NATO trước viễn cảnh ‘tan đàn xẻ nghé’

Tờ Financial Times ngày 20.3 dẫn nguồn tin từ 4 quan chức châu Âu tiết lộ các cường quốc quân sự lớn nhất châu Âu đang lên kế hoạch đảm nhận trách nhiệm lớn hơn đối với việc phòng thủ lục địa này.

Viễn cảnh chia ly

Theo đó, Anh, Pháp, Đức và một số nước bắc Âu vừa có cuộc thảo luận không chính thức về việc sẽ định hình lại khối an ninh của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Việc thảo luận trên là nỗ lực để tránh hỗn loạn có thể xảy ra nếu Mỹ đơn phương tuyên bố rút khỏi liên minh an ninh xuyên Đại Tây Dương đã bảo vệ châu Âu trong 80 năm qua.

Liên quan vấn đề này, vài ngày trước Đài NBC dẫn lời 2 quan chức Lầu Năm Góc cho hay cơ quan này đang tiến hành tái cấu trúc đáng kể các bộ chỉ huy của quân đội Mỹ. Trong đó, Lầu Năm Góc xem xét việc Mỹ từ bỏ vai trò Tư lệnh Đồng minh Tối cao của NATO ở châu Âu (SACEUR). Hơn 70 năm qua, Mỹ luôn điều động một đại tướng giữ vị trí SACEUR. Và SACEUR hiện tại cũng là người đứng đầu Bộ Tư lệnh châu Âu của Mỹ, đồng thời đang giữ vị trí chỉ huy chính giám sát hỗ trợ Ukraine trong cuộc xung đột hiện tại.

Gần đây, ngay trong những ngày đầu tiên tiếp nhận nhiệm kỳ 2, Tổng thống Mỹ Donald Trump liên tục yêu cầu các đồng minh châu Âu phải chịu trách nhiệm nhiều hơn cho an ninh của cựu lục địa.

Căng thẳng càng tăng cao sau khi Mỹ gây áp lực với Ukraine về đàm phán hòa bình trong cuộc xung đột với Nga. Trong quá trình gây áp lực, Washington đã tạm ngừng viện trợ cho Kyiv khiến Ukraine chỉ còn trông chờ vào châu Âu.

Không những vậy, Tổng thống Trump còn tỏ ra sẵn lòng đáp ứng các điều kiện của Tổng thống Nga Vladimir Putin để đạt được hòa bình cho Ukraine: giải quyết “lâu dài” và “nguyên nhân gốc rễ” dẫn đến việc Moscow tiến hành chiến dịch quân sự đối với Kyiv từ tháng 2.2022.

Trong phân tích gửi đến Thanh Niên, Công ty Eurasia Group (Mỹ), đơn vị tư vấn và nghiên cứu rủi ro chính trị hàng đầu thế giới, nhận định vấn đề vừa nêu được hiểu là những điều mà Nga từng đưa ra trong tối hậu thư hồi tháng 12.2021 cho NATO và Mỹ. Trong đó, nổi bật có việc NATO không kết nạp Ukraine, NATO phải rút quân đội và vũ khí ra khỏi các nước thành viên được kết nạp sau ngày 27.5.1997. Đồng thời, NATO không tiến hành bất kỳ hoạt động quân sự nào trên lãnh thổ Ukraine, các nước Đông Âu, vùng nam Kavkaz và ở Trung Á. Với Mỹ, thì có cả điều kiện như phải rút tên lửa tầm trung trở lên ra khỏi châu Âu.

Từ những diễn biến trên, khả năng Mỹ rút khỏi NATO hoàn toàn có thể xảy ra.

Khi NATO không có Mỹ và nguy cơ chạy đua hạt nhân

TS Ian Bremmer, Chủ tịch Eurasia Group (Mỹ), nhận xét: “Đây là thời điểm hành động hoặc thất bại. Người châu Âu cảm thấy như có một khẩu súng chĩa vào họ từ phương Đông (bởi người Nga) như một mối đe dọa an ninh quốc gia trực tiếp, và bây giờ là một khẩu súng vào đầu từ phương Tây. Và điều đó có nghĩa là người châu Âu bây giờ phải hành động cùng nhau ngay lập tức”.

Thực tế, nhóm EU đã chính thức hành động. Theo tờ Financial Times, các thảo luận về việc thay thế vai trò của Mỹ trong NATO cho thấy EU cần phải tăng chi tiêu và thực lực quốc phòng liên tục từ 5 – 10 năm. Trong đó, theo Bloomberg thì 5 yếu tố chính được nhắm mục tiêu trong giai đoạn tới là hệ thống phòng không, năng lực hỏa lực sâu, hệ thống hậu cần, thông tin liên lạc và khả năng cơ động trên bộ.

Vừa qua, Ủy ban Châu Âu đã thông tin chi tiết về các đề xuất ngân sách hỗ trợ cho việc tăng cường năng lực quốc phòng. Cụ thể, một gói tài chính lên đến 800 tỉ euro (khoảng 870 tỉ USD) có thể được huy động trong 4 năm. Tất nhiên, các nỗ lực của châu Âu cũng gặp cản trở nhất định. Mới nhất, ngày 21.3 thì Ý đã lên tiếng phản đối kế hoạch về gói tài chính 870 tỉ USD ở trên.

Không những vậy, Mỹ có thể thôi bảo vệ đồng nghĩa với việc rút lại chiếc ô hạt nhân, nên các nước châu Âu thậm chí đang tìm kiếm năng lực hạt nhân để tự bảo vệ. Điển hình, trong bài phát biểu mới đây trước quốc hội, Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk kêu gọi xem xét tiếp cận “các cơ hội liên quan đến vũ khí hạt nhân”. “Đây là một cuộc đua nghiêm túc: một cuộc chạy đua vì an ninh, không phải vì chiến tranh”, ông Tusk nhấn mạnh. Ông Friedrich Merz, người dự kiến sắp trở thành Thủ tướng Đức, vừa qua cũng đã bày tỏ quan điểm tương tự khi trả lời đài truyền hình nước này. Ông cho rằng Đức nên thảo luận về một thỏa thuận chia sẻ hạt nhân với Pháp và Anh.

Trong khi đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết Paris sẵn sàng xem xét mở rộng năng lực răn đe hạt nhân để bảo vệ cho các đồng minh châu Âu. Thế nhưng, năng lực hạn chế của Pháp có thể khiến các nước chưa đủ an tâm nên sẽ tìm cách phát triển năng lực vũ khí hạt nhân. Điều này dẫn đến rủi ro về chạy đua vũ khí hạt nhân sẽ xảy ra.