Cố vấn đặc biệt Liên minh Nghị sĩ Việt – Nhật: Ở Nhật có nhiều thiên tài không bằng cấp

Việt Nam – Nhật Bản đã là Đối tác chiến lược toàn diện trên phương diện quốc gia, nhưng ở cấp độ nhân dân, sự thấu hiểu và kết nối vẫn cần được bồi đắp.

Lễ hội Nhật – Việt ra đời từ mong muốn tăng cường giao lưu nhân dân hai quốc gia của ông Takebe Tsutomu, cố vấn đặc biệt Liên minh Nghị sĩ hữu nghị Việt – Nhật; chủ tịch danh dự Ủy ban điều hành phía Nhật Bản của Lễ hội Nhật – Việt.

Ban đầu, sự kiện mang tên “Lễ hội Nhật Bản tại TP.HCM”, nhưng đến lần thứ ba được đổi thành “Lễ hội Nhật – Việt” với quy mô và sức lan tỏa lớn hơn.

Ông Tsutomu hiểu rõ đầu tư – thương mại sẽ được phát triển dựa trên nền tảng của sự gắn kết giữa con người với con người, thông qua giao lưu nhân dân. Ông xúc động vào khoảnh khắc quốc ca hai nước vang lên trong buổi khai mạc Lễ hội Nhật – Việt lần thứ 10.

“Không chỉ là tiếng nhạc phát ra từ loa, mà là người dân hai nước đều đồng thanh cất lên tiếng hát đầy tự hào. Không chỉ là nghi thức, tôi tin đó còn là biểu tượng của sự đồng điệu và gắn kết giữa hai dân tộc”, ông Takebe Tsutomu chia sẻ trong cuộc phỏng vấn độc quyền dành cho Tuổi Trẻ.

Tích lũy từ vừa học vừa làm

* Từng giữ chức bộ trưởng Nông lâm, Ngư nghiệp và tổng thư ký Đảng Dân chủ tự do cầm quyền tại Nhật Bản, đồng thời luôn mong muốn thúc đẩy giao lưu nhân dân giữa hai quốc gia, ông nhìn nhận thế nào về tiềm năng hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản?

– Tôi muốn nhìn vấn đề ở một bức tranh tổng thể, không chỉ giới hạn trong lĩnh vực nông nghiệp. Nhật Bản là một quốc gia phát triển toàn diện về kỹ thuật, văn hóa, tư duy và tinh thần làm việc của mọi người. 

Nhưng hiện tại và tương lai, Nhật Bản đối mặt nhiều thách thức lớn: thiếu tài nguyên, lương thực, năng lượng và già hóa dân số.

Trong khi đó, tôi nhìn thấy Việt Nam là một đối tác chiến lược tiềm năng để hợp tác và cùng giải quyết những khó khăn này. Việt Nam có dân số trẻ, nguồn nhân lực dồi dào, lại đang trong quá trình hội nhập và phát triển toàn cầu. Nếu cộng hưởng thế mạnh của cả hai quốc gia, đó sẽ là sự kết hợp tuyệt vời.

* Ông có thể chia sẻ cụ thể hơn ‘sự kết hợp tuyệt vời’ này?

– Tuyệt vời ở chỗ Nhật Bản có một tinh thần rất đặc biệt. Từ thần đạo Shinto, chúng tôi tin rằng mọi vật trong thiên nhiên, từ sông núi, cây cối đến đất đai đều có thần linh.

Chính từ tinh thần quý trọng, gìn giữ và chỉn chu trong mọi việc mới dẫn đến kỹ thuật, khoa học công nghệ được phát triển triệt để. Ngay cả rác thải cũng được xem là tài nguyên có thể tái sử dụng. 

Văn hóa được thấm nhuần trong từng người dân, dẫn đến hành động và tạo ra sự phát triển nền công nghiệp của một quốc gia.

Nhưng với bài toán già hóa dân số, nếu những tinh thần này không được kế thừa và lan tỏa, chúng có nguy cơ mai một. 

Từ những gì đã xây dựng được, chúng tôi rất mong muốn đồng hành chặt chẽ với Việt Nam để truyền tải tinh thần làm việc, giá trị văn hóa và cách sống, cách làm việc.

Thanh niên Việt Nam có thể trực tiếp sang Nhật, tận mắt quan sát, chạm vào sản phẩm và tham gia vào quá trình làm việc thực tế. Khi đã thấm nhuần tinh thần đó, họ trở về Việt Nam, lan tỏa giá trị ấy đến nhiều người.

* Nghĩa là không chỉ học lý thuyết, nhiều người có thể ‘học đi đôi với hành’, thưa ông?

– Người Nhật không chờ đến khi có bằng cấp cao mới bắt tay vào làm. Chúng tôi làm tới đâu học tới đó, tích lũy kiến thức và kinh nghiệm qua thực tiễn thì mới có ngày hôm nay, sản xuất ra tất cả các sản phẩm trong hầu hết mọi lĩnh vực.

Nhật Bản có rất nhiều ‘thiên tài không bằng cấp’, không có bằng cấp cao như Soichiro Honda (người sáng lập Honda) hay Shigenobu Nagamori (người sáng lập Nidec). 

Dù không có bằng cấp cao, họ vẫn vươn lên với tinh thần: không vì bằng cấp mà tự ti hay cản bước chân.

Đâu đó ở Việt Nam vẫn coi trọng bằng cấp. Nhưng chúng ta cần nhớ có bằng cấp chưa chắc đã làm được việc, mà phải thực sự chạm tay vào việc, trải nghiệm thực tế thì mới có giá trị. Dù trong nông nghiệp hay công nghiệp đều cần trực tiếp làm.

Với sự ủng hộ của nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và sự chung tay góp sức của nhiều bên, như ông Lê Long Sơn – nhà sáng lập, tổng giám đốc Công ty Esuhai, ý tưởng về Trường đại học Việt – Nhật đã thành hiện thực từ khát vọng xây dựng một ngôi trường mang tầm vóc như Harvard, nơi sinh viên được đào tạo kết hợp thực tiễn để trở thành người có tri thức thực sự.

Nền tảng từ bốn tinh thần cốt lõi

* Theo ông, những giá trị cốt lõi nào từ Nhật Bản mà thanh niên Việt Nam có thể tham khảo việc học hỏi để hoàn thiện hơn?

– Tại Nhật Bản, mọi ngành đều phát triển đồng đều, không chỉ riêng nông nghiệp, bởi chúng được xây dựng trên nền tảng của bốn tinh thần cốt lõi mà người trẻ Việt Nam có thể cảm thụ và tiếp nhận.

Trước hết là thần đạo Shinto như đã đề cập. Thứ hai là không đặt nặng bằng cấp, mà coi trọng thực tiễn. Học từ công việc thực tế, làm để tích lũy kinh nghiệm và phát triển tri thức.

Bên cạnh đó là tinh thần làm việc nhóm. Người Nhật đề cao giá trị tập thể, kết nối lâu dài, tiếp nối giá trị từ thế hệ trước để xây dựng nền tảng cho thế hệ sau. Cuối cùng là quản lý chuẩn chỉnh, tư duy logic. Người Nhật làm việc có kế hoạch rõ ràng, quản lý chặt chẽ.

Nếu thanh niên Việt Nam kết hợp được những tinh thần này, cộng với tiềm năng sẵn có của đất nước, họ sẽ không chỉ giúp phát triển sản phẩm Việt giá trị cao mà còn đưa đất nước trở thành một trung tâm.

* ‘Trung tâm’ ở đây có ý nghĩa là gì, thưa ông?

– Không biết là người Việt có cảm nhận được hết chưa, nhưng người Nhật cảm nhận rất rõ rằng Việt Nam đang ở vị trí thuận lợi để đón nhận cơ hội lớn này từ Nhật Bản. Trong khi đất nước chúng tôi thiếu lực lượng trẻ, Việt Nam lại có lợi thế này. Nếu có thể sang Nhật học hỏi trực tiếp, tiếp thu văn hóa như học ngôn ngữ, học cách làm việc của Nhật thì khi trở về, họ sẽ lan tỏa giá trị đó rộng rãi hơn.

Tôi hy vọng không chỉ Chính phủ hai nước, mà cả nhân dân Việt Nam và Nhật Bản cũng cảm nhận sâu sắc tinh thần gắn kết này để nắm chặt tay nhau hướng tới tương lai. Giống như hoa sen và hoa anh đào, biểu tượng văn hóa của hai quốc gia, chúng ta có thể trở thành những đồng minh trong tinh thần, tri thức và giá trị văn hóa.

* Thế hệ trẻ Việt Nam có thể học hỏi gì từ Nhật Bản để góp phần tạo ra một nền kinh tế bền vững hơn?

– Tôi nhìn thấy tiềm năng và tương lai của Việt Nam không chỉ nằm ở lực lượng lao động trẻ, mà còn ở tài nguyên và vị trí địa lý chiến lược. Nền kinh tế Việt Nam đang phát triển mạnh, nhưng động lực chính vẫn là bất động sản và ngân hàng. Ở Nhật Bản, sự phát triển đến từ nền tảng khoa học kỹ thuật, dịch vụ và hạ tầng.

Để chuyển đổi điều này, chỉ có thể trông chờ vào thế hệ trẻ người Việt, những người có ý thức về sản xuất chế tạo, làm trực tiếp, thay vì chỉ theo đuổi bằng cấp hay thương mại đơn thuần.