Hiến kế cho nền hành chính phục vụ doanh nghiệp

Đó là khẳng định của các chuyên gia khi trao đổi với Tuổi Trẻ xung quanh định hướng cải cách thể chế, kiến tạo nền hành chính “phục vụ doanh nghiệp – phụng sự đất nước” – một trong bảy giải pháp nhằm xây dựng nền kinh tế tự chủ, tự lực, tự cường được Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ra trong bài viết về thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân.

Bộ máy công chức phải thay đổi

Ông Nguyễn Quang Đồng, viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông, cho rằng để kiến tạo một nền hành chính phục vụ doanh nghiệp – phụng sự đất nước, trước hết Nhà nước phải bỏ bớt tư tưởng quản lý. Những gì doanh nghiệp làm tốt rồi thì không cần quản nhiều nữa, không nên ôm đồm chức năng quản lý hành chính quá nhiều.

Theo ông Đồng, thủ tục hành chính đẻ ra là để phục vụ nhu cầu quản lý của Nhà nước, nên cần bỏ bớt tư duy siết chặt quản lý với doanh nghiệp. 95% thủ tục do các bộ, ngành đặt ra nên cải cách lớn nhất là cải cách hệ thống quy định của các bộ, ngành. 

Ví dụ mỗi năm trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên phát sinh mấy ngàn giấy phép kiểm dịch, nhưng muốn đơn giản hóa thủ tục, giải quyết trực tiếp qua app, địa phương không làm được.

Bởi theo quy định, Bộ NN&MT phải làm chứ địa phương không tự giải quyết được. Do vậy, cải cách quan trọng lúc này là bỏ bớt các quy định, thủ tục, giấy tờ do các bộ ban hành. Chính phủ cần yêu cầu các bộ, ngành tự rà soát sửa đổi trước. 

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, số hóa để rút ngắn thời gian làm thủ tục cho doanh nghiệp. Bởi với doanh nghiệp, thời gian chờ đợi là tiền bạc.

“Quy trình giải quyết các thủ tục phải công khai, minh bạch, rõ ràng để mọi người dân và doanh nghiệp có thể dễ dàng tiếp cận, làm thủ tục hành chính ngay tại nhà mà không phải chạy tới các cơ quan công sở như hiện nay. 

Điều này đòi hỏi công chức phải từ bỏ thói quen giải quyết thủ tục hành chính lâu nay. Các cán bộ, công chức trong bộ máy cần coi người dân và doanh nghiệp là khách hàng, đối tác để phục vụ vì sự phát triển chung”, ông Đồng gợi ý.

Theo TS Nguyễn Quốc Việt, nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách, muốn nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước, cần quyết tâm thay đổi cách thức hành xử của bộ máy công quyền, của từng công chức. 

“Thay vì chỉ bó cứng trong phạm vi, chức trách theo quy định, cán bộ công chức phải phát huy tính sáng tạo, năng động trong giải quyết các thủ tục đầu tư kinh doanh cho người dân và doanh nghiệp”, ông Việt nói.

Chính sách nhằm phục vụ, không phải quản doanh nghiệp

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn (giảng viên Đại học Fulbright Việt Nam) cho rằng để phát triển kinh tế tư nhân thì trước tiên phải hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường đầy đủ. 

Đó là một nền kinh tế hiện đại, năng động, hội nhập, dựa trên nguyên tắc thị trường, xóa bỏ can thiệp nhà nước vào quan hệ kinh tế, bỏ cơ chế xin cho, độc quyền, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh. Doanh nghiệp nào mạnh hơn sẽ phát triển, có tích lũy tư bản, trở thành các tập đoàn mạnh.

“Cần để thị trường tự chọn lọc để doanh nghiệp nào thực sự tài năng, mạnh sẽ lấy được nguồn lực từ doanh nghiệp yếu hơn để phát triển” – ông Tuấn nói, đồng thời đề nghị phải hoàn thiện thể chế theo hướng bảo vệ quyền tài sản, quyền tự do kinh doanh cho mọi người dân và doanh nghiệp. 

Không để xảy ra tình trạng doanh nghiệp lớn lên một xíu là thuế, hải quan, quản lý thị trường, chính quyền địa phương… lại “dòm ngó”. Điều này khiến doanh nghiệp không muốn lớn, không chịu lớn.

Cần bảo vệ quyền tài sản bất khả xâm phạm của người dân và doanh nghiệp. Muốn làm điều này, cần cơ chế pháp lý chặt chẽ và thực thi dễ dàng. “Nhiều dự án của doanh nghiệp vướng mắc, doanh nghiệp đã đầu tư tiền bạc, công sức, trí tuệ vào, là tài sản của họ. Nhưng doanh nghiệp kêu gào, gõ cửa chỗ này chỗ kia cũng không được giải quyết là không bảo vệ quyền tài sản của doanh nghiệp”, ông Tuấn nói.

Một số chuyên gia cũng cho rằng cần cải cách thể chế mạnh mẽ theo hướng xây dựng một nền hành chính phục vụ doanh nghiệp, phụng sự đất nước. 

Chính sách ban hành ra là để phục vụ doanh nghiệp phát triển chứ không phải để dễ quản lý. Để làm được điều này, cần thiết lập cơ chế đối thoại thực chất với doanh nghiệp và tiếp thu các phản biện chính sách từ người dân, doanh nghiệp.

“Với chính sách hỗ trợ các tập đoàn tư nhân lớn, đừng chọn trước người chiến thắng. Chính phủ chỉ cần đặt mục tiêu là có 20, 30 hay 50 tập đoàn tư nhân trong nước lớn mạnh, có khả năng vươn tầm quốc tế, xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài để hỗ trợ. 

Như vậy, tập đoàn tư nhân nào làm tốt sẽ được Chính phủ hậu thuẫn, hỗ trợ phát triển nhằm tạo ra sự công bằng, thúc đẩy tất cả các doanh nghiệp tư nhân cùng phấn đấu để có cơ hội được Nhà nước hỗ trợ”, ông Tuấn gợi ý.

* Ông Lư Nguyễn Xuân Vũ (chủ tịch HĐQT Công ty CP Tập đoàn Xuân Nguyên):

Chế tài cán bộ chậm trễ giải quyết thủ tục

Thông điệp của Tổng Bí thư Tô Lâm về phát triển kinh tế tư nhân được cộng đồng doanh nghiệp đón nhận rất tích cực.

Các giải pháp được nêu ra trong bài viết đúng với tâm tư, nguyện vọng của cộng đồng doanh nghiệp trên cả nước. Tuy nhiên, vấn đề là làm sao để đẩy mạnh thực thi các chính sách.

Với cơ chế xin – cho trong thời gian qua, kèm theo đó là nhiều thủ tục rườm rà, đã gây nhiều khó khăn cho cộng đồng doanh nghiệp nói chung. Điều đáng nói là doanh nghiệp chịu chế tài nếu chậm trễ, nhưng các cơ quan nhà nước chậm trễ lại không có chế tài tương ứng. Ví dụ doanh nghiệp chậm nộp thuế sẽ bị chế tài, cấm xuất cảnh nhưng khi cơ quan nhà nước chậm giải quyết hồ sơ, thủ tục hành chính lại không bị chế tài.

Do đó, đây phải là lúc cả Nhà nước và doanh nghiệp cùng phát triển, cùng “win – win” (đôi bên cùng có lợi). Cần có quy định rõ ràng về thời gian giải quyết hồ sơ. Nếu chậm trễ, cán bộ thực thi sẽ bị xử lý nhằm thúc đẩy cả hệ thống công quyền cùng chuyển động.

Ngoài ra, các doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, mong muốn được tạo sự công bằng trong phát triển kinh doanh, đặc biệt là về các chính sách ưu đãi, thời gian và lộ trình giải quyết hồ sơ.

* Ông Nguyễn Đặng Hiến (tổng giám đốc Công ty Tân Quang Minh):

Xóa bỏ quy định cản trở kinh tế tư nhân

Chủ trương phát triển kinh tế tư nhân mà Tổng Bí thư Tô Lâm đưa ra rất được doanh nghiệp kỳ vọng.

Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là phải tạo ra một thể chế và những quy chế mà người dân sẵn sàng thực hiện mới có thể thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển.

Trong nhiều năm qua, nhu cầu về một cơ chế phù hợp, hỗ trợ tốt cho doanh nghiệp luôn được đặt ra để giúp kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ.

Tuy nhiên, các chính sách vẫn rất thận trọng, đôi khi thận trọng quá mức.

Ví dụ việc giảm lãi suất trong đại dịch lại đi kèm với các đợt thanh tra, khiến nhiều doanh nghiệp nản và không dám tiếp cận chính sách, lo sợ phiền hà. Trong thực tế, doanh nghiệp tư nhân rất khó tiếp cận các chính sách hỗ trợ vốn, lãi suất…, trừ những trường hợp “đặc biệt”.

Với việc xác định vai trò quan trọng của kinh tế tư nhân, Nhà nước cần phải có những chính sách tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp tư nhân bứt tốc, loại bỏ những yếu tố gây cản trở hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Đặc biệt phải đẩy mạnh cải cách hành chính bởi chính các thủ tục hành chính là rào cản đối với hoạt động của doanh nghiệp, chưa kể có tình trạng chính sách thông thoáng nhưng cán bộ thực thi lại có những cách vận dụng khác gây khó cho doanh nghiệp.