cũng như giá trị lịch sử, văn hóa rất đặc biệt. 

Ông Nguyễn Văn Thọ, Trưởng phòng bảo tồn, bảo tàng (BQL Mỹ Sơn) cho biết, bảo vật này được trưng bày tại phòng trưng bày cố định của Bảo tàng Mỹ Sơn được giám sát thường trực của an ninh bảo vệ, bộ phận chuyên môn, hệ thống camera, có hệ thống cảm biến. Hiện vật được trưng bày trên bục và bao bọc kính cường lực, có bảng nội dung thông tin và bảng mã QR về nội dung thông tin, đã được lập hồ sơ và số hóa 3D. Trưng bày cạnh các hiện vật và mô hình về không gian đền Hindu giáo tại Mỹ Sơn. Công tác vệ sinh bảo vật quốc gia được thực hiện bởi cán bộ chuyên môn. Đảm bảo về nhiệt độ, ánh sáng, công tác phòng cháy chữa cháy, đảm bảo về các yếu tố tránh tác động vật lý và hóa học lên hiện vật. BQL Mỹ Sơn cũng tăng cường đảm bảo an ninh từ xa đối với đối tượng khách có hành vi và biểu hiện khả nghi từ khi vào cổng soát vé, cách di tích 2 km. 

Bên cạnh đó, lực lượng nhân viên giám sát thường xuyên khi có khách tham quan, quan sát khách trong suốt quá trình tham quan nhằm ngăn ngừa từ xa các hành vi tác động đến bảo vật quốc gia cũng như di tích và hiện vật. Đối với nguy cơ, rủi ro do thiên tai như động đất, khi được dự báo thì sẽ khẩn cấp hạ thấp tượng thờ Ekamukhalinga, bao bọc bảo quản an toàn và chuyển ra khỏi nhà bảo tàng tránh tác động của việc sập đổ công trình đè lên bảo vật quốc gia.

Đài thờ Mỹ Sơn A10 được sắp xếp và trùng tu hoàn chỉnh từ 17 khối đá cát kết vào năm 2020, hiện vật nằm nguyên vị trong đền A10 và mở cửa cho khách tham quan, có bảng thông tin, mã QR về hiện vật, có rào chắn không cho khách tiếp cận gần. Bên cạnh đó, tăng cường lực lượng an ninh bảo vệ giám sát thường trực, có hệ thống camera, cảm biến báo động khi khách đến gần hiện vật. Phòng tránh các cây lớn ngã đổ tác động đến bảo vật.

Đối với nguy cơ, rủi ro do thiên tai như động đất, khi được dự báo thì sẽ khẩn cấp hạ thấp tượng thờ Linga và Yoni, bao bọc bảo quản an toàn tại chỗ. BQL Mỹ Sơn cũng tăng cường công tác trực bảo vệ cả ngày và đêm trực tiếp tại các bảo vật quốc gia để kịp thời ngăn chặn, báo cáo các cơ quan chức năng xử lý các hành vi xâm hại trực tiếp đến bảo vật quốc gia. Bên cạnh đó thường xuyên thông tin tuyên truyền rộng rãi trên nhiều phương tiện truyền thông trong và ngoài nước về giá trị của bảo vật, tuyên truyền các chính sách bảo vệ bảo vật quốc gia cho cộng đồng. BQL Mỹ Sơn cũng đề xuất thời gian tới cần tăng cường các biện pháp như xây dựng mái che phù hợp, tránh mưa nắng tác động trực tiếp lên bảo vật quốc gia. Tiếp tục tuyên truyền giá trị bảo vật quốc gia đến với công chúng, tăng cường các chính sách bảo vệ bảo vật quốc gia. 

Mới đây, tỉnh Quảng Nam đã có công văn yêu cầu các Sở, Ban, ngành, địa phương triển khai thực hiện công văn số 2373 ngày 29.5.2025 của Bộ VHTTDL về rà soát, đánh giá và tăng cường công tác bảo vệ, bảo quản, phát huy giá trị bảo vật quốc gia. Trên tinh thần đó,  Sở VHTTDL tỉnh Quảng Nam chủ trì, phối hợp với cơ quan, đơn vị liên quan, UBND các huyện, thị xã, thành phố tiến hành rà soát, đánh giá thực trạng công tác trưng bày, bảo quản, bảo vệ và các biện pháp bảo đảm an ninh, an toàn đối với bảo vật quốc gia đang trực tiếp quản lý,… Tiếp tục tăng cường công tác bảo vệ, bảo quản và phát huy giá trị bảo vật quốc gia; bảo đảm an toàn đối với di vật, cổ vật có giá trị tại các di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh theo định hướng, chỉ đạo của Bộ VHTTDL.