Tên lửa chiến thuật tiên tiến AIM-260A (JATM) vừa được Không quân Mỹ công bố với tầm bắn mở rộng, khả năng dẫn đường vượt trội và tàng hình, hứa hẹn sẽ định hình lại cuộc cạnh tranh ở trận địa trên không giữa các siêu cường.
 |
| Bản vẽ mô phỏng các tiêm kích F-22 của quân đội Mỹ được trang bị tên lửa AIM-260A JATM mới. (Nguồn: Không quân Mỹ) |
Tháng trước, tờ The War Zone đưa tin, Không quân Mỹ đã xác nhận tính xác thực của bản dựng AIM-260A JATM mới được công bố.
Ưu thế vượt trội
Với tầm bắn mở rộng hơn nhưng có kích thước tương tự như AIM-120 AMRAAM, tên lửa này được cho sẽ thay thế thế hệ tên lửa đang được quân đội Mỹ sử dụng. Từng được nêu trong bản tóm tắt về ngành công nghiệp vũ khí của Hải quân Mỹ, JATM vẫn được xếp vào loại cao cấp, với các chi tiết kỹ thuật và chương trình được giữ kín.
Tuy nhiên, giới quân sự tin rằng AIM-260A có hệ thống đẩy tiên tiến, công nghệ dẫn đường đa chế độ và khả năng tiếp nhận dẫn đường từ nhiều nguồn khác nhau như radar mặt đất và vệ tinh.
Mặc dù thông tin công khai về tầm bắn của AIM-260A chưa xuất hiện nhưng theo tờ Naval News, biến thể AIM-120D-3 mới nhất đã gần đạt đến ngưỡng tầm bắn của AIM-260A – ở mức 190 km, và thế hệ tên lửa sau này có khả năng còn vượt xa tầm bắn đó.
Động cơ đẩy tiên tiến của AIM-260A và công nghệ tìm kiếm đa chế độ được đánh giá có thể làm nổi bật những tiến bộ đáng kể trong khả năng chiến đấu không đối không của quân đội Mỹ.
Bản vẽ cho thấy thiết kế được tối ưu hóa để đạt tốc độ cao và lực cản thấp. Ngoài ra, AIM-260A còn có động cơ tên lửa dài hơn đáng kể so với AIM-120, cho thấy khả năng tăng cường đáng kể về phạm vi và tốc độ. Dự kiến AIM-260A được lắp trên các máy bay chiến đấu tàng hình như F-22 và F-35, cũng như máy bay không người lái tàng hình trong tương lai theo chương trình Máy bay chiến đấu hợp tác (CCA).
Mặc dù đang trong quá trình thử nghiệm, mốc thời gian chính xác cho việc đưa AIM-260A vào hoạt động vẫn chưa rõ ràng và vẫn chưa có xác nhận công khai nào về tình trạng hoạt động của thế hệ tên lửa này.
Cạnh tranh quyết liệt từ Trung Quốc
Sự phát triển các tên lửa thế hệ mới phản ánh những lo ngại của quân đội Mỹ trước các mối đe dọa từ bên ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc sau khi quốc gia Đông Bắc Á trình làng tên lửa không đối không tiên tiến mới đây.
Không quân Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLAAF) đã công bố máy bay chiến đấu J-16 được trang bị tên lửa PL-17, một loại vũ khí tầm xa ngoài tầm nhìn (BVR) được thiết kế để vô hiệu hóa các mục tiêu trên không có giá trị cao như hệ thống cảnh báo và kiểm soát trên không (AWACS) và máy bay tiếp dầu.
PL-17, lớn hơn đáng kể so với phiên bản trước đó PL-15, có động cơ tên lửa xung kép, điều khiển lực đẩy vector và tốc độ vượt quá Mach 4. Hệ thống dẫn đường của PL-17 tích hợp radar mảng quét điện tử chủ động (AESA) và đường truyền dữ liệu hai chiều, tăng cường khả năng chống lại các biện pháp tấn công điện tử.
Ngoài ra, Bắc Kinh cũng đang phát triển tên lửa không đối không siêu thanh để đối phó với máy bay ném bom tàng hình của Washington, ví dụ như B-21 Raider. Những vũ khí này, được cho là có khả năng đạt tốc độ Mach 9 (11.000 km/h), tận dụng động cơ xung nhiên liệu rắn và khả năng chịu nhiệt cực cao, cho phép đường bay không thể đoán trước.
“Chiến lược tên lửa của Trung Quốc phù hợp với học thuyết chống tiếp cận/chống xâm nhập khu vực (A2/AD) rộng hơn của nước này, nhằm đẩy lực lượng Mỹ và đồng minh ra xa bờ biển của Bắc Kinh. Cuộc cách mạng BVR đã chuyển các cuộc giao tranh từ không chiến tầm gần sang các cuộc đối đầu tầm xa, điều khiển bằng cảm biến, với các máy bay chiến đấu sử dụng radar tàng hình, tác chiến điện tử (EW) và radar mảng quét điện tử chủ động (AESA) để phát hiện và giao tranh với quân địch từ khoảng cách xa, thường là trước khi bị phát hiện”, chuyên gia quân sự Samuel Leiter cho biết trong một báo cáo của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) vào tháng 3/2023.
Tuy nhiên, Trung Quốc có thể đã có biện pháp đối phó với AIM-260A và các tên lửa tương tự. Hồi tháng 6/2024, tờ Asian Military Review đề cập PLAAF và Không quân Hải quân Trung Quốc PLA (PLANAF) đang triển khai các nền tảng mô phỏng nâng cao EW tinh vi như Y-9DZ và J-16D.
Những nền tảng này được trang bị các thiết bị gây nhiễu tiên tiến và các biện pháp hỗ trợ điện tử (ESM) và được thiết kế để phá vỡ các hệ thống dẫn đường tên lửa và hoạt động radar của đối phương. Sự đổi mới của Trung Quốc trong nền tảng EW nhằm vô hiệu hóa các mối đe dọa BVR và duy trì ưu thế trên không ở các khu vực tranh chấp, phản ánh sự chuyển dịch sang thống trị phổ điện tử để chống lại các công nghệ tên lửa tiên tiến.
So sánh năng lực của máy bay chiến đấu tàng hình của Mỹ và Trung Quốc, chuyên gia quân sự Brent Eastwood cho rằng, trong khi J-20 của Trung Quốc có các tính năng tránh radar, hệ thống điện tử hàng không tiên tiến và khả năng tấn công tầm xa, thì khả năng tàng hình của thế hệ tiêm kích này được coi là kém hơn so với các máy bay phản lực thế hệ thứ năm của Mỹ như F-22 và F-35.
 |
| Tiêm kích J-20 đe dọa sự thống trị bầu trời của Mỹ. (Nguồn: National Interest) |
Tuy nhiên, bán kính chiến đấu của J-20 lại gần gấp đôi so với F-22 và F-35, cho phép mở rộng phạm vi tác chiến – yếu tố rất quan trọng đối với các hoạt động trên chiến trường tại địa hình khu vực Thái Bình Dương. Chưa kể, với thiết kế tàng hình tiên tiến và động cơ WS-15 lực đẩy cao của J-20 giúp tăng tốc độ, khả năng cơ động và bay siêu thanh không đốt sau.
Với sức chứa nhiên liệu bên trong lớn và hệ thống điện tử hàng không tinh vi, các tính năng của J-20 cũng gia tăng sức chống chịu và tính linh hoạt trong hoạt động vượt trội.
Trong khi đó, với khả năng cất cánh của các máy bay F-22 từ Căn cứ Không quân Kadena ở Nhật Bản cũng như hoạt động cất cánh và hạ cánh thẳng đứng của F-35B cho phép triển khai hoạt động từ các căn cứ không quân trên đảo Thái Bình Dương dưới điều kiện địa hình và thời tiết khắc nghiệt, tính linh hoạt khi phóng từ tàu sân bay của F-35C…được đánh giá là sẽ tăng cường đáng kể sức mạnh không quân của Mỹ và đồng minh.
Mặc dù có lợi thế về công nghệ, mức độ sẵn sàng của máy bay chiến đấu Mỹ vẫn còn nhiều điều cần cân nhắc. Tháng trước, Tạp chí Air & Space Forces đưa tin, năm 2024, mức độ sẵn sàng của F-22 giảm từ 52% xuống 40,19%, trong khi mức độ sẵn sàng của F-35A giữ nguyên ở mức 51,4%.
Ngoài ra, Không quân Mỹ cũng đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt máy bay chiến đấu nghiêm trọng hơn do việc cắt giảm mua F-35 gần đây, làm suy yếu khả năng chống lại sức mạnh quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc ở khu vực Thái Bình Dương.
Cảnh báo trên Tạp chí Air & Space Forces vào tháng 2/2024, tướng David Allvin từng cho rằng nước Mỹ sẽ phải trả một “cái giá khá đắt” nếu muốn chế tạo đủ máy bay để duy trì ưu thế trên không trong nhiều ngày và nhiều tuần.
