Bao giờ hết nhếch nhác và ô nhiễm môi trường?

Thực trạng kéo dài

Cơ sở kinh doanh, điểm tập kết vật liệu xây dựng tràn lan vỉa hè, lòng đường, đã biến nhiều tuyến đường thành “kho bãi” tạm bợ là một trong những tác nhân khiến tình trạng ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm không khí ở Hà Nội thêm phần nghiêm trọng. Bụi bặm, tiếng ồn, rác thải từ các điểm kinh doanh này còn là nỗi ám ảnh của người dân, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Ghi nhận thực tế tại nhiều tuyến đường trên địa bàn Hà Nội cho thấy, tình trạng vật liệu xây dựng lấn chiếm vỉa hè, lòng đường diễn ra phổ biến. Đơn cử như đường gom Đại lộ Thăng Long, đoạn qua địa phận xã An Khánh, huyện Hoài Đức, đang tồn tại bãi tập kết vật liệu xây dựng khá lớn, nằm ngay sát lề đường. Ngoài gạch, đá, cát và một số loại vật liệu xây dựng, nơi đây còn tập kết rất nhiều trạc thải, chất thải rắn.

Trao đổi với phóng viên Kinh tế & Đô thị, đại diện UBND xã An Khánh cho biết, bãi vật liệu xây dựng này hoạt động không phép trên phần đất lưu không của Đại lộ Thăng Long. Theo vị đại diện này, do nhu cầu về vật liệu xây dựng trên địa bàn khá lớn cũng như địa phương chưa có điểm tập kết chất thải rắn nên chủ bãi đã tự ý chiếm dụng phần đất lưu không của Đại lộ Thăng Long làm bãi tập kết vật liệu xây dựng và chất thải rắn. “Chúng tôi sẽ cho kiểm tra và có biện pháp xử lý” – đại diện UBND xã An Khánh cho hay.

Tương tự, trên tuyến đường đê Hữu Đáy (còn có tên gọi là đê Phượng Cách – PV), đoạn chảy qua địa phận xã Phượng Sơn, huyện Quốc Oai cũng đang tồn tại nhiều điểm kinh doanh vật liệu xây dựng ngay trên phần đất hành lang đê. Đơn cử như cơ sở kinh doanh có biển hiệu “Công ty TNHH và Đầu tư Ánh Thành” tập kết rất nhiều cát, đá, sỏi ngay trên mặt đê. Đặc biệt, một lượng lớn gạch được xếp thành hàng dài trên mặt đê, ngay sát lề đường, vừa chiếm dụng không gian đường, vừa cản trở tầm nhìn của các phương tiện lưu thông.

Cách đó một đoạn không xa, một điểm tập kết vật liệu xây dựng khác thậm chí còn chiếm hoàn toàn diện tích trên mặt đường đê. Ngoài vật liệu xây dựng, nơi đây còn tập kết một lượng lớn chất thải rắn. Bãi tập kết này xuất hiện được một thời gian khá lâu nhưng dường như chưa có dấu hiệu can thiệp của chính quyền cơ sở.

Trên đây chỉ là vài ví dụ trong rất nhiều điểm kinh doanh, bãi tập kết vật liệu xây dựng tự phát đang tồn tại tại nhiều địa phương của TP. Bên cạnh lấn chiếm lòng lề đường, lấn chiếm hành lang đê…, các điểm kinh doanh vật liệu xây dựng tự phát còn là nguồn gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.  Theo khảo sát của phóng viên Kinh tế & Đô thị, hầu hết đều không có giấy phép về đảm bảo môi trường, thậm chí nhiều cơ sở còn không có giấy phép kinh doanh mà chỉ hoạt động tự phát.

Đặt biệt, thời gian gần đây xuất hiện tình trạng nhiều điểm kinh doanh vật liệu xây dựng “cõng” phế thải xây dựng, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng hơn. Xe ben chở phế thải ra vào ngày đêm, mỗi lần đổ phế thải, bụi bay mù mịt.  Phế thải không được che chắn, tràn xuống lấp ruộng đất canh tác của người dân.  Thậm chí, tình trạng đốt phế liệu ngay tại bãi còn khiến mùi khét, khói độc ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân.

Đâu là giải pháp?

Với tốc độ đô thị hóa nhanh, TP Hà Nội đang chứng kiến hàng loạt dự án xây dựng mọc lên, từ nhà ở dân dụng đến các công trình hạ tầng lớn. Nhu cầu vật liệu xây dựng vì thế tăng đột biến, tạo điều kiện cho các điểm kinh doanh tự phát phát triển. Cùng với đó, vấn đề quy hoạch và quản lý chưa đồng bộ cũng là nguyên nhân khiến tình trạng này kéo dài.

Hiện Hà Nội chưa có nhiều khu vực tập trung dành riêng cho các cơ sở kinh doanh vật liệu xây dựng, khiến các hộ kinh doanh nhỏ lẻ phải tận dụng vỉa hè, lòng đường để buôn bán. Trong khi đó, nhiều công trình xây dựng nhỏ lẻ trong nội đô có nhu cầu mua vật liệu lẻ, dẫn đến việc các điểm bán nhỏ lẻ mọc lên khắp nơi.

Một yếu tố khác không thể bỏ qua là công tác giám sát, thực thi pháp luật còn nhiều bất cập. Ở nhiều nơi, dù chính quyền địa phương đã có quy định cấm, nhưng việc kiểm tra, xử lý vẫn mang tính hình thức. Nhiều hộ kinh doanh còn có quan hệ với chính quyền sở tại, dẫn đến tình trạng “nhắm mắt làm ngơ” hoặc xử lý chiếu lệ.

Theo các chuyên gia, để giải quyết triệt để vấn nạn này, Hà Nội cần có những biện pháp đồng bộ, kết hợp giữa quản lý chặt chẽ, xử phạt nghiêm minh và tổ chức lại hệ thống kinh doanh vật liệu xây dựng. Trước tiên, cần quy hoạch các khu vực tập kết và kinh doanh vật liệu xây dựng hợp lý, tránh để các điểm buôn bán nhỏ lẻ mọc lên tràn lan.

PGS.TS Trần Đình Thiên – chuyên gia kinh tế cho rằng, thay vì để các hộ kinh doanh vật liệu hoạt động tự phát, TP cần có chính sách khuyến khích họ vào các khu tập trung, vừa đảm bảo mỹ quan đô thị, vừa giảm ô nhiễm môi trường.

Bên cạnh đó, cần tăng cường chế tài xử phạt với các trường hợp vi phạm. Thay vì chỉ xử phạt hành chính, có thể áp dụng biện pháp tịch thu phương tiện, đình chỉ hoạt động đối với những cơ sở vi phạm nhiều lần; đồng thời, đẩy mạnh kiểm tra, giám sát thường xuyên để ngăn chặn tình trạng tái phạm.

Ngoài ra, Hà Nội cần có những giải pháp giảm thiểu tác động từ các cơ sở kinh doanh vật liệu xây dựng đến môi trường. Một số thành phố lớn trên thế giới đã áp dụng mô hình vận chuyển vật liệu xây dựng bằng xe chuyên dụng có che chắn bụi; yêu cầu các điểm tập kết sử dụng công nghệ giảm bụi, phun nước định kỳ để hạn chế ô nhiễm. Đây là hướng đi mà Hà Nội có thể học hỏi để cải thiện chất lượng không khí.