Cần xây dựng kế hoạch cụ thể để thích ứng với EUDR

Ngày 11/3, tại TP. Buôn Ma Thuột (tỉnh Đắk Lắk) diễn ra Hội nghị giao thương quốc tế – Kết nối, nâng tầm cà phê Việt. Đây là một trong những hoạt động chính trong khuôn khổ Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9 năm 2025.

Quy định EUDR tác động đến ngành cà phê Việt

Hội nghị là cơ hội giúp ngành cà phê tiếp cận kinh tế tuần hoàn, kinh tế trải nghiệm gắn kết tài nguyên bản địa với trải nghiệm văn hóa lịch sử địa phương. Bên cạnh đó, giúp ngành cà phê chủ động thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu, biến động thị trường và xu thế tiêu dùng. Đáng quan tâm, gần đây, có Quy định chống phá rừng châu Âu (EUDR) đã được Liên minh châu Âu thông qua. Đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức cho cà phê Buôn Ma Thuột nói riêng và ngành hàng cà phê Việt Nam nói chung, đáp ứng các yêu cầu về phát triển xanh, nhanh và bền vững.

Hội nghị giao thương quốc tế – Kết nối, nâng tầm cà phê Việt

Theo ông Trịnh Đức Minh – Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột: Quy định chống phá rừng của Liên minh châu Âu (EUDR) là chính sách mới có ảnh hưởng lên giá cà phê thế giới, do quy định này sẽ ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến ngành cà phê toàn cầu.

Đối với cà phê, các nhà xuất khẩu phải đảm bảo rằng, cà phê được sản xuất từ các vùng không góp phần vào phá rừng từ sau ngày 31/12/2020. Quy định này đòi hỏi chuỗi cung ứng cà phê phải minh bạch và tuân thủ các yêu cầu giám sát mới, ảnh hưởng lớn đến các nước sản xuất cà phê quan trọng như Việt Nam, Brazil, Colombia, và Indonesia.

Quy định EUDR có tác động lên nguồn cung cà phê, cụ thể là có thể hạn chế nguồn cung cà phê vào châu Âu nếu một số nhà sản xuất không thể đáp ứng yêu cầu. Các nước sản xuất cà phê, đặc biệt là những nơi có quy trình canh tác chưa bền vững hoặc không đủ năng lực giám sát, sẽ phải đối mặt với nguy cơ bị từ chối nhập khẩu vào thị trường châu Âu. Sự sụt giảm nguồn cung từ những nhà sản xuất này có thể làm giá cà phê thế giới tăng, đặc biệt nếu nhu cầu cà phê ở châu Âu không giảm.

Cùng với đó, làm biến động giá cà phê do xu hướng cung – cầu. Cụ thể, nếu các nhà sản xuất buộc phải chi tiêu thêm cho việc tuân thủ EUDR, các khoản chi phí này sẽ được cộng vào giá thành sản phẩm cuối cùng, dẫn đến giá bán tăng trên thị trường thế giới. Ở chiều ngược lại, nếu nhiều quốc gia sản xuất cà phê không thể đáp ứng quy định EUDR, họ có thể chuyển hướng xuất khẩu sang các thị trường không áp dụng quy định này như Mỹ hoặc Trung Quốc, dẫn đến sự dư thừa cung trên các thị trường này và có khả năng làm giảm giá. Tuy nhiên, hiệu ứng này phụ thuộc vào nhu cầu của các thị trường khác và khả năng thâm nhập.

Ông Thái Anh Tuấn – Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Cà phê 2-9 (Simexco Đắk Lắk)

Còn theo ông Thái Anh Tuấn – Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Cà phê 2-9 (Simexco Đắk Lắk), thị trường xuất khẩu cà phê chính vẫn là EU (41%), Mỹ (6%), Nhật Bản (10%), Hàn Quốc (7%) và Trung Quốc (5%). Tuy nhiên, ngành cà phê Việt đang đối mặt với những thách thức lớn từ quy định chống phá rừng của EU (EUDR), nhu cầu tiêu dùng thay đổi và xu hướng phát triển cà phê bền vững.

“Niên vụ cà phê 2023 – 2024 chứng kiến biến động giá cao và nhanh nhất trong lịch sử ngành cà phê. Song song với việc người nông dân được hưởng lợi từ giá cao, cũng xảy ra tình trạng bội hợp đồng, đứt gãy nguồn cung ứng, gây rất nhiều khó khăn và rủi ro cho các doanh nghiệp xuất khẩu đã cam kết bán hàng cho khách hàng nước ngoài. Bên cạnh đó, nhiều quốc gia nhập khẩu đang tăng cường áp dụng các tiêu chuẩn khắt khe hơn về chất lượng và quy trình sản xuất. Điều này tạo ra cơ hội cho doanh nghiệp sản xuất cà phê chất lượng cao nhưng cũng đặt ra những thách thức đối với sản phẩm không đáp ứng tiêu chuẩn” – ông Thái Anh Tuấn chia sẻ.

Bà Vanusia Nogueira – Giám đốc điều hành Tổ chức Cà phê quốc tế (ICO)

Trình bày tại hội nghị, bà Vanusia Nogueira – Giám đốc điều hành Tổ chức Cà phê quốc tế (ICO) – cho biết: Mức tiêu thụ cà phê toàn cầu dự báo sẽ tăng từ 0,9-3,4%/năm, tương đương 8-30 triệu bao cà phê (60kg/bao). Tuy nhiên, ngành cà phê toàn cầu vẫn đối mặt với nhiều khó khăn như giá cả biến động mạnh, quỹ đất sản xuất hạn chế, tác động của biến đổi khí hậu và đặc biệt là các quy định pháp lý khắt khe như EUDR.

Xây dựng các kế hoạch cụ thể để thích ứng với EUDR

Ông Nguyễn Quốc Mạnh – Phó Cục trưởng Cục trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) – cho biết, ngành cà phê Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức và cần phải có những kế hoạch cụ thể để đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu cà phê ngày càng cao từ các nước nhập khẩu. Đặc biệt là quy định mới từ Liên minh châu Âu yêu cầu nguồn gốc cà phê không gây mất rừng và suy thái rừng.

Ông Nguyễn Quốc Mạnh – Phó Cục trưởng Cục trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) – trình bày tại hội nghị

Theo ông Nguyễn Quốc Mạnh, ngành hàng cà phê Việt Nam hiện đang sản xuất ở quy mô rất nhỏ. Diện tích nông hộ của nước ta không giống như Brazil hoặc các quốc gia khác, khi mà diện tích rừng nông hộ của họ rất lớn. Do vậy, chi phí để chứng nhận những vùng trồng quy mô nông hộ nhỏ lẻ như vậy rất lớn.

Ngoài ra, hệ thống bản đồ rừng của Việt Nam cũng chưa được thống nhất giữa các tỉnh. Về vấn đề này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục phối hợp với các tỉnh để hoàn thiện bản đồ hiện trạng rừng. Từ đó, có thể nhìn thấy rõ những diện tích cà phê nào đang trong vùng an toàn, có thể xuất khẩu sang châu Âu mà không gặp trở ngại gì và cả những vùng đang có nguy cơ xâm phạm vào đất rừng.

Hơn 1 năm qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng các kế hoạch để thích ứng với EUDR. Trong đó, việc phối hơp với các doanh nghiêp, địa phương đã được triển khai rốt ráo. Bộ đã ban hành 2 hướng dẫn tạm thời để các doanh nghiệp, địa phương triển khai, gồm: Hướng dẫn thích ứng với EUDR cho ngành hàng cà phê, cao su và Hướng dẫn thích ứng với EUDR cho ngành hàng gỗ (ban hành tháng 2/2025). Đó là tiền đề để các địa phương, doanh nghiệp tạm thời yên tâm triển khai những nội dung thích ứng với EUDR đối với ngành hàng cà phê.

Ông Nguyễn Quốc Mạnh – Phó Cục trưởng Cục trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường)

Thời gian tới, Bộ Nông Nghiệp và Môi Trường sẽ tiếp tục phối hợp với các địa phương, doanh nghiệp triển khai tốt nhất tất cả các quy định, sẵn sàng bắt đầu xuất khẩu các sản phẩm cà phê sang Châu Âu đảm bảo các quy định về EUDR từ tháng 1/2026.

Ngoài ra, để gia tăng vai trò của các doanh nghiệp, ông Nguyễn Quốc Mạnh cho biết: Quy định của Liên minh châu Âu và EUDR trực tiếp liên quan đến các doanh nghiệp là chính, bởi các doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm truy xuất nguồn gốc quỹ sản phẩm mình thu mua để xuất khẩu sang Liên minh châu Âu và có trách nhiệm phải giải trình nguồn gốc xuất xứ nên vai trò của doanh nghiệp rất quan trọng. Do vậy, Bộ và địa phương sẽ kết nối với nhau, hỗ trợ doanh nghiệp và người dân, làm sao để hai bên doanh nghiệp và người dân truy xuất được các sản phẩm rõ ràng, minh bạch và đảm bảo đầy đủ các quy định của Liên minh châu Âu.