Ukraine, sai một ly đi một dặm và suy ngẫm về Việt Nam

Tình thế lưỡng nan

Ngay lập tức, Nhà Trắng tuyên bố dừng viện trợ quân sự, tạm ngắt hệ thống chia sẻ tình báo, 2 trụ cột sức mạnh của quân đội Ukraine. Thậm chí Washington tính tới phương án “thay ngựa giữa dòng”. Mỹ có thể rút khoảng 22.000 quân đang đồn trú ở châu Âu, để EU tự gánh vác bảo đảm an ninh cho mình và cho Kiev. Hố sâu ngăn cách giữa Mỹ với Ukraine và EU ngày càng giãn rộng.

Tình thế EU và Ukraine bị Mỹ đặt ra rìa ngày càng rõ. (Nguồn: rferl)

Quan hệ Mỹ-Nga tiếp tục cải thiện bởi lợi ích chung; sự tương đồng quan điểm về nhiều vấn đề song phương và quốc tế, như đánh giá của Điện Kremlin, chính sách ngoại giao của Washington trùng với tầm nhìn chiến lược của Moscow. Tình thế EU và Ukraine bị Mỹ đặt ra rìa ngày càng rõ. Các động thái đó khiến Kiev và Brussels “sốc nặng”.

Bởi vậy, chỉ 4 ngày sau cuộc gặp đáng quên, Tổng thống Volodymyr Zelensky có “thư cầu hòa” với Tổng thống Donald Trump. “Bức thư” bày tỏ “Kiev sẵn sàng đàm phán”, “sẵn sàng làm việc dưới sự lãnh đạo mạnh mẽ của Tổng thống Mỹ để đạt hòa bình lâu dài”, “sẵn sàng ký thỏa thuận khoáng sản và an ninh bất cứ lúc nào” và biết ơn sự giúp đỡ của Washington…

Có thể thấy, Kiev đã “quay xe 180 độ”, cả nội dung và vị thế quan hệ. Dù vẫn “cựa quậy”, nhưng Ukraine khó thoát khỏi “vòng kim cô” mà Mỹ cùng Nga tạo ra. EU vẫn lớn giọng khi tuyên bố sẽ hỗ trợ phục hồi kinh tế, nâng cao năng lực quân sự, ủng hộ ngoại giao để Kiev trở thành “con nhím thép không thể nuốt trôi”. Đã có một vài động thái thực tế, nhưng so với yêu cầu và tình thế của Ukraine, cũng như “muối bỏ bể” mà thôi.

Sau khi Tổng thống Volodymyr Zelensky công bố “tâm thư”, có tin Washington sẽ đối thoại với Kiev. Nhưng về cơ bản, Ukraine vẫn phải nhượng bộ theo áp lực của Mỹ. Không có sự hỗ trợ của Mỹ, không chỉ Ukraine mà cả EU cũng khó xoay xở. Tình thế Kiev trở nên rất khó khăn, tiến không được mà lùi cũng chẳng xong. Quả là “sai một ly đi một dặm”.

Vì đâu nên nỗi

Có ý kiến cho rằng trong sự cố ngày 28/2, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã sai về thái độ, không “biết mình biết người”, để cảm xúc lấn lý trí, vứt bỏ mục tiêu lớn vì những chuyện nhỏ…

Đúng nhưng chưa đủ. Đây chỉ là “giọt nước tràn ly”, là hậu quả của sự lựa chọn cách đây nhiều năm. Sau cuộc “cách mạng màu” Maidan năm 2014, những người lãnh đạo của Ukraine đã lựa chọn con đường ngày càng ngả theo phương Tây, mong muốn gia nhập NATO, EU để phát triển. Đến nay, tất cả chỉ là lời hứa, mong ước xa vời. Kinh tế suy thoái trầm trọng, chính trị – xã hội bất ổn, sa vào cuộc chiến khốc liệt, không có cửa thắng.

Tiếp theo là lựa chọn con đường đối đầu quân sự với Nga, nước láng giềng lớn, có quan hệ lâu đời, lịch sử khó chia tách. Kiev không phải không thấy nguy cơ xung đột, khi Moscow gửi bản an ninh 8 điểm cho Mỹ, NATO, nêu rõ mong muốn, yêu cầu của mình, trong đó nhiều nội dung liên quan đến Ukraine. Nga triển khai 100.000 quân và tổ chức diễn tập quân sự cùng đồng minh dọc biên giới với Ukraine. Hàm ý rất rõ.

Nhưng Kiev tin vào sự chống lưng của Mỹ, NATO và EU, bỏ qua cơ hội đối thoại giải quyết mâu thuẫn với Moscow. Rồi Ukraine cũng bỏ lỡ cơ hội thứ hai, xé bỏ dự thảo thỏa thuận ngừng bắn tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, 4/2022, sau lời chỉ dẫn của Thủ tướng Anh lúc đó, Boris Johson.

Cái lý của Ukraine là Nga tấn công trước và họ có quyền bảo vệ độc lập, chủ quyền. Lý ngầm là Kiev ở tuyến đầu ngăn chặn mối đe dọa an ninh châu Âu từ Nga, nên chắc chắn EU, NATO và Mỹ phải đứng cùng chiến hào. Tuy nhiên, chính Tổng thống Donald Trump khẳng định, lý do xung đột là từ chủ trương Đông tiến của NATO và Ukraine, EU đã không làm gì để ngăn chặn xung đột.

Bảo vệ độc lập, chủ quyền là lý do chính đáng. Nhưng quan trọng hơn, là cách thức tiến hành. Kiev đã không coi trọng ngăn ngừa, hóa giải nguy cơ từ sớm, từ xa. Thực tiễn đã đúc kết thành triết lý tư tưởng, chiến lược quốc phòng tối ưu là không phải tiến hành chiến tranh mà vẫn giữ được độc lập, chủ quyền.

Một khi súng nổ, bom rơi, đất nước trở nên tan hoang, kinh tế suy thoái, 1 triệu người thương vong, hơn chục triệu dân di tản, ly tán. Theo ước tính của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Kiev phải tốn hơn 410 tỷ USD và một thập kỷ mới phục hồi như trước xung đột.

Với chủ trương gia nhập NATO và quá phụ thuộc vào Mỹ, NATO, EU, Kiev tự biến mình thành quân cờ trong ván cờ cạnh tranh địa chiến lược giữa các thế lực, các cường quốc; biến cuộc đấu tranh của mình thành cuộc chiến tranh ủy nhiệm của phương Tây với Nga, khiến đất nước Ukraine tươi đẹp trở thành “bãi chiến trường”.

Bị đặt ra rìa trong tiến trình liên quan đến vận mệnh đất nước, có thể nói các nhà lãnh đạo Ukraine đã đặt cược vận mệnh quốc gia vào một canh bạc chính trị đầy rủi ro.

Ngoài nhiều thành viên NATO, EU ủng hộ Kiev vì mục tiêu riêng, dư luận quốc tế không tán thành con đường, cách thức của Kiev, dù thông cảm với Ukraine. Nhiều quốc gia, nhất là những nước giàu tài nguyên, có vị trí địa chiến lược kẹt giữa các cường quốc, tự rút ra bài học cho mình.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cùng Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tại hội nghị thượng đỉnh đặc biệt của EU về Ukraine và quốc phòng châu Âu tại Brussels, Bỉ ngày 6/3. (Nguồn: EU)

Trông người, ngẫm về ta

Việt Nam từng có hoàn cảnh khách quan, nguy cơ, thách thức phần nào tương tự như Ukraine. Trong và qua các cuộc kháng chiến, chúng ta đã đúc kết thành bài học, quan điểm, tư tưởng đúng đắn và vận dụng, ứng xử một cách vừa kiên định, vừa linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế, bối cảnh quốc tế phức tạp, nhiều biến động. Có thể khái quát như sau:

Một là, đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ, chủ động tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, cân bằng quan hệ với các nước lớn… Độc lập, tự chủ là nguyên tắc bất biến để ứng với vạn biến của tình hình.

Hai là, chính sách quốc phòng “bốn không”: không tham gia liên minh quân sự; không liên kết với nước này để chống nước kia; không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự hoặc sử dụng lãnh thổ để chống lại nước khác; không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế.

Ba là, phương châm kiên quyết, kiên trì đấu tranh giải quyết mọi tranh chấp, bất đồng bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế; tích cực, chủ động ngăn ngừa, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh, thực hiện bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, từ lúc nước chưa nguy.

Thực tiễn sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc 50 năm qua đã chứng tỏ tính đúng đắn, hiệu quả của đường lối, quan điểm, chính sách đối ngoại của Việt Nam. Trong bối cảnh thế giới phức tạp, chia rẽ, đối đầu căng thẳng hiện nay và những năm tới, giữ vững độc lập, tự chủ là điều không đơn giản. Trên nền tảng tư duy, tư tưởng đúng, phải chuyển hóa thành đối sách, hành động thực tiễn, kiên định nguyên tắc, sách lược mềm dẻo, linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp để: “Đảng vững, nước giàu, dân yên, quân mạnh, thêm bạn bớt thù” (Chiến lược Quốc phòng Việt Nam năm 2018). Cốt lõi là, tiếp tục xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch vững mạnh, đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền; tinh gọn tổ chức bộ máy; phát triển kinh tế nhanh, mạnh; giữ vững ổn định chính trị – xã hội; xây dựng, từng bước hiện đại hóa lực lượng vũ trang.

Củng cố, mở rộng quan hệ đối ngoại, đưa Việt Nam đến gần hơn với thế giới và thu hút thế giới về Việt Nam. Chúng ta không chọn phe, mà chọn lợi ích quốc gia, dân tộc, trên cơ sở luật pháp quốc tế. Tranh thủ khoảng hở giữa các cường quốc, tạo không gian phát triển đất nước trên cơ sở song trùng lợi ích. Khi đó, sự phát triển của Việt Nam đóng góp cho hòa bình, hợp tác và phát triển của khu vực, thế giới. Thế giới càng ủng hộ, góp phần bảo vệ Việt Nam vì lợi ích chung.

Khủng hoảng ở Ukraine thêm một lần nữa minh định đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Chúng ta có điểm tựa từ lịch sử, truyền thống, nền văn hóa dân tộc; có đường lối, sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng; tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc; phát huy sức mạnh nội lực, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Nhất định đất nước Việt Nam sẽ vươn mình.