Mỹ-Ukraine đã đạt thỏa thuận khoáng sản, “bỏ ngỏ” mục tiêu hàng đầu, ông Zelensky chuẩn bị đi Washington?

Tổng thống Ukraine dự kiến đến Washington vào ngày 28/2 để gặp ông chủ Nhà Trắng Donald Trump. (Nguồn: Reuters)

Văn phòng của Tổng thống Volodymyr Zelensky cũng đã xác nhận với tờ Kyiv Independent rằng, Mỹ-Ukraine đã đạt được thỏa thuận khoáng sản.

Truyền thông phương Tây dẫn nguồn tin tin cậy cho biết, quan chức hai bên đã thống nhất bộ khung cho thỏa thuận khoáng sản, theo đó bản thảo cuối cùng đã loại bỏ “mọi điều khoản bất hợp lý” với Kiev.

Các cuộc đàm phán xung quanh thỏa thuận này đã làm gia tăng căng thẳng giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Ukraine Zelensky trong tuần qua.

Theo Financial Times, Ukraine đã đảm bảo các điều khoản thuận lợi hơn và xây dựng thỏa thuận này như một cách để tăng cường quan hệ với Mỹ.

Theo đó, ông Zelensky dự kiến ​​sẽ đến Washington để dự lễ ký kết trong những tuần tới.

Tổng thống Mỹ Trump ngày 25/2 cũng đã thông báo trước báo giới rằng, Tổng thống Ukraine dự kiến đến Washington vào ngày 28/2 để gặp ông, sau khi quan chức hai nước nhất trí về điều khoản của thỏa thuận khoáng sản.

Mỹ-Ukraine đã đạt được phiên bản cuối cùng của thỏa thuận vào ngày 24/2 (giờ địa phương), thiết lập một quỹ mà Ukraine sẽ đóng góp 50% số tiền thu được từ “doanh thu trong tương lai” của các nguồn tài nguyên khoáng sản do nhà nước sở hữu, bao gồm dầu mỏ, khí đốt và hậu cần liên quan. Washington cũng sẽ có quyền khai thác các khoáng sản quan trọng, bao gồm đất hiếm, titan và uranium, là nguyên liệu cần thiết cho công nghệ quốc phòng và nền công nghiệp Mỹ. Trong khi đó, quỹ này sẽ được sử dụng để đầu tư vào các dự án trong phạm vi đất nước Ukraine, tái thiết cơ sở hạ tầng.

Thỏa thuận không bao gồm các tài nguyên khoáng sản đã đóng góp vào ngân sách chính phủ Ukraine, đồng nghĩa các hoạt động hiện tại của Naftogaz và Ukrnafta, hai nhà sản xuất dầu khí lớn nhất Ukraine, sẽ không bị ảnh hưởng.

Tuy nhiên, nội dung thỏa thuận khoáng sản Mỹ-Ukraine cũng không bao gồm chi tiết các điều khoản bảo đảm an ninh từ Mỹ – điều mà Kiev ban đầu đã nhấn mạnh như một trong những trọng tâm – cũng là một nội dung trong “Kế hoạch chiến thắng”, mà ông Zelensky đã từng trình bày với các đồng minh và ông Donald Trump hồi tháng 9 năm ngoái.

Nhưng bản dự thảo mới nhất đã hủy bỏ các yêu cầu trước đó của Mỹ về yêu sách trị giá 500 tỷ USD đối với tài nguyên khoáng sản của Ukraine, cũng là một trong những điểm bế tắc chính, theo cơ quan truyền thông Ukraine Economic Pravda.

Theo các điều khoản đã sửa đổi, quỹ sẽ nhận được 50% doanh thu từ cơ sở hạ tầng liên quan đến tài nguyên của Ukraine, bao gồm cả các cảng. Quyền sở hữu chung sẽ được xác định dựa trên các đóng góp tài chính thực tế và trong khi việc quản lý sẽ được chia sẻ, Mỹ sẽ có thẩm quyền ra quyết định theo luật riêng của mình. Các câu hỏi về cổ phần của Mỹ trong quỹ và các điều khoản về “quyền sở hữu chung” sẽ được giải quyết trong các thỏa thuận tiếp theo.

Quan chức Ukraine xác nhận với Financial Times rằng, Mỹ đã từ bỏ yêu cầu hưởng 500 tỷ USD từ nguồn thu tiềm năng khai thác tài nguyên. Và dù dự thảo không có cam kết an ninh rõ ràng, các quan chức Ukraine khẳng định họ đã đàm phán được các điều khoản có lợi hơn nhiều và xem thỏa thuận này như một cách mở rộng quan hệ với Mỹ, để củng cố triển vọng của Ukraine sau ba năm xung đột quân sự với Nga.

“Có một điều khoản khái quát rằng, Mỹ sẽ đầu tư vào một đất nước Ukraine giữ vững chủ quyền, ổn định và thịnh vượng, rằng Mỹ sẽ hướng đến hòa bình lâu dài và Washington ủng hộ các nỗ lực bảo đảm an ninh cho Ukraine”, nguồn tin cho biết. Trong khi đó, Tổng thống Mỹ và Ukraine có thể thảo luận trực tiếp về các đảm bảo an ninh.

Trước đó, theo bình luận của giới truyền thông, ông Zelensky được cho là đã phạm sai lầm khi tranh cãi tay đôi với ông chủ Nhà Trắng, thay vì xoa dịu vị Tổng thống Mỹ giữa lúc Kiev đang rất cần Washington.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã tới Kiev vào ngày 12/2 và đưa ra đề nghị Tổng thống Ukraine ký một thỏa thuận nhượng quyền khai thác khoáng sản cho Mỹ, điều Tổng thống Donald Trump đang rất mong chờ. Trong dự thảo thỏa thuận do Bộ trưởng Bessent trình bày, Mỹ không đưa ra cam kết viện trợ cho Ukraine, ngoại trừ điều khoản bảo vệ các nguồn tài nguyên được khai thác.

Washington Post đưa tin, ông Zelensky chỉ có vài phút để đọc nội dung dự thảo thỏa thuận trước cuộc gặp với ông Bessent. Phía Mỹ yêu cầu Tổng thống Ukraine ký thỏa thuận trong vòng một giờ, nhưng ông Zelensky từ chối và cho rằng thỏa thuận “không bảo đảm an ninh và bảo vệ Kiev”; phản đối cơ cấu hoàn trả 1:2, theo đó, Ukraine phải trả lại 2 USD cho mỗi 1 USD viện trợ nhận được từ Mỹ.

Nhà lãnh đạo Ukraine sau đó đã đưa ra yêu cầu tổ chức một cuộc gặp với ông chủ Nhà Trắng để thảo luận và chốt lại nội dung thỏa thuận khoáng sản mà ông hy vọng sẽ đảm bảo được động lực ủng hộ liên tục từ Washington dành cho Kiev, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến điều khoản “bảo đảm về an ninh”.

Chính quyền Tổng thống Trump đã gia tăng áp lực lên Ukraine để hoàn tất thỏa thuận trong những tuần qua, với việc ông Trump công khai gọi người đứng đầu Ukraine là “kẻ độc tài không có bầu cử” và thúc giục “hành động nhanh, nếu không ông sẽ chẳng còn đất nước nào nữa”.

Ông chủ Nhà Trắng đã định hình thỏa thuận này như một cách để củng cố nền kinh tế của Ukraine, trong khi đảm bảo nước Mỹ “thu hồi hàng chục tỷ USD và thiết bị quân sự đã gửi đến viện trợ cho Ukraine trong cuộc xung đột quân sự”. Ông Trump tuyên bố rằng, việc tiếp cận tài nguyên Ukraine là cách để bảo vệ lợi ích của Mỹ.