“Sống lại” không gian khoa cử xưa

Gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa lịch sử và nghệ thuật kiến trúc độc đáo

Vào đầu tháng 02 năm 2025, Bảo tàng Lịch sử thành phố Huế đã hoàn thành việc bàn giao khu nhà đất Di tích Quốc Tử Giám – nơi từng là trụ sở của Bảo tàng trong hơn 40 năm (tại số 1 đường 23 tháng 8, phường Đông Ba, quận Phú Xuân) cho Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế. Kể từ đây, Trung tâm sẽ quản lý và triển khai kế hoạch tu bổ, bảo tồn tổng thể để phát huy giá trị di tích.

Trước đó, vào cuối năm 2024, HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là thành phố Huế) đã thông qua Nghị quyết điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án “Bảo tồn, tôn tạo thích nghi Di tích Quốc Tử Giám – Kinh thành Huế” với kinh phí hơn 108 tỉ đồng từ ngân sách địa phương.

Dự án được thực hiện trong 4 năm, trong đó tập trung tu bổ Di Luân Đường – công trình chính của Di tích Quốc Tử Giám, cùng các hạng mục khác như cổng tam quan, các nhà Học tả – hữu, nhà ở của các Giám sinh tả – hữu, nhà Kiều gia tả – hữu, nhà trù và nhà che Bia Huỳnh Tự Thư Thanh.

Đồng thời, dự án cũng bao gồm tôn tạo các hạng mục như sửa chữa, nâng cấp nhà trực bảo vệ, xây dựng bãi đỗ xe, chỉnh trang sân, đường, cảnh quan và trang bị hệ thống hạ tầng kỹ thuật, phòng cháy, chữa cháy (PCCC)…

Trong suốt những năm qua, các công trình thuộc Di tích Quốc Tử Giám triều Nguyễn đã xuống cấp nghiêm trọng, đặc biệt là Di Luân Đường với kiến trúc gỗ truyền thống.

Theo kết quả kiểm định chất lượng của Sở Xây dựng, một số bộ phận kết cấu của công trình không đáp ứng yêu cầu sử dụng bình thường, xuất hiện tình trạng nguy hiểm cục bộ. Vì vậy, công trình cần được hạ giải để tu bổ, gia cố và nâng cấp nhằm đảm bảo an toàn chịu lực và đáp ứng yêu cầu sử dụng lâu dài.

Theo lãnh đạo UBND thành phố Huế, việc bảo tồn và tôn tạo Di tích Quốc Tử Giám là vô cùng cần thiết để ngừng tình trạng xuống cấp của di sản thế giới đã được UNESCO công nhận, đồng thời đóng góp quan trọng vào việc hoàn thiện kiến trúc tổng thể của Quần thể di tích Cố đô Huế.

Mục tiêu của địa phương là sau khi tu bổ, Di tích Quốc Tử Giám sẽ trở thành Bảo tàng Giáo dục – Khoa cử, nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị đặc sắc về văn hóa và lịch sử. Đồng thời, việc kết nối khu vực này với Bảo tàng Mỹ thuật Cung đình Huế (nằm phía Bắc Quốc Tử Giám) sẽ tạo nên một cụm di tích có giá trị đặc biệt và riêng biệt. Qua đó, giá trị di sản sẽ được gìn giữ và phát huy, góp phần thúc đẩy sự phát triển về kinh tế, văn hóa và xã hội của thành phố.

Ông Hoàng Việt Trung, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế cho biết: Trung tâm đang thực hiện các thủ tục và hồ sơ để triển khai dự án bảo tồn, tôn tạo Di tích Quốc Tử Giám theo quy định. Dự án dự kiến sẽ được triển khai trong năm 2025. Cùng với Di tích Quốc Tử Giám, Trung tâm cũng đang thực hiện các thủ tục để tu bổ và tôn tạo di tích Văn Miếu.

 Tu bổ, tôn tạo và phục hồi thích nghi Di tích Văn Miếu

Cuối năm 2024, HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế đã phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án “Tu bổ, tôn tạo và phục hồi thích nghi Di tích Văn Miếu (giai đoạn 1)”. Dự án có tổng kinh phí hơn 132,1 tỉ đồng và được triển khai trong 3 năm.

Di tích Văn Miếu được xây dựng cách đây hơn 200 năm, hiện tọa lạc tại phường Long Hồ, quận Phú Xuân, là công trình tiêu biểu trong Quần thể kiến trúc Cố đô Huế. Đây là nơi thờ các bậc Tiên thánh, Tiên hiền Nho học và các hiền tài của đất nước. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, di tích này hiện đang bị xuống cấp nghiêm trọng, đặc biệt là các công trình gỗ, trong đó ngôi điện chính chỉ còn lại nền móng.

Theo chủ trương đã được phê duyệt, dự án sẽ phục hồi toàn bộ công trình chính điện của Văn Miếu (diện tích 830m²), tu bổ sân miếu rộng 950m², các cổng như Đại Thành Môn, Kim Thành Môn, Ngọc Chấn Môn; phục hồi công trình Văn Miếu Môn (diện tích 92m²); đồng thời phục hồi bến thuyền, tôn tạo cây xanh, chỉnh trang cảnh quan và hạ tầng kỹ thuật…

Việc đầu tư tu bổ và phục hồi di tích Văn Miếu không chỉ nhằm tưởng nhớ các danh nhân đã góp phần xây dựng đất nước dưới triều Nguyễn, mà còn tôn vinh và cổ vũ tinh thần hiếu học của dân tộc Việt Nam nói chung và người dân Huế nói riêng. Sau khi phục hồi thành công, di tích này sẽ góp phần làm phong phú thêm giá trị di sản kiến trúc Cố đô Huế và cụm di tích từ khu vực Kim Long – chùa Thiên Mụ – Văn Miếu.