Tại sao chính quyền Mỹ muốn giải thể Bộ Giáo dục và liệu có thể?

Dù vậy, sắc lệnh này vấp phải rào cản hiến pháp và phải được chấp thuận bởi Quốc hội Mỹ, khiến tương lai của nó vẫn chưa rõ ràng.

Bộ Giáo dục Mỹ, được thành lập vào năm 1979 dưới thời Tổng thống Jimmy Carter, chịu trách nhiệm phân phối viện trợ liên bang, cấp các khoản vay sinh viên và giám sát việc thực thi luật giáo dục. Phe bảo thủ lâu nay chỉ trích bộ này là cỗ máy quan liêu kém hiệu quả.

Trước khi ông Trump sắc lệnh, Bộ Giáo dục Mỹ đã bị thu hẹp đáng kể. Khi ông Trump nhậm chức, bộ có 4.133 nhân viên, nhưng đến ngày 11/3, con số này giảm còn 2.183 do làn sóng từ chức và sa thải trong chiến dịch cắt giảm biên chế liên bang do Elon Musk và Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) đứng đầu.

Sắc lệnh của ông Trump có tên “Cải thiện Kết quả Giáo dục bằng cách Trao quyền cho Phụ huynh, Tiểu bang và Cộng đồng”, giao nhiệm vụ giải thể bộ này cho Bộ trưởng Giáo dục Linda McMahon.

Lệnh trích dẫn số liệu từ Đánh giá Tiến bộ Giáo dục Quốc gia (NAEP) năm 2024, cho thấy 70% học sinh lớp 8 có trình độ đọc kém, 72% kém về toán, để lập luận rằng hệ thống giáo dục liên bang đã thất bại.

Việc thực thi sắc lệnh này không đơn giản. Theo Hiến pháp Mỹ, chỉ Quốc hội mới có quyền giải thể một cơ quan cấp nội các. Dù một số nghị sĩ Cộng hòa như Thượng nghị sĩ Bill Cassidy ủng hộ kế hoạch của ông Trump, nhưng để thông qua dự luật này tại Thượng viện Mỹ, cần 60 phiếu ủng hộ, trong khi Đảng Cộng hòa chỉ kiểm soát 53 ghế.

Năm 2023, một nỗ lực đóng cửa Bộ Giáo dục tại Hạ viện đã thất bại khi 60 nghị sĩ Cộng hòa cùng toàn bộ Đảng Dân chủ bỏ phiếu chống. Hiện nay, cán cân tại Hạ viện là 218 nghị sĩ Cộng hòa và 213 nghị sĩ Dân chủ, khiến khả năng sắc lệnh của ông Trump được thông qua vẫn rất mong manh.

Về vấn đề cho vay sinh viên, sắc lệnh khẳng định các khoản vay và trợ cấp vẫn tiếp tục, nhưng chưa rõ cơ chế phân bổ sẽ ra sao nếu bộ này bị giải thể. Với tổng số dư nợ sinh viên Mỹ đạt 1,69 nghìn tỷ USD, bất kỳ sự thay đổi nào cũng có thể gây ra biến động lớn trong hệ thống tài chính giáo dục.

Ngoài ra, chính sách giáo dục của ông Trump cũng gây tranh cãi, đặc biệt với các quyết định cắt giảm tài trợ liên bang. Gần đây, ông đã rút 175 triệu USD của Đại học Pennsylvania vì cho phép phụ nữ chuyển giới tham gia thể thao nữ, đồng thời đóng băng 400 triệu USD tiền quỹ nghiên cứu của Đại học Columbia với cáo buộc trường này không làm đủ để chống chủ nghĩa bài Do Thái.

Với những trở ngại pháp lý và sự phản đối từ lưỡng đảng, sắc lệnh hành pháp của ông Trump khó có thể triển khai ngay lập tức. Nhưng ngay cả khi không giải thể được Bộ Giáo dục, chính quyền ông Trump vẫn có thể tiếp tục siết chặt ngân sách và quyền hạn của bộ này, đẩy mạnh xu hướng trao quyền kiểm soát giáo dục về tay các bang trong thời gian tới.

Ngọc Ánh (theo WH, AJ, Fox News)