Sử dụng công nghệ thông tin để chống gian lận thuế

Ông Vũ Mạnh Cường, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thuế

Ngành thuế là một trong những đơn vị dẫn đầu ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước. Dù vậy, mạng xã hội đang “rỉ tai nhau” về cách trốn thuế, lách thuế với hoạt động thương mại điện tử, thưa ông? 

Tôi khẳng định, gian lận thuế bằng cách này hay cách khác là vô ích vì ngành thuế đã sử dụng dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI), hoàn toàn theo dõi được chính xác từng người kinh doanh trên mạng, kể cả việc vận chuyển hàng hóa ra sao, doanh thu bao nhiêu, luồng hàng từ đâu… Vậy nên, dù có thanh toán giao dịch bằng chuyển khoản hay tiền mặt, nội dung hóa đơn điện tử ghi chung chung, không đúng thực tế hàng hóa, thì cũng không gian lận được thuế.

Hiện tại, qua các phương tiện thông tin truyền thông, đặc biệt là báo chí, hầu hết những người kinh doanh trên mạng đã biết trốn thuế, gian lận thuế rất khó vì toàn bộ dữ liệu về hoạt động vận chuyển hàng hóa từ điểm này đến điểm kia, từ kho hàng đến người tiêu dùng, qua những khâu trung gian nào đều được cơ quan thuế nắm rất chắc, mọi hành vi trốn thuế đều không qua mắt được AI, Big Data. Vì vậy, rất nhiều người đã chủ động tìm hiểu về chính sách thuế, chủ động khai thuế, nộp thuế đúng, đủ, kịp thời.

Hiệu quả thu ngân sách thế nào sau khi ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin vào quản lý thuế, nhất là với thương mại điện tử?

Với dữ liệu người nộp thuế đã được cập nhật đầy đủ theo Đề án 06 (Phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 – 2025, tầm nhìn đến năm 2030 theo Quyết định 06/QĐ-TTg) kết hợp với cơ sở dữ liệu của ngành công an, bảo hiểm, ngân hàng, giao thông, kế hoạch đầu tư… và đặc biệt là kho cơ sở dữ liệu với hơn 80 triệu mã số thuế, ngành thuế đã số hóa, kết nối thông tin, liên thông dữ liệu từ các nguồn, xây dựng được cơ sở dữ liệu lớn, website riêng quản lý thuế với hoạt động thương mại điện tử. 

TP.HCM, Hà Nội là 2 địa phương đóng góp lớn nhất vào ngân sách nhà nước. Cục Thuế Hà Nội đã đồng bộ, khớp nối hơn 7,7 triệu mã số thuế với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư – đây là kho cơ sở dữ liệu “đúng, đủ, sạch, sống” để chống gian lận thuế nói chung, gian lận thuế trong kinh doanh thương mại điện tử. Kho cơ sở dữ liệu này cũng là tiền đề để ngành thuế triển khai các giải pháp chuyển đổi số trong công tác quản lý thuế.

Hiện Cục Thuế Hà Nội đã có cơ sở dữ liệu hoàn thiện đối với tổ chức, cá nhân kinh doanh, quản trị được dữ liệu với trên 117 triệu bản ghi về giao dịch mua bán. Từ đó, định danh, định vị chính xác 627.000 gian hàng tương ứng 437.210 mã số thuế là chủ sở hữu, người kinh doanh trên sàn thương mại điện tử, lập được danh bạ và sổ bộ quản lý thuế hoạt động kinh doanh thương mại điện tử đối, với 82.930 tổ chức, cá nhân với các thông tin chi tiết về tên, địa chỉ, căn cước công dân, email, số điện thoại, địa chỉ kho hàng, tài khoản ngân hàng, giá trị bán trên sàn thương mại điện tử.

Dữ liệu trên được tự động phân cấp quản lý đến từng chi cục thuế, đội thuế, cán bộ thuế tại từng quận, huyện, phường, xã, trên cơ sở đó thực hiện đấu tranh, xác định đúng nghĩa vụ nộp thuế. Nhờ vậy, riêng năm 2024, tổng số thu ngân sách nhà nước đối với hoạt động thương mại điện tử trên địa bàn Hà Nội đạt 38.871 tỷ đồng, tăng 2,8 lần so với năm 2023.

Dù vậy, việc mua bán hóa đơn bất hợp pháp, sử dụng bất hợp pháp hóa đơn nhằm chiếm đoạt tiền hoàn thuế giá trị gia tăng chưa giảm?

Để chống tình trạng này, thời gian tới, trong khuôn khổ Dự án tổng thể chuyển đổi số trong quản lý thuế, ngành thuế đẩy mạnh ứng dụng AI, Big Data để xây dựng mô hình quản lý, khai thác thông tin, phân tích rủi ro hóa đơn của hệ sinh thái doanh nghiệp, chuỗi doanh nghiệp F1, F2, F3 liên quan đến doanh nghiệp hoàn thuế (F0), phát hiện các giao dịch mua bán lòng vòng, phục vụ kiểm soát rủi ro trong công tác hoàn thuế giá trị gia tăng.

Bên cạnh đó, ngành thuế đẩy mạnh phối hợp, trao đổi thông tin với Ngân hàng Nhà nước, Bảo hiểm Xã hội… tiếp tục thu thập dữ liệu về dòng tiền, tài khoản ngân hàng, bảo hiểm kết hợp cơ sở dữ liệu ngành thuế về tờ khai, hóa đơn điện tử, báo cáo tài chính…, nhằm phòng chống hóa đơn bất hợp pháp, thực hiện thanh kiểm tra điện tử.