Sự ra đời của Đảng bộ Hà Nội

Sáng 11/3, Thành ủy Hà Nội phối hợp với Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “95 năm Ngày thành lập Đảng bộ TP Hà Nội tầm vóc, ý nghĩa lịch sử (17/3/1930 – 17/3/2025)”.

TS Nguyễn Văn Phong – Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội; PGS.TS Nguyễn Danh Tiên – Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) và Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Nguyễn Doãn Toản chủ trì Hội thảo.

Hội thảo có 150 đại biểu tham dự, bao gồm đại diện các cơ quan T.Ư, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, lãnh đạo Thành ủy, HĐND, UBND thành phố, lãnh đạo các sở, ban, ngành, quận, huyện, thị xã; các chuyên gia, nhà khoa học và đại diện gia đình các đồng chí nguyên lãnh đạo tiền bối.

Thời kỳ phát triển mới trong phong trào cách mạng của TP Hà Nội

Tham luận tại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Danh Tiên – Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) cho biết, ngày 17/3/1930, tại nhà số 42 phố Hàng Thiếc, Ban Chấp hành lâm thời của Đảng bộ Hà Nội được thành lập, đánh dấu sự ra đời của tổ chức Đảng và mở ra thời kỳ phát triển mới trong phong trào cách mạng của TP Hà Nội.

Việc thành lập Đảng bộ Hà Nội là sự kiện lịch sử có ý nghĩa to lớn đối với phong trào cách mạng của cả nước nói chung và và Thủ đô Hà Nội nói riêng. Trải qua 95 xây dựng và trưởng thành, với trí tuệ và bản lĩnh kiên cường, Đảng bộ TP Hà Nội đã vận dụng sáng tạo các cương lĩnh, đường lối, chủ trương của Đảng vào điều kiện thực tế của Thủ đô. Đồng thời, linh hoạt trong chỉ đạo thực tiễn để khơi dậy và phát huy sức mạnh của khối đoàn kết toàn dân kết hợp với sức mạnh thời đại, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân và toàn quân giành độc lập, giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và tiến hành công cuộc đổi mới, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Hơn một tháng sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập, ngày 17/3/1930, tại nhà số 42 phố Hàng Thiếc, Ban Chấp hành lâm thời của Đảng bộ Hà Nội được thành lập, gồm 3 đồng chí: Đỗ Ngọc Du, Nguyễn Ngọc Vũ và Lều Thọ Nam; trong đó, đồng chí Đỗ Ngọc Du được cử làm Bí thư Thành uỷ lâm thời. Việc thành lập Đảng bộ Hà Nội có ý nghĩa to lớn đối với phong trào cách mạng của Thủ đô nói riêng và phong trào cách mạng cả nước nói chung.

Thứ nhất, sự ra đời của Đảng bộ TP Hà Nội là kết quả của quá trình đấu tranh anh dũng, gian khổ, vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ trước sự khủng bố ác liệt của kẻ thù đối với những chiến sĩ cách mạng và phong trào cách mạng Thủ đô. 

Thứ hai, việc thành lập Đảng bộ Hà Nội là dấu mốc quan trọng trong quá trình phát triển của phong trào cách mạng Việt Nam, đặc biệt là tại Thủ đô Hà Nội – nơi tập trung bộ máy chính quyền của thực dân Pháp và phong kiến. 

Thứ ba, là Thủ đô, trung tâm văn hóa, chính trị của cả nước, Hà Nội có vai trò đặc biệt quan trọng đối với phong trào cách mạng cả nước. Vì thế, sự thành lập Đảng bộ Hà Nội, không chỉ có ý nghĩa với phong trào cách mạng của Thủ đô mà còn tạo nền tảng vững chắc, tác động mạnh mẽ đến phong trào cách mạng trên toàn quốc. 

Thứ tư, việc thành lập Đảng bộ Hà Nội đã góp phần củng cố và mở rộng lực lượng cách mạng. Từ đây, tổ chức Đảng sẽ làm nòng cốt trong việc xây dựng và tổ chức các phong trào quần chúng tại Hà Nội. Sự ra đời của Đảng bộ ở Hà Nội còn thể hiện sự trưởng thành và lãnh đạo thống nhất của Đảng đối với các tầng lớp Nhân dân, từ công nhân, nông dân cho đến trí thức và các thành phần khác trong xã hội. Đảng bộ Hà Nội đã tạo ra một hệ thống tổ chức chặt chẽ, góp phần thúc đẩy sự tham gia của Nhân dân trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. 

Tác động đối với tiến trình phát triển của cách mạng Thủ đô

Theo PGS.TS Nguyễn Danh Tiên, sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng bộ TP Hà Nội được thành lập, thực dân Pháp tiến hành khủng bố gắt gao, hòng phá vỡ phong trào cách mạng trên phạm vi cả nước, nhất là những nơi có phong trào đấu tranh cách mạng phát triển mạnh mẽ. Tại Hà Nội, tổ chức Đảng, tổ chức quần chúng đã bị kẻ thù điên cuồng đánh phá, khiến Thành ủy Hà Nội liên tục bị vỡ nên phải lập đi, lập lại nhiều lần.

Trước tình hình đó, dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng, trực tiếp là Xứ ủy Bắc Kỳ, nhất là sự chủ động, sáng tạo và linh hoạt của các đồng chí Bí thư Thành ủy, Thành ủy Hà Nội đã lãnh đạo kiên trì khôi phục tổ chức đảng và phong trào cách mạng; phát động quần chúng tham gia cao trào cách mạng 1930 – 1931 và phong trào đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ (1936 – 1939); tích cực xây dựng an toàn khu của Trung ương tại các huyện ngoại thành; đẩy mạnh công tác đẩy mạnh công tác vận động công nhân và binh lính địch.

“Đặc biệt, trong giai đoạn 1944-1945, chuẩn bị mọi mặt để khởi nghĩa từng phần, tiến lên tổng khởi nghĩa, Đội tuyên truyền xung phong Thành Hoàng Diệu được thành lập, dấy lên phong trào chống phát xít Nhật mạnh mẽ tại Hà Nội, Hà Đông và Sơn Tây” – PGS.TS Nguyễn Danh Tiên nhấn mạnh.

Theo PGS.TS Nguyễn Danh Tiên, trên cơ sở chuẩn bị các điều kiện cho cuộc khởi nghĩa, ngày 16/8/1945, Ủy ban Quân sự cách mạng Hà Nội được thành lập, tích cực chuẩn bị tổng khởi nghĩa, lãnh đạo Nhân dân Thủ đô cùng Nhân dân cả nước làm nên thắng lợi của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 “long trời, lở đất”, đập tan ách thống trị gần 90 năm của thực dân Pháp và giải phóng dân tộc thoát khỏi ách đô hộ của phát xít Nhật. Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, chính quyền về tay Nhân dân, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời – Nhà nước dân chủ Nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á, mở ra kỷ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Từ đây, Hà Nội trở thành Thủ đô của một quốc gia độc lập, có chủ quyền, tạo ra những thế và lực mới cho phong trào cách mạng ở Hà Nội.

Trong những năm trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ và hy sinh, Đảng bộ TP Hà Nội đã lãnh đạo quân, dân Hà Nội vừa gây dựng, củng cố tổ chức ở vùng tự do và vùng địch tạm chiếm, vừa lãnh đạo quân và dân Hà Nội tích cực tham gia các cuộc chiến đấu đánh bại các chiến lược quân sự của thực dân Pháp. Đồng thời, vừa trực tiếp chiến đấu trên địa bàn Hà Nội. Sau 9 năm trường kỳ kháng chiến, với nhiều hy sinh, gian khổ, nhưng vô cùng anh dũng và tự hào, dưới sự lãnh đạo của Đảng, quân và dân ta đã làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Với thắng lợi này, “lần đầu tiên trong lịch sử, một nước thuộc địa nhỏ yếu đã đánh thắng một nước thực dân hùng mạnh”. 

Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 đã mở đường cho những đoàn quân năm xưa giã từ Hà Nội lên các chiến khu trở về giải phóng Thủ đô. Ngày 10/10/1954, Hà Nội – Thủ đô của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) sạch bóng quân thù, trở thành mốc son, khẳng định thắng lợi hoàn toàn của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, đồng thời mở ra một thời kỳ mới trong lịch sử ngàn năm văn hiến và anh hùng của Thăng Long – Hà Nội.

Sau ngày tiếp quản Thủ đô, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Hà Nội cùng Nhân dân miền Bắc bước vào xây dựng chủ nghĩa xã hội. Các cấp, các ngành, các tầng lớp Nhân dân Hà Nội tập trung khôi phục những cơ sở sản xuất bị chiến tranh tàn phá, từng bước ổn định tình hình kinh tế, xã hội; tổ chức lại sản xuất, đảm bảo đời sống Nhân dân và từng bước xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật ban đầu của chủ nghĩa xã hội. Đến năm 1965, Hà Nội trở thành một trung tâm văn hóa, giáo dục, công nghiệp lớn của miền Bắc.

Trong cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc lần thứ nhất, với tinh thần “Không có gì quý hơn độc lập tự do” và với niềm tin sắt đá: “Sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước của Nhân dân ta… chắc chắn sẽ hoàn toàn thắng lợi”, quân và dân Hà Nội cùng Nhân dân miền Bắc đã anh dũng chiến đấu, đánh bại cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ. Đặc biệt, trong 12 ngày đêm cuối năm 1972, quân dân Hà Nội đã anh dũng chiến đấu, lập nên kỳ tích “Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không” – một trong những chiến thắng vĩ đại nhất của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX, góp phần làm thay đổi căn bản cục diện của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, buộc chính phủ Mỹ phải ngồi vào bàn đàm phán ký Hiệp định Paris (27/1/1973) về chấp dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam, rút hết quân Mỹ và các quân các nước đồng minh ra khỏi miền Nam, tạo bước ngoặt cho cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Chiến thắng “Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không”, tạo tiền đề để quân và dân ta tiến lên giành thắng lợi quyết định trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước… 

Phát huy truyền thống vẻ vang

Theo PGS.TS Nguyễn Danh Tiên, thực hiện chủ trương của Đảng, ngày 29/5/2008, Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XII, thông qua Nghị quyết số 15 về việc điều chỉnh địa giới hành chính TP Hà Nội. Sau khi điều chỉnh địa giới hành chính, TP Hà Nội rộng 3.344,7 km² gấp 3,6 lần diện tích cũ; với 29 đơn vị hành chính trực thuộc, gồm 10 quận nội thành, 18 huyện và 1 thị xã ngoại thành; dân số là 6.232.940 người.

Trong quá trình tiến hành công cuộc đổi mới, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Đảng bộ, chính quyền TP Hà Nội luôn quán triệt phương châm: phát triển kinh tế – xã hội là trung tâm; xây dựng Đảng là then chốt đi đôi với phát triển văn hóa – nền tảng tinh thần của xã hội; quốc phòng, an ninh là trọng yếu, thường xuyên nhằm phát triển Thủ đô toàn diện và bền vững. Nhờ vậy, sau gần 40 năm đổi mới, đặc biệt là sau khi Hà Nội và Hà Tây sáp nhập, Hà Nội luôn duy trì tăng trưởng bình quân trên 7%/năm. Quy mô nền kinh tế Hà Nội (GRDP) năm 2024 đạt hơn 1,4 triệu tỷ đồng, tương đương trên 59 tỷ USD. Thu ngân sách Nhà nước lần đầu tiên xếp thứ nhất cả nước, với khoảng 508.000 tỷ đồng. 

Là trái tim của đất nước, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân TP Hà Nội đặc biệt chú trọng xây dựng văn hóa và phát triển con người Hà Nội xứng đáng là Thủ đô nghìn năm văn hiến và anh hùng – nơi hội tụ, kết tinh và toả sáng những giá trị cao quý của dân tộc Việt Nam.

Ghi nhận sự nỗ lực của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân TP, Hà Nội đã được UNESCO vinh danh là “TP vì hòa bình”; 3 lần được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao Vàng, danh hiệu “Thủ đô Anh hùng”. Đó là hành trang để Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Hà Nội tiếp tục giành những thắng lợi mới trong Kỷ nguyên mới – Kỷ nguyên thịnh vượng của dân tộc.

Theo PGS.TS Nguyễn Danh Tiên, để phát triển Thủ đô Hà Nội lên tầm cao mới, ngày 5/5/2022, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 15-NQ/TW về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Mục tiêu đến năm 2030: Thủ đô Hà Nội là TP “Văn hiến – Văn minh – Hiện đại”; trở thành trung tâm, động lực thúc đẩy phát triển vùng đồng bằng Sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước; hội nhập quốc tế sâu rộng, có sức cạnh tranh cao với khu vực và thế giới, phấn đấu phát triển ngang tầm Thủ đô các nước phát triển trong khu vực. Tầm nhìn đến năm 2045: Thủ đô Hà Nội là thành phố kết nối toàn cầu, có mức sống và chất lượng cuộc sống cao, với GRDP/người đạt trên 36.000 USD; kinh tế, văn hoá, xã hội phát triển toàn diện, đặc sắc và hài hoà; tiêu biểu cho cả nước; có trình độ phát triển ngang tầm Thủ đô các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới.

Phát triển Thủ đô Hà Nội “Văn hiến – Văn minh – Hiện đại” là một nhiệm vụ chính trị quan trọng đặc biệt trong chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc với tinh thần “Cả nước vì Hà Nội, Hà Nội vì cả nước”. Đây là trách nhiệm, nghĩa vụ của toàn Đảng, toàn dân, của cả hệ thống chính trị, là nhiệm vụ hàng đầu của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Thủ đô Hà Nội. 

Thực hiện tốt Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 và các đồ án quy hoạch, đặc biệt là Quy hoạch phân khu các đô thị vệ tinh, quy hoạch xây dựng vùng huyện trên địa bàn cũng như các quy hoạch đặc thù khác. Quá trình phát triển hệ thống đô thị của Thủ đô Hà Nội không chỉ thúc đẩy phát triển kinh tế – văn hóa – xã hội của Thủ đô, mà còn cả với vùng, tạo điều kiện để TP hội nhập quốc tế và phát triển ngang tầm Thủ đô của các nước phát triển trong khu vực. Triển khai Luật Thủ đô 2024 trên thực tế, với những thuận lợi căn bản trong phát triển Thủ đô Hà Nội trở thành đô thị hiện đại, thông minh mang tính dẫn dắt và tạo hiệu ứng lan tỏa, liên kết vùng đô thị; có mức sống và chất lượng cuộc sống cao; kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển toàn diện, đặc sắc và hài hoà.

Ngoài ra, xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị của Thủ đô Hà Nội thực sự gương mẫu, đoàn kết, trong sạch, vững mạnh toàn diện, tiêu biểu như sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường căn dặn: “Đảng bộ Hà Nội phải làm gương mẫu cho các đảng bộ khác”. Xây dựng đội ngũ cán bộ Thủ đô Hà Nội có trình độ cao, có phẩm chất đạo đức trong sáng, năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; xây dựng người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hoá, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam. 

“95 năm trôi qua, kể từ khi được thành lập, Đảng bộ TP Hà Nội đã phát huy truyền thống đoàn kết, sáng tạo, ý chí quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách, xây dựng Hà Nội ngày càng giàu đẹp, văn minh, hiện đại, trở thành biểu tượng của dân tộc Việt Nam anh hùng; là niềm tin và hy vọng của Nhân dân cả nước và là Thủ đô của lương tri và phẩm giá con người, TP vì hòa bình… từng bước nâng cao vị thế, tầm vóc của Thủ đô “Ngàn năm văn hiến và anh hùng”, xây dựng Hà Nội trở thành Thủ đô văn hiến – văn minh – hiện đại, TP kết nối toàn cầu” – PGS.TS Nguyễn Danh Tiên nhấn mạnh.