Ngành thủy sản Việt Nam “đón sóng” FTA thế hệ mới

Triển vọng xuất khẩu thủy sản năm 2025

Theo số liệu từ Cục Hải quan, tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam năm 2024 duy trì mức tăng trưởng tích cực. Cụ thể, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa năm 2024 sơ bộ đạt 405,53 tỷ USD, tăng 14,32% so với năm trước. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 10,04 tỷ USD, tăng 11,93% so với năm 2023.

Đây là những con số phản ánh sự phục hồi mạnh mẽ của ngành thủy sản Việt Nam sau giai đoạn khó khăn, đồng thời cho thấy những tín hiệu tích cực về tiềm năng tăng trưởng trong thời gian tới. Song, ngành thủy sản vẫn đối diện nhiều thách thức, đòi hỏi chiến lược phát triển dài hạn và giải pháp toàn diện để đảm bảo tính cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Ngành thủy sản cần động lực tăng trưởng mới trong bối cảnh nhiều thách thức. Ảnh: Hoàng Anh

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), ngành thủy sản Việt Nam năm 2025 được kỳ vọng tiếp tục đà tăng trưởng, có thể vượt mốc 10 tỷ USD và tiệm cận mức 11 tỷ USD của năm 2022.

Điều này được thúc đẩy bởi sự phục hồi của kinh tế toàn cầu, với nhu cầu tiêu thụ và nhập khẩu thủy sản có chiều hướng tăng trở lại tại các thị trường lớn như Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Trung Quốc và Nhật Bản. Ngoài ra, các khu vực mới nổi như châu Phi, Đông Nam Á và Trung Đông cũng mang lại cơ hội mở rộng thị trường cho các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam.

Tuy nhiên, VASEP cũng chỉ ra rằng, ngành thủy sản sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các quốc gia sản xuất thủy sản lớn như Ấn Độ, Thái Lan, Trung Quốc và Ecuador. Các yếu tố khác như giá thức ăn chăn nuôi, nhiên liệu và chi phí vận chuyển gia tăng cũng có thể ảnh hưởng đáng kể đến chi phí sản xuất, làm giảm sức cạnh tranh của thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, các biện pháp phòng vệ thương mại, bao gồm chống bán phá giá và các quy định nghiêm ngặt về tiêu chuẩn chất lượng, môi trường, lao động của các thị trường nhập khẩu, đặc biệt là EU và Mỹ, đặt ra không ít thách thức cho doanh nghiệp xuất khẩu.

FTA thế hệ mới – cơ hội “chuyển mình” cho ngành thủy sản

Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt và yêu cầu ngày càng cao từ thị trường quốc tế, các Hiệp định Thương mại tự do (FTA) thế hệ mới như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) đang mang lại lợi thế lớn cho ngành thủy sản Việt Nam.

Để có thể “chuyển mình”, việc áp dụng các chính sách xúc tiến thương mại và hội nhập kinh tế qua các FTA thế hệ mới là yếu tố then chốt. Theo ThS. Phùng Thị Vân Kiều – Phó Trưởng phòng Nghiên cứu Thương mại, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương – việc tận dụng các ưu đãi thuế quan và cơ hội mở rộng thị trường từ các FTA này có thể tạo ra bước đột phá cho xuất khẩu thủy sản Việt Nam.

“Các FTA thế hệ mới không chỉ mang lại lợi ích về thuế mà còn yêu cầu doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe hơn về chất lượng, môi trường, lao động và truy xuất nguồn gốc. Điều này đòi hỏi ngành thủy sản Việt Nam cần có chiến lược thích ứng phù hợp để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững”, ThS. Phùng Thị Vân Kiều nhận định.

Gỡ “thẻ vàng” IUU – Nhiệm vụ cấp bách của ngành thủy sản

Một trong những rào cản lớn đối với xuất khẩu thủy sản Việt Nam là cảnh báo “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC) đối với ngành khai thác thủy sản. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến xuất khẩu sang EU – thị trường quan trọng trị giá hàng tỷ USD mỗi năm, mà còn tác động đến hình ảnh và uy tín của thủy sản Việt Nam trên toàn cầu.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Nam Vinh – Phó Tổng giám đốc Công ty TNHH Huy Nam – cho biết, EU tiếp tục giữ cảnh báo “thẻ vàng” đối với ngành khai thác thủy sản Việt Nam, khiến sản phẩm thủy sản khi vào thị trường EU bị “cầm chân”.

Ông Nguyễn Nam Vinh cho biết: “Không chỉ siết chặt về IUU trong đánh bắt hải sản, hiện nay EU áp dụng nhiều khuyến cáo và biện pháp kiểm soát trong việc quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm, như: cấm chiếu xạ, cấm sử dụng các hóa chất khử trùng gốc Clorat, trong khi nhiều thị trường khác vẫn cho phép dư lượng ở mức độ có kiểm soát”.

Trước thách thức này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục khẳng định quyết tâm gỡ “thẻ vàng” và hướng tới mục tiêu xây dựng ngành thủy sản minh bạch, bền vững. Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến: “Việt Nam không chỉ đặt mục tiêu tháo gỡ cảnh báo trong năm 2025 mà còn phải duy trì kết quả này lâu dài, xem đây là trách nhiệm quốc tế, đồng thời là cơ hội để phát triển kinh tế biển, bảo vệ chủ quyền và nâng cao đời sống ngư dân”.

Để đạt được mục tiêu này, Thứ trưởng nhấn mạnh sự cần thiết của việc triển khai đồng bộ các giải pháp chống khai thác IUU, đảm bảo tuân thủ quy định của EC, với sự phối hợp chặt chẽ từ trung ương đến địa phương.

Giải pháp bền vững cho ngành thủy sản

Về phía Bộ Công Thương, nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành thủy sản, Bộ đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp và mở rộng thị trường xuất khẩu. Trong đó, trọng tâm là đàm phán với các đối tác thương mại để tháo gỡ rào cản kỹ thuật, giảm thuế quan và tạo điều kiện thuận lợi cho thủy sản Việt Nam tiếp cận các thị trường tiềm năng.

Bộ cũng đẩy mạnh các chương trình hỗ trợ tín dụng, đào tạo nâng cao năng lực sản xuất cho ngư dân và doanh nghiệp chế biến, giúp cải thiện chuỗi giá trị và nâng cao năng lực cạnh tranh. Đặc biệt, việc kiểm soát chất lượng sản phẩm, giám sát chặt chẽ dư lượng kháng sinh và đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm quốc tế tiếp tục được ưu tiên nhằm tạo dựng niềm tin cho thị trường quốc tế.

Để các sản phẩm thủy sản Việt Nam đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và được truy xuất nguồn gốc rõ ràng, ông Vũ Bá Phú – Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) khuyến nghị các doanh nghiệp cần tập trung đầu tư vào công nghệ chế biến hiện đại, xây dựng hệ thống kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt.

“Việc tham gia tích cực vào các chương trình xúc tiến thương mại quốc tế, tạo kết nối với đối tác chiến lược, đồng thời áp dụng các giải pháp tài chính và đào tạo chuyên sâu sẽ giúp ngành thủy sản Việt Nam không chỉ duy trì mà còn nâng cao vị thế trên thị trường toàn cầu”, Cục trưởng nhấn mạnh.

Trong “bức tranh” kinh tế toàn cầu năm 2025, ngành thủy sản Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn nhưng cũng đối mặt với không ít thách thức. Việc tận dụng các FTA thế hệ mới, gỡ bỏ “thẻ vàng” IUU và nâng cao năng lực cạnh tranh là những yếu tố then chốt để thúc đẩy xuất khẩu thủy sản tăng trưởng bền vững.

Sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề và các cơ quan quản lý nhà nước sẽ là nền tảng vững chắc để ngành thủy sản Việt Nam tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong năm 2025 và những năm tiếp theo.