Tạo hành lang pháp lý cho tài sản số

Theo báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số (CNCNS) của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, có ý kiến cho rằng, cần thiết phải quy định về tài sản số trong dự thảo luật này, có sự phân loại cụ thể tài sản số để có những phương án quản lý khác nhau. Bổ sung nội dung yêu cầu các giao dịch tài sản số phải bảo đảm tuân thủ các quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, theo hướng các giao dịch tài sản số phải bảo đảm quyền tiếp cận thông tin minh bạch, dễ hiểu đối với người tiêu dùng. Đồng thời quy định rõ trách nhiệm của các nhà cung cấp dịch vụ tài sản số, cũng như cung cấp cơ chế giải quyết tranh chấp phù hợp.

Về phân loại tài sản số, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, dự thảo luật đã được điều chỉnh nội dung này tại Điều 54 theo hướng quy định các tiêu chí phân loại tài sản số dựa trên mục đích sử dụng, tính năng, công nghệ và tiêu chí khác và được thực hiện theo quy định của Chính phủ phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Quy định các nội dung quản lý tài sản số bao gồm quản lý việc tạo lập, sử dụng, trao đổi, cung ứng tài sản số, nghĩa vụ thuế đối với hoạt động có liên quan đến tài sản số, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nâng cao nhận thức về tài sản số, biện pháp xử lý đối với hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến tài sản số…. Giao Chính phủ quy định thẩm quyền, quản lý đối với tài sản số trong lĩnh vực chuyên ngành phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Một trong những điểm mới và tương đối nổi bật trong dự thảo Luật CNCNS là lần đầu tiên đưa ra khái niệm về tài sản số.

Về bổ sung thêm một số quy định chi tiết hơn liên quan đến tài sản số, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, dự thảo luật đã được bổ sung quy định về “các biện pháp xử lý đối với hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến tài sản số” tại điểm d khoản 2 Điều 54.

Bên cạnh đó, thực hiện chủ trương đổi mới tư duy lập pháp, xây dựng luật theo đúng thẩm quyền của Quốc hội, dự thảo luật chỉ thiết kế các quy định mang tính nguyên tắc cơ bản để tạo hành lang pháp lý cho tài sản số. Các nội dung chi tiết về thẩm quyền, quản lý đối với tài sản số trong đó có nội dung về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trách nhiệm của các nhà cung cấp dịch vụ tài sản số, cơ chế giải quyết tranh chấp… sẽ do Chính phủ quy định chi tiết tương ứng với từng loại hình tài sản số và phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Một số ý kiến cho rằng, tài sản số là vấn đề mới nên cần có sự đầu tư nghiên cứu, rà soát kỹ hơn. Bổ sung thêm khái niệm “tiền số”, về tài sản số. Trường hợp xác định cần dẫn chiếu đến luật khác thì phải có phương án giải thích lý do quy định riêng; cần làm rõ các giai đoạn của vòng đời tài sản số…

Về vấn đề này, để có thêm cơ sở lý luận và thực tiễn hoàn thiện nội dung, UBTVQH đã chỉ đạo Cơ quan chủ trì thẩm tra phối hợp với cơ quan chủ trì soạn thảo tổ chức làm việc với các cơ quan hữu quan gồm Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Hiệp hội Ngân hàng, Hiệp hội Blockchain Việt Nam.

Qua thảo luận, trao đổi có 2 luồng ý kiến. Luồng ý kiến thứ nhất cho rằng đây là vấn đề mới, phức tạp, do vậy, chỉ nên nêu khái niệm, nguyên tắc chung và giao Chính phủ quy định chi tiết để bảo đảm tính ổn định của pháp luật. Luồng ý kiến thứ hai đề nghị bổ sung một số khái niệm, phân loại cụ thể tài sản số và có quy định về cung ứng các dịch vụ liên quan nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, chống gian lận, lừa đảo, rửa tiền, tài trợ khủng bố…

UBTVQH thấy rằng: tài sản số là vấn đề mới, phức tạp, phát triển, thay đổi nhanh chóng. Hiện nay trên thế giới cũng chưa có khung pháp lý quy định đầy đủ về vấn đề này và vẫn còn có quan điểm khác nhau.

Do vậy, nhằm bảo đảm tính khả thi, linh hoạt và ổn định của hệ thống pháp luật, UBTVQH thống nhất với loại ý kiến thứ nhất và bổ sung một phần ý kiến thứ hai về nội dung quản lý đối với tài sản số và giao Chính phủ quy định chi tiết phù hợp với điều kiện thực tiễn…

Theo ông Đậu Anh Tuấn – Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế VCCI, một trong những điểm mới và tương đối nổi bật trong dự thảo Luật CNCNS là lần đầu tiên đưa ra khái niệm về tài sản số. Mặc dù tài sản số hay tiền ảo trên thực tiễn đã rất phát triển nhưng về mặt pháp lý dường như chúng ta chưa theo kịp, chúng ta chưa có một khung khổ pháp lý cho loại tài sản này.

Khi có khung khổ chính thức thì hoạt động đầu tư kinh doanh theo lĩnh vực này mới có thể hình thành và phát triển được. Chính vì chúng ta chưa có khung khổ pháp lý chính thức nên thời gian vừa qua, có những hoạt động đầu tư kinh doanh buộc phải rời bỏ Việt Nam.

Theo giới chuyên gia, thị trường tài sản số tại Việt Nam hiện vẫn chưa được quản lý chặt chẽ. Việc thiếu vắng hành lang pháp lý rõ ràng khiến nhà đầu tư phải đối mặt nhiều rủi ro như lừa đảo, mất an toàn thông tin hay các vấn đề liên quan đến rửa tiền và gian lận tài chính. Ðiều này cũng gây thất thu đáng kể cho ngân sách nhà nước khi các giao dịch chủ yếu diễn ra trên các sàn quốc tế hoặc qua kênh phi chính thức.

Trước thực trạng nêu trên, cuối tháng 2 vừa qua, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo nghiên cứu áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) trong lĩnh vực tài sản số. Bộ Tài chính phối hợp Ngân hàng Nhà nước Việt Nam được giao nhiệm vụ trình Chính phủ khung pháp lý quản lý tài sản kỹ thuật số ngay trong tháng 3 này.

Nguyệt Minh