Phá băng và hàn gắn

Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin điện đàm ngày 18/3. (Nguồn: Getty)

Ngày 18/3, Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin đã trao đổi qua điện thoại trong hơn hai giờ đồng hồ, đề cập nhiều vấn đề.

Viết trên mạng xã hội Truth Social, nhà lãnh đạo Mỹ khẳng định đã có cuộc điện đàm “rất tốt và hiệu quả” với người đồng cấp Nga để “chấm dứt cuộc xung đột tồi tệ giữa Nga và Ukraine”.

Điện Kremlin cũng ra thông báo ngay sau cuộc gặp. Có gì trong cuộc điện đàm được giới truyền thông và quan sát quốc tế đặc biệt quan tâm này?

Tín hiệu tích cực

Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Washington D.C (Mỹ) đánh giá cuộc điện đàm diễn ra trong bầu không khí thân thiện. Không nằm ngoài nhận định chung, Ukraine là trọng tâm trong nội dung trao đổi.

Ông Putin được cho là đã thể hiện thái độ mềm mỏng hơn trong các yêu cầu về Ukraine để tập trung giải quyết các nội dung trước mắt. Trong thông cáo, Điện Kremlin nhấn mạnh sẽ tổ chức trao đổi 175 tù nhân với Kiev một ngày sau đó, đổi lại Nga sẽ trả tự do thêm cho 23 binh sĩ Ukraine bị thương nặng nhằm bày tỏ thiện chí. Ngoài ra, văn bản của hai bên không nhắc đến lãnh thổ Ukraine hậu xung đột, vấn đề có thể khơi gợi phản ứng tiêu cực từ phía chính quyền Kiev.

Nổi bật hơn cả trong cuộc điện đàm chắc chắn là việc hai bên đã nhất trí về một thỏa thuận ngừng tấn công các cơ sở năng lượng, sẽ triển khai đàm phán kỹ thuật về thỏa thuận ngừng bắn trên biển, từ đó tiến tới ngừng bắn hoàn toàn và hòa bình bền vững. Trước đó, tháng 8/2024, chính quyền Mỹ tiền nhiệm từng thảo luận về đề xuất tương tự với Nga, song không đạt tiến triển.

Ukraine nhiều lần tấn công các nhà máy lọc dầu, cầu Kerch và một số mục tiêu đô thị tại Nga “có liên quan tới các đợt tấn công vào Ukraine”. Ở chiều ngược lại, Nga đã tấn công các cơ sở sản xuất năng lượng và thành phố Ukraine. Những mục tiêu này chiếm phần lớn trong số các đợt tấn công.

Do đó, việc Nga và Mỹ nhất trí về việc ngừng tấn công cơ sở năng lượng trong xung đột tại Ukraine là kết quả tích cực, góp phần giảm thương vong dân sự và tạo tiền đề hướng tới đàm phán thỏa thuận ngừng bắn trên biển, ngừng bắn toàn diện và hòa bình bền vững.

Còn đó trở ngại

Tuy nhiên, không khó để thấy ông Trump và ông Putin đã không thể đạt thỏa thuận ngừng bắn toàn diện 30 ngày như Mỹ và Ukraine nhất trí tại Trung Đông ít ngày trước. Thay vào đó, thỏa thuận chỉ giới hạn ở các cơ sở năng lượng. Đồng thời hiện chưa rõ Kiev có nhất trí với đề xuất này và sẽ tuân thủ thỏa thuận ra sao. Dù có được triển khai, các đợt giao tranh tại khu vực tiền tuyến ở Nga và Ukraine, cũng như tấn công thọc sâu vào các mục tiêu quân sự sẽ tiếp diễn.

Ngoài ra, trong thông cáo của mình, chính quyền Moscow cũng nhắc lại điều kiện về giải quyết xung đột là “chấm dứt hoàn toàn viện trợ quân sự nước ngoài và cung cấp thông tin tình báo cho Kiev”, qua đó tái khẳng định yêu cầu “phi quân sự hóa” Ukraine, điều Tổng thống Volodymyr Zelensky rất khó chấp nhận.

Như vậy, cuộc điện đàm đã phản ánh mong muốn “phá băng” của chính quyền Mỹ đương nhiệm nhằm chấm dứt xung đột kéo dài hơn ba năm. CSIS đánh giá mục tiêu đạt hòa bình Nga – Ukraine trong 100 ngày đầu tiên của ông Trump là “đáng khích lệ”, nhưng không thực tế. Còn nhớ, đàm phán để kết thúc Chiến tranh Triều Tiên đã mất tới hai năm và không thể đạt được thỏa thuận hòa bình bền vững. Với mức độ phức tạp của xung đột Nga-Ukraine hiện nay, hơn ba tháng là không đủ để có thể mang tới một giải pháp chính trị toàn diện cho hai bên.

Bước đi cải thiện

Bên cạnh Ukraine, ông Trump và ông Putin đề cập nhiều vấn đề “nóng” khác hiện nay. Thông cáo của Mỹ cho biết hai bên “có đề cập Trung Đông, khu vực nơi hai bên có tiềm năng hợp tác để ngăn chặn xung đột trong tương lai”. Đáng chú ý, văn bản này nhấn mạnh: “Hai bên chia sẻ tầm nhìn rằng Iran không bao giờ được đặt ở vị trí đủ mạnh để đe dọa sự tồn vong của Israel”. Hiện chưa rõ Điện Kremlin sẽ thực hiện cam kết này ra sao khi quan hệ Nga-Iran được duy trì và phát triển mạnh mẽ hơn từ khi xứ bạch dương chịu cấm vận của phương Tây.

Đồng thời, thông cáo của Mỹ nhấn mạnh, ông Trump và ông Putin đã “thảo luận về nhu cầu phải chấm dứt việc phổ biến vũ khí chiến lược và sẽ trao đổi với các bên khác”. Mỹ lo ngại Nga có thể chuyển giao công nghệ hạt nhân cho Triều Tiên và Iran. Ở chiều ngược lại, một số quốc gia khác như Hàn Quốc, Ba Lan, Nhật Bản và Đức được cho là đã cân nhắc phát triển khả năng răn đe hạt nhân.

Cuối cùng, ông Trump và ông Putin “đều nhất trí rằng một tương lai với mối quan hệ Nga-Mỹ tốt hơn sẽ mang lại nhiều lợi ích, bao gồm các thỏa thuận kinh tế lớn và sự ổn định chính trị khi đạt được hòa bình”.

Đây là kết quả tích cực khi hai nước đã triển khai nhiều động thái cải thiện quan hệ thời gian qua, bao gồmmở lại Đại sứ quán và khôi phục liên kết kinh tế tối thiểu.

Tuy nhiên, đây mới chỉ là bước khởi đầu và hai bên cần nhiều hơn nữa những tiếp xúc tương tự ở các cấp để đưa quan hệ trở lại quỹ đạo, tạo tiền đề quan trọng giải quyết hàng loạt thách thức toàn cầu, dù đó là xung đột vũ trang hay phi hạt nhân hóa.