Đắm say chè Thái

Thái Nguyên là đất của chè. Cứ mở mắt là thấy chè, với những luống dài tít tắp; có khi lại vòng cung như hình bình địa của những ngọn đồi thấp, thoai thoải. Cây chè có mặt ở Thái Nguyên nói chung, ở Tân Cương nói riêng từ những năm đầu của thế kỷ XX, theo chủ trương của một vị quan Nghè Sổ. Thời ấy, ông đã cùng bà con đưa giống chè từ Phú Thọ về ươm trồng, với mục đích xóa đói giảm nghèo.

Khởi thủy đầu tiên là Tân Cương, cây chè ngày càng khẳng định vị trí chắc chắn của mình trên đất Thái Nguyên, khi vươn mình, phủ rộng thêm ở các vùng Trại Cài, La Bằng và Phú Lương… Để rồi hôm nay, tổng diện tích chè của cả tỉnh đã hơn 22.500ha, mang lại giá trị mỗi năm khoảng 1 tỷ USD. Cây chè đang trở thành phương thức thoát nghèo, làm giàu cho đồng bào các DTTS tỉnh Thái Nguyên.

Nói riêng về chè, trà Thái Nguyên. Vì sao lại có chỗ đứng như vậy. Xin thưa! Những đồi chè nơi đây tựa vào dãy Tam Đảo, mà hứng trọn nắng sớm bình minh cũng như bức xạ mặt trời khi về chiều, để thu hết tinh hoa, khí chất của đất trời. Rồi nền đất, chủ yếu là feralit, được tưới mát bởi dòng sông Công, sông Cầu, hồ Núi Cốc; kết hợp cùng kinh nghiệm trồng, chế biến lâu đời của người dân để góp phần tạo nên một thành ngữ say đắm, yêu thương: “Chè Thái, gái Tuyên”.

Hôm chúng tôi ghé thăm Hợp tác xã chè Hảo Đạt ở xã Tân Cương, đi giữa nương chè ngút ngát đã thấy xốn xang một mùi hương ngào ngạt. Hương chè ở Tân Cương có nắng ban mai trong lành, có làn sương từ dãy núi Tam Đảo là là sà xuống, có mùi mặn chát của tảo tần mưa nắng, có màu nâu nhạt trên chảo lửa đảo đều tay, có vị ngọt hậu đậm đà khi bắt gặp một phương thức pha chế tinh tế và điêu luyện. Đạo trà, hay trà đạo, cũng bắt đầu từ một trong các yếu tố ấy mà thành.

Người dân Tân Cương chế biến trà bằng phương pháp thủ công truyền đời. Chúng tôi để ý đến bàn tay của những sơn nữ thoăn thoắt hái chè, nhưng là sự nhanh nhẹn có tính toán, có kỹ thuật, có kinh nghiệm của một ngành nghề “cha truyền con nối”. Khi nắng mai lấp lóa, nụ chè đã được hái xuống, cận thận mà nâng niu. Qua các công đoạn chế biến cầu kỳ, mà thành thức uống hạng sang, có mặt ở nhiều thị trường khó tính.

Và không chỉ chúng tôi, bao đoàn khách về với vùng chè Tân Cương thì đã không ngớt lời mà thốt lên đẹp quá, hấp dẫn quá! Đáp lại những biểu cảm ấy, những nương chè ở Tân Cương, Trại Cài, La Bằng và Phú Lương đã thành điểm check-in cho khách du lịch từ lúc nào không hay; sản phẩm trà đã thành thức uống cho giới sành trà từ đời nảo đời nào.

Là đất tổ của cây chè, nên lẽ dĩ nhiên, Tân Cương cũng là điểm khởi đầu cho Lễ hội Trà Xuân bắt nguồn từ xóm Guộc. Chúng tôi chưa có cơ may được tham dự Lễ hội độc đáo này, nhưng những gì mà những sơn nữ kể lại trong chuyến điền dã hôm nào, thì quá đỗi hấp dẫn đến độ mê say. Cứ thử hình dung rằng, lễ hội được tổ chức hàng năm vào dịp đầu Xuân, với các hoạt động như thi pha trà mời khách kết hợp với các hoạt động văn hóa, văn nghệ đi kèm như bình thơ, chọi gà, đấu cờ, đấu võ…

Từ sau Liên hoan trà Quốc tế lần đầu tiên được tổ chức tại Thái Nguyên năm 2011, Lễ hội chè hàng năm được lấy tên là “Hương sắc trà xuân – vùng chè đặc sản Tân Cương” và được ấn định tổ chức vào ngày 11 tháng Giêng. Tại lễ hội đã có nhiều nội dung đặc sắc, như trình diễn pha trà, mời trà. Dần dần, hoạt động văn hóa này được nhân rộng ra các vùng chè trong tỉnh, là nét văn hoá đặc trưng của tỉnh Thái Nguyên.

Điểm nhấn của lễ hội chính là hoạt động trình diễn pha trà, mời trà. Phải nói là tỉ mỉ, công phu, cầu kỳ quá đỗi. Đó không chỉ là thức uống, mà còn là sản phẩm văn vật của vùng đất trung du, thành nét đặc trưng văn hóa không thể trộn lẫn và không dễ dàng bắt chước, thử nghiệm. Trong hoạt động văn hóa thấm đẫm vùng miền, câu chuyện về sản phẩm chè Cánh Hạc của cơ sở trồng và chế biến chè của cụ Đội Năm, tham gia Đấu Xảo ở Hà Nội, đã đoạt giải Nhất năm 1935 đã ùa về… như làm dày thêm truyền thống, kĩ năng trồng và chế biến chè ở Thái Nguyên.

Đắm say chè Thái, bắt đầu từ những hoạt động tinh tế như thế. Chợt thấy rằng, tỉnh bạn làm du lịch, nâng tầm sản phẩm du lịch khéo léo quá, bài bản quá.

Cách quảng bá, phát triển sản phẩm chè Thái Nguyên cũng rất khác biệt. Hầu như ở nhà hàng, khách sạn, khu vui chơi nào… cũng có những gian hàng trưng bày các sản phẩm. Còn mẫu mã, chất lượng cũng rất bắt mắt, đa dạng, phù hợp với túi tiền của khách hàng.

Trong chiến lược đưa cây chè, sản phẩm trà vươn xa; Thái Nguyên đã có những lối đi riêng để nâng tầm “Đệ nhất danh trà”. Người Thái Nguyên mến khách, hồn hậu. Trong những câu chuyện với khách muôn phương, thì đã dành tất thảy những tự hào, tâm huyết, khát vọng để nói về chè, về trà. Và sự tâm huyết ấy, chúng tôi đã bắt gặp trong lời mời gọi của nữ cán bộ Trung tâm xúc tiến đầu tư du lịch tỉnh Thái Nguyên, trong cách giới thiệu tỉ mỉ, ấp ủ một khát vọng lớn của bao sơn nữ tại vùng chè Hảo Đạt, xã Tân Cương mà chúng tôi đã gặp.

Cùng với nhãn hiệu tập thể “Chè Thái Nguyên” và chỉ dẫn địa lý “Tân Cương”, nhiều sản phẩm chè ở những vùng chè đặc sản như: La Bằng, Đại Từ, Trại Cài, Vô Tranh, Tức Tranh, Phổ Yên… đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp bảo hộ nhãn hiệu tập thể; “Chè Phú Lương”, “Chè Võ Nhai” đã được cấp nhãn hiệu chứng nhận. Hiện đã có 186 tổ chức, cá nhân sản xuất chè được cấp quyền sử dụng nhãn hiệu tập thể “Chè Thái Nguyên”; 57 tổ chức, cá nhân được cấp quyền sở hữu trí tuệ về chỉ dẫn địa lý “Tân Cương”…

Hiểu thêm về chè, trà Thái Nguyên mà thêm quý, thêm yêu con người, thổ nhưỡng của một vùng đất. Trong mặn chát, ngọt bùi của chè, của trà; là một khát vọng vươn tầm cây chè, nâng tầm sản phẩm trà. Khát vọng ấy đã không còn của mỗi cư dân miệt trung du, mà còn là cả tỉnh Thái Nguyên; như cái cách mà tỉnh đã làm trong những buổi đầu dựng xây nhà máy luyện gang thép lớn nhất miền Bắc từ thập niên 60 của thế kỷ trước.

Trong bất cứ việc gì, chỉ cần có đường hướng phát triển đúng đắn, cùng với sự tâm huyết, nhẫn nại và trăn trở… thì đích đến thành công không phải quá xa vời. Với cây chè, sản phẩm Trà ở Thái Nguyên cũng có thể được hiểu theo lối ấy.