Thủ tướng Chính phủ được dùng các biện pháp cấp bách khác luật khi thật cần thiết

Sáng ngày 18/02/2025, Quốc hội thông qua Luật Tổ chức Chính phủ sửa đổi với 463/465 đại biểu tán thành (chiếm 96,86% tổng số đại biểu Quốc hội).

Thủ tướng không quyết các vấn đề thuộc thẩm quyền và trách nhiệm của bộ trưởng

Giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) trước khi Quốc hội thông qua, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, tiếp thu ý kiến của các đại biểu, luật sửa đổi lần này đã bổ sung một số cơ chế, chính sách mới nhằm đổi mới mạnh mẽ cơ chế phân định thẩm quyền, phân cấp, ủy quyền.

Điều này nhằm thực hiện chủ trương của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu, phát huy tính chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm của các cơ quan trong bộ máy nhà nước. Từ đó kịp thời tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, thủ tục hành chính, khơi thông nguồn lực cho phát triển, chủ động ứng phó với những biến đổi của tình hình trong nước và quốc tế, vì mục tiêu tăng trưởng, phát triển chung của đất nước.

Một trong những nội dung đáng chú ý của luật lần này là quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ. Theo đó điểm h khoản 8 Điều 10 của luật quy định: “Trên cơ sở được sự đồng ý của cấp có thẩm quyền, Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép thực hiện giải pháp khác với quy định của luật, nghị quyết, pháp lệnh hiện hành trong trường hợp cần huy động các nguồn lực để triển khai chương trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng quốc gia, sau đó báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất”.

Một điểm đáng chú ý nữa là luật bổ sung vào điểm e khoản 4 Điều 13 quy định về thẩm quyền của Thủ tướng: “Trường hợp thật cần thiết vì lợi ích quốc gia, phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, bảo đảm tính mạng, tài sản của nhân dân, Thủ tướng quyết định áp dụng các biện pháp cấp bách khác quy định của pháp luật hiện hành, báo cáo cơ quan có thẩm quyền của Đảng, Quốc hội trong thời gian gần nhất”.

Liên quan đến quy định về nguyên tắc phân định thẩm quyền (Điều 6), ông Tùng cho biết, có ý kiến đề nghị cân nhắc quy định bảo đảm nguyên tắc “Thủ tướng không quyết định các vấn đề cụ thể thuộc thẩm quyền của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ” với tư cách là thành viên Chính phủ đối với ngành, lĩnh vực được phân công quản lý vì chưa bảo đảm tường minh, chưa phù hợp với quy định về việc Thủ tướng “quyết định các vấn đề khi còn ý kiến khác nhau giữa các bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ”.

Ngoài ra cũng có ý kiến khác đề nghị nghiên cứu bổ sung vào Điều 6 nội dung: “Trong trường hợp cần thiết, Chính phủ, Thủ tướng chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc thẩm quyền của cấp dưới để bảo đảm tính kịp thời, linh hoạt, hiệu quả trong tổ chức thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu thực tiễn”.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu, chỉnh lý lại nội dung này rõ ràng, bao quát việc phân định thẩm quyền của Thủ tướng và các bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ theo phân công của Chính phủ và đáp ứng yêu cầu thực tiễn quản lý.

Theo đó, luật quy định: “Thủ tướng Chính phủ là người đứng đầu Chính phủ; lãnh đạo công tác của Chính phủ và chịu trách nhiệm trước Quốc hội về hoạt động của Chính phủ và những nhiệm vụ được giao, không quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền và trách nhiệm của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ đối với ngành, lĩnh vực theo phân công của Chính phủ. Trường hợp cần thiết, Chính phủ, Thủ tướng chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, chính quyền địa phương”.

Về đề nghị bổ sung cơ chế giám sát của Thủ tướng đối với bộ trưởng, trường hợp bộ trưởng không hoàn thành nhiệm vụ, Thủ tướng có quyền kiến nghị Quốc hội bỏ phiếu tín nhiệm hoặc có biện pháp chấn chỉnh hoạt động của bộ đó.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết ngoài cơ chế giám sát thông qua bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội, dự thảo luật đã quy định về trách nhiệm của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ “Chịu trách nhiệm cá nhân trước Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ và Quốc hội về ngành, lĩnh vực được phân công quản lý”.

Bên cạnh đó, luật cũng quy định thẩm quyền của Thủ tướng trong việc “trình Quốc hội phê chuẩn đề nghị bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức phó thủ tướng, bộ trưởng và thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Trong thời gian Quốc hội không họp, trình Chủ tịch nước quyết định tạm đình chỉ công tác của phó thủ tướng, bộ trưởng và thủ trưởng cơ quan ngang bộ.

Các quy định của luật nhằm bảo đảm kiểm soát quyền lực đối với các chức danh này.

“Cấp nào làm tốt, hiệu quả thì giao trực tiếp cho cấp đó”

Một vấn đề cốt lõi của luật lần này là về phân quyền, phân cấp, ủy quyền. Luật lần này đã được thiết kế đồng bộ với quy định tại dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) về phân quyền.

Trong đó xác định rõ cơ quan, tổ chức, cá nhân tiếp nhận quyền được quy định tại các luật, nghị quyết của Quốc hội. Đối với những vấn đề đã phân quyền cho chính quyền địa phương theo nguyên tắc phân quyền quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương thì chính quyền địa phương chủ động quyết định, tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm về nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền. 

Về phân cấp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo rà soát, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất và xác định rõ về chủ thể phân cấp, chủ thể nhận phân cấp và trách nhiệm của các chủ thể này; cách thức thực hiện việc phân cấp. 

Trên cơ sở nguyên tắc phân cấp tại luật này, khi thực hiện phân quyền, phân cấp, văn bản pháp luật chuyên ngành sẽ xác định cụ thể các vấn đề không được phân cấp. 

Về ủy quyền, các nội dung trong luật đã được thiết kế đồng bộ với quy định tại dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Cụ thể, xác định rõ chủ thể ủy quyền, chủ thể được ủy quyền và trách nhiệm của các chủ thể này; cách thức, nội dung, phạm vi, thời hạn ủy quyền và các điều kiện mang tính nguyên tắc trong việc thực hiện ủy quyền. 

Liên quan đến đề nghị làm rõ trường hợp cấp dưới nhận việc phân cấp, phân quyền, ủy quyền mà nhận thấy không đủ điều kiện thực hiện thì có quyền từ chối hay không.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cơ chế từ chối nhận phân cấp, ủy quyền đã thể hiện tại khoản 5 Điều 8 và khoản 6 Điều 9, bảo đảm hài hòa giữa nguyên tắc thực thi công vụ tại khoản 2 Điều 5 “bảo đảm nguyên tắc cơ quan cấp dưới phục tùng sự lãnh đạo, chỉ đạo và chấp hành nghiêm chỉnh quyết định của cơ quan cấp trên” và việc cơ quan, tổ chức, người nhận phân cấp, ủy quyền được chủ động trong góp ý, đề nghị điều chỉnh nội dung phân cấp, ủy quyền khi không bảo đảm điều kiện thực hiện.

Luật lần này cũng thể hiện đúng chủ trương của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, “cấp nào làm tốt, hiệu quả thì giao trực tiếp cho cấp đó”.

Luật Tổ chức Chính phủ là luật gốc, luật chung về phân quyền, phân cấp nên chỉ quy định những vấn đề chung mang tính nguyên tắc, các nội dung phân cấp cụ thể và điều kiện phân cấp trong từng lĩnh vực quản lý nên để pháp luật chuyên ngành điều chỉnh cụ thể sẽ bảo đảm linh hoạt, phù hợp với ngành, lĩnh vực và thực tiễn phát triển trong từng giai đoạn.

Luật Tổ chức Chính phủ sửa đổi gồm 5 chương, 32 điều, sẽ có hiệu lực từ ngày 01/3/2025.