Đề văn làm nhiều người xuýt xoa “đỉnh nóc, kịch trần, bay phấp phới”

Kỳ thi học sinh giỏi lớp 12 ở TPHCM với gần 7.000 học sinh dự thi vừa diễn ra với 13 môn thi.

Ngay sau kỳ thi , nhiều ý kiến đánh giá đề thi môn văn mới lạ, sáng tạo ngay trong kỳ thi đầu tiên theo chương trình Giáo dục Phổ thông 2018. “Đỉnh nóc, kịch trần, bay phấp phới” là cảm xúc, sự phấn kích của nhiều người trước đề văn này.

Đề văn đưa ra nhiều ngữ liệu là loạt bình luận trên trang Faceboook của một câu lạc bộ và bàn luận về chủ đề “bước khỏi lối mòn”.

Khác với đề văn truyền thống, các ngữ liệu được trình bày chia theo từng ô nhỏ như đang lướt trên diễn đàn mạng xã hội với các nội dung như dám bị ghét; câu chuyện của một tiến sĩ về bước khỏi lối mòn; sự xuất hiện của AI: bạn hay thù?; tiếng yêu trong đoạn đầu bài thơ Nguồn gốc từ ngữ của Xuân Quỳnh.

Từ đó, đề yêu cầu thí sinh viết bài văn nghị luận xã hội về một trong những vấn đề mà các ngữ liệu gợi ra như bước khỏi lối mòn trong cách đánh giá về sự tiến bộ; bước khỏi lối mòn trong cách tìm hiểu thiên nhiên; bước khỏi lối mòn trong suy nghĩ về trí tuệ nhân tạo;…

Ở phần nghị luận văn học, đề yêu cầu thí sinh viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá những nét đặc sắc về nội dung và hình thức của đoạn đầu bài thơ Nguồn gốc từ ngữ (Xuân Quỳnh).

Từ đó trả lời câu hỏi: Phải chăng một trong những giá trị của tác phẩm văn học đặc sắc là giúp người đọc bước khỏi lối mòn?

Đọc đề thi học sinh giỏi văn lớp 12 của TPHCM, ThS Trần Lê Duy, giảng viên Khoa ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm TPHCM, ví đề thi này “đỉnh nóc, kịch trần” vì sự mới lạ, sáng tạo mà vẫn đáp ứng được những yêu cầu cần đạt của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.

Theo ông Duy, đây là kỳ thi học sinh giỏi đầu tiên theo chương trình mới, việc đề thi đáp ứng được yêu cầu cần đạt của chương trình là thách thức không nhỏ.

Nhưng có thể thấy đề thi đã có sự đổi mới bám vào các yêu cầu cần đạt của chương trình mới, nâng mức độ tư duy để đánh giá học sinh giỏi, tránh được tình trạng “học một đằng, thi một nẻo” hay việc biến kỳ thi học sinh giỏi thành việc nhồi nhét các kiến thức hàn lâm trên đại học xuống cho học sinh.

Câu nghị luận xã hội là kiểu bài nghị luận về một vấn đề xã hội; câu nghị luận văn học là kiểu bài phân tích, đánh giá tác phẩm văn học, thêm phần mở rộng nâng cao là suy nghĩ, liên hệ vấn đề văn học với cuộc sống của các em.

ThS Trần Lê Duy, tính thẩm mỹ của đề với chủ đề chung “bước khỏi lối mòn” hay, giàu sức gợi, giàu tính thẩm mỹ. Về hình thức, đề mới lạ, sáng tạo (dưới dạng một diễn đàn), gợi sự tranh biện. Quan trọng là định hướng đề thể hiện rất rõ ở câu lệnh.

Người đọc lướt qua có thể nghĩ ngữ liệu nhiều, gây rối nhưng thực ra định hướng đề trong câu lệnh đã rất rõ ràng, khoa học. Học sinh có thể đọc lướt các ngữ liệu mà vẫn xác định được hướng làm và triển khai đúng yêu cầu đề.

Một giáo viên dạy văn ở TPHCM chia sẻ, cũng như nhiều năm qua, đề thi môn văn của TPHCM chưa bao giờ làm học sinh và giáo viên phải thất vọng. Đề thi vẫn theo mạch quen thuộc nhưng không có sự trùng lắp với năm nào.

Năm nay, cô đánh giá, ngay kỳ thi đầu tiên theo chương trình giáo dục phổ thông mới, đề văn của thành phố vẫn gây ấn tượng mạnh về cách thể hiện, trình bày, yêu cầu, đặt vấn đề… một cách vô cùng sáng tạo, mới lạ mà vẫn đảm bảo được nội dung yêu cầu.

Giáo viên này cho hay, đề đặt ra chủ đề “bước qua lối mòn” chưa bao giờ cũ, gắn liền và phù hợp với nhu cầu của tuổi học trò nên các em có thể thỏa sức thể hiện quan điểm, khát khao cá nhân.

Để làm được bài thi, nữ giáo viên cho rằng học sinh không chỉ giỏi viết văn mà cần có những năng lực về ngôn ngữ, tư duy, cảm thụ nghệ thuật, năng lực đọc, hiểu về những quy luật của cuộc sống và biết đối chiếu vào chính cá nhân…

Với cách ra đề này, giáo viên trên lớp cũng sẽ thỏa sức dạy và định hướng để học sinh tự tìm tòi, khám phá để thoát khỏi “lối mòn” trong dạy học để bước theo quỹ đạo của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.