Quy định Chống phá rừng châu Âu – Thách thức và cơ hội cho cà phê Việt Nam?

Ngày 11/3, tại thành phố Buôn Ma Thuột, UBND tỉnh Đắk Lắk phối hợp với Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam tổ chức “Hội nghị giao thương quốc tế – Kết nối, nâng tầm cà phê Việt”.

Phát biểu khai mạc hội nghị, ông Nguyễn Tuấn Hà, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Đắk Lắk, nhấn mạnh Đắk Lắk nói chung, Buôn Ma Thuột nói riêng từ lâu đã nổi danh với những vùng cà phê bạt ngàn. Tỉnh được mệnh danh là “Thủ phủ cà phê của Việt Nam”.

Niên vụ 2023 – 2024, cả nước xuất khẩu cà phê đạt gần 1.477.000 tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt hơn 5,400 tỷ USD, giảm 11,3% về lượng nhưng tăng gần 33% về giá trị so với niên vụ trước.

Trong đó, riêng tỉnh Đắk Lắk xuất khẩu đạt gần 265.000 tấn cà phê, chiếm tỷ trọng 17,9% so với cả nước; kim ngạch xuất khẩu đạt gần 915,800 triệu USD, tăng 22,5% so với niên vụ trước, chiếm tỷ trọng 16,9% so với cả nước.

Tuy nhiên, xuất khẩu cà phê của tỉnh Đắk Lắk vẫn chủ yếu là cà phê nhân. Mặc dù cà phê hòa tan đã có sự gia tăng trong các niên vụ gần đây, nhưng vẫn chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng kim ngạch xuất khẩu.

Cùng với đó, cà phê Việt Nam hiện nay chủ yếu vẫn thuộc phân khúc giá thấp, với tỷ trọng lớn là nguyên liệu thô xuất khẩu. Sản xuất còn mang tính nhỏ lẻ, chất lượng chưa đồng đều, trong khi công nghệ chế biến sâu còn hạn chế. Đây là những thách thức lớn khi phải đáp ứng nhu cầu của các thị trường lớn với yêu cầu chất lượng ngày càng cao.

“Hội nghị nhằm nhận diện rõ hơn và tái khẳng định vai trò, vị thế của ngành công nghiệp cà phê, đồng thời tìm kiếm cơ hội và giải pháp để gia tăng giá trị cho cà phê Việt. Đây cũng là cầu nối giữa những người yêu thích, quan tâm và gắn bó với cà phê, đưa họ đến gần nhau hơn. Qua đó, góp phần đưa cà phê Việt lên một tầm cao mới, xứng đáng với vị thế của một trong những loại thức uống phổ biến này”, ông Nguyễn Tuấn Hà nhấn mạnh.

Hiện có 7 nhóm mặt hàng nằm trong phạm vi kiểm soát của quy định chống phá rừng (EUDR), gồm: dầu cọ, gia súc, cà phê, cao su, gỗ, ca cao và đậu tương. Trong đó, Việt Nam có 3 mặt hàng là cà phê, gỗ và cao su.

Phát biểu tại hội nghị, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại (Bộ Công Thương), nhấn mạnh cà phê Buôn Ma Thuột nói riêng, tỉnh Đắk Lắk nói chung luôn đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của ngành hàng cà phê Việt Nam.

Với truyền thống canh tác cà phê hơn 100 năm và nhanh chóng tiếp thu thành tựu công nghệ mới trong chế biến, cùng với hạ tầng cơ sở tốt, ngành hàng có độ mở cao, khả năng liên kết chuỗi, kinh nghiệm và quan hệ thị trường… là những lợi thế cho phép tỉnh Đắk Lắk có thể phát triển thành công phân khúc cà phê robusta đặc sản.

Đáng chú ý, gần đây có Quy định Chống phá rừng châu Âu (EUDR) đã được Nghị viện Châu Âu thông qua. Đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức cho cà phê Buôn Ma Thuột nói riêng và ngành hàng cà phê Việt Nam nói chung, đáp ứng các yêu cầu về phát triển xanh, nhanh và bền vững.

Bà Vanusia Nogueira Tổng Giám đốc Tổ chức Cà phê Thế giới (ICO), cho biết: “Trong tuần vừa rồi, chỉ số giá cà phê đạt mức cao nhất kể từ sau năm 1975. 

Trong đó, Châu Á là khu vực có mức độ tiêu thụ cà phê lớn nhất, nếu nhìn và mức dộ dân số và mức tiêu thụ cà phê có thể thấy rằng mực độ tiêu thụ cà phê đang phát triển nhanh hơn sự gia tăng của dân số – đây được xem là tín hiệu tốt khi lượng cà phê sản xuất ra và luôn sẵng sàng đáp ứng nhu cầu, đòi hỏi của thị trường”, bà Vanusia Nogueira nhận định.

Bà Vanusia Nogueira, Tổng Giám đốc Tổ chức Cà phê Thế giới (ICO), phát biểu tại hội nghị.

Cũng theo bà Vanusia Nogueira, mức tiêu thụ cà phê toàn cầu dự báo sẽ tăng từ 0,9-3,4%/năm, tương đương 8-30 triệu bao cà phê (60kg/bao).

Bên cạnh đó, ngành cà phê toàn cầu vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn như giá cả biến động mạnh, quỹ đất sản xuất hạn chế, tác động của biến đổi khí hậu và đặc biệt là các quy định pháp lý khắt khe như EUDR.

Theo ông Thái Như Hiệp, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam (VICOFA), một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là EUDR sẽ có hiệu lực từ năm 2026.

Theo EUDR, cà phê xuất khẩu vào EU phải chứng minh không liên quan đến nạn phá rừng sau ngày 31/12/2020. Theo đó, doanh nghiệp buộc phải đầu tư hệ thống truy xuất nguồn gốc, giám sát sản xuất và giảm phát thải carbon.

Các đại biểu tham quan gian hàng trưng bày sản phẩm cà phê và nhiều sản phẩm nông sản khác.

Ông Thái Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Cà phê 2-9 (Simexco Đắk Lắk), nhận định việc đáp ứng EUDR sẽ khiến chi phí sản xuất tăng lên, trong khi doanh nghiệp phải lo thêm các tiêu chuẩn khác từ Nhật Bản, Hàn Quốc về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và phát thải carbon.

Theo ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang hoàn thiện tài liệu hướng dẫn sử dụng hệ thống dữ liệu để doanh nghiệp và nông dân đáp ứng EUDR.

“Đây là cơ sở giúp ngành cà phê duy trì xuất khẩu sang EU, tạo nền tảng minh bạch cho phát triển bền vững”, ông Nguyễn Quốc Mạnh nói.

Trước yêu cầu cấp thiết từ EUDR, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã triển khai thí điểm hệ thống dữ liệu vùng trồng tại 4 huyện gồm: Krông Năng, Cư M’gar, Ea H’leo (Đắk Lắk) và Di Linh (Lâm Đồng).

Đến tháng 12/2024, 100% diện tích cà phê tại các địa phương này đã được cập nhật vào hệ thống cơ sở dữ liệu vùng trồng và rừng.