Ca cao Việt Nam hồi sinh nhờ kinh tế tuần hoàn

Trong chuyến thăm đến các nông trại và hợp tác xã (HTX) tại hai tỉnh Tây Nguyên vào tuần trước, Đại sứ EU tại Việt Nam Julien Guerrier đã được tận mắt theo dõi quy trình trồng, thu hoạch, nếm trái ca cao tươi tại vườn và lắng nghe sự thay đổi trong phương thức trồng ca cao của nhà nông địa phương.

Thay đổi bộ mặt cây ca cao

Hiện nay giá ca cao tăng mạnh do biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến nguồn cung, giúp cây ca cao trở nên hấp dẫn hơn về mặt kinh tế. Nhờ áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, năng suất và chất lượng ca cao tại các tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông đã được cải thiện đáng kể.

Chia sẻ sau khi vừa đem bán hạt ca cao tươi tại HTX Nhất Tâm (xã Ea Đar, huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk), nông dân Nguyễn Đức Thành bày tỏ sự phấn khởi vì giá bán đã tăng khoảng 4 lần trong vài năm qua, từ mức chỉ 20.000 – 30.000 đồng/kg hạt ướt lên đến 80.000 đồng/kg.

HTX Nhất Tâm hiện đang thu mua hạt ca cao tươi của nông dân trong vùng với cam kết về giá tối thiểu để nông dân yên tâm canh tác. Bà Nguyễn Hồng Thương, giám đốc HTX, cho biết diện tích trồng ca cao của huyện là 750ha, nhưng mong muốn tăng lên đến 11.000ha vào năm 2030.

Tại Đắk Nông, ông Hoàng Văn Phúc – chủ nhiệm HTX Thiên Lộc Phát (xã Đắk Wil, huyện Cư Jút) – cho biết nhờ hỗ trợ kỹ thuật, sản lượng ca cao trong vùng tăng lên 2-3 tấn/ha so với 1 tấn/ha trước đây và chất lượng tốt hơn, giúp thu nhập và đời sống của người dân được cải thiện.

Với những người gắn bó lâu năm với cây ca cao ở Đắk Nông như nông dân Nguyễn Kim Đình, đây là một sự thay đổi đáng mừng. Người nông dân 72 tuổi cho biết năm ngoái thu nhập từ ca cao đạt 200 triệu đồng/ha và hiện đang áp dụng hệ thống tưới tiêu bằng năng lượng mặt trời. Ông cũng cho biết chất lượng ca cao ổn định nhờ việc thu mua ổn định với giá cả hợp lý.

Những thay đổi tích cực đó có được một phần nhờ sự hỗ trợ của Liên minh châu Âu (EU) qua dự án “Kinh tế tuần hoàn trong sản xuất ca cao: từ hạt ca cao đến thanh sô cô la”. Dự án có ngân sách khoảng 1,9 triệu euro, được EU tài trợ trong khuôn khổ chương trình SWITCH-Asia, nhằm thúc đẩy các mô hình về sản xuất và tiêu dùng bền vững ở châu Á.

Thông qua tổ chức phát triển Helvetas (Thụy Sĩ) và Trung tâm Phát triển cộng đồng (CDC), dự án đã cung cấp tập huấn và đào tạo tại Đắk Lắk và Đắk Nông về ca cao tuần hoàn; xử lý các phụ phẩm của cây ca cao làm than sinh học, phân bón, thức ăn cho gia súc; mô hình sơ chế và lên men hạt ca cao chất lượng cao.

Sự đồng hành của doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ phát triển ca cao bền vững. Puratos Grand-Place (thuộc Tập đoàn Puratos, Bỉ) không chỉ cam kết thu mua với mức giá tối thiểu mà còn triển khai chương trình trả thưởng cho nông dân. Hiện nay, sản lượng ca cao Việt Nam chỉ đạt 3.000 tấn/năm, trong khi Puratos cần tới 10.000 tấn, cho thấy tiềm năng mở rộng vùng trồng ca cao vẫn còn rất lớn.

Nhà sản xuất sô cô la Marou cũng đang quan tâm đến nguồn ca cao hữu cơ từ trang trại Nhất Thống (Đắk Lắk) – nơi được EU hỗ trợ về kỹ thuật canh tác, thiết lập vườn ươm giống và xây dựng mô hình canh tác tuần hoàn, tạo ra các sản phẩm hữu cơ đạt chuẩn quốc tế.

Việt Nam là hình mẫu kinh tế tuần hoàn

Chia sẻ với báo chí sau chuyến thăm, Đại sứ EU tại Việt Nam Julien Guerrier nói rằng ông rất ấn tượng khi sự hỗ trợ của EU đã giúp nhà nông địa phương phát triển chuỗi sản xuất ca cao chất lượng cao, bền vững và mang tính tuần hoàn.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Guerrier cho rằng Việt Nam đang đi đầu trong việc nâng cấp sản xuất theo mô hình kinh tế tuần hoàn.

“Tại các trang trại, nông dân không chỉ trồng ca cao mà còn nhiều loại cây trồng khác. Họ cũng tận dụng toàn bộ quả ca cao, từ hạt đến vỏ và các phụ phẩm khác, sử dụng phân bón tự nhiên cho cây trồng. Việt Nam thực sự đang đi đầu trong lĩnh vực kinh tế tuần hoàn này và có thể trở thành hình mẫu cho khu vực và thế giới”, ông khẳng định.

Ông cũng nhấn mạnh những tác động tích cực của quy định chống phá rừng (EUDR) của EU – vốn cấm nhập khẩu vào châu Âu các sản phẩm như ca cao, cà phê, đậu nành, dầu cọ, gỗ, thịt bò, cao su và giấy… nếu có nguồn gốc từ đất rừng bị phá hoặc suy thoái.

“EUDR đã thúc đẩy các nhà sản xuất địa phương truy xuất nguồn gốc ca cao để đảm bảo không có tình trạng phá rừng. Điều này cũng giúp giá cả tăng lên cho nông dân, đồng thời tạo điều kiện để họ đạt được các chứng nhận bền vững không chỉ từ EU mà còn từ Nhật Bản và các thị trường phát triển khác. Nhờ đó, họ có thể xuất khẩu với mức giá cao vào các phân khúc thị trường hàng đầu”, ông nói.

Đại sứ cũng đánh giá cao sự chủ động và đi đầu của Việt Nam chuẩn bị cho EUDR. Dù quy định này đang được hoãn hiệu lực 1 năm do một số nước chưa sẵn sàng, Đại sứ Guerrier tin rằng thực tế Việt Nam hoàn toàn có thể đáp ứng yêu cầu vào ngày 31-12-2025.

“Hãy tận dụng khoảng thời gian này để hoàn thiện những bước cuối cùng, đảm bảo sẵn sàng đúng thời hạn. Khi đó các nhà sản xuất Việt Nam sẽ có thể xuất khẩu sang châu Âu, trong khi các đối thủ từ những thị trường khác có thể chưa kịp chuẩn bị”, ông nêu đề xuất.