Cơ quan thẩm tra của Quốc hội: Cần thêm giải pháp để điện hạt nhân Ninh Thuận vận hành vào năm 2030

Theo bộ trưởng Bộ Công Thương, đây là dự án đặc biệt quan trọng, có công nghệ phức tạp, chỉ một số ít quốc gia sở hữu. Trong khi đó, nhu cầu vốn đầu tư rất lớn và lần đầu tiên được đầu tư xây dựng tại nước ta. Vì vậy rất cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh để đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian thực hiện.

Đề xuất làm song song thủ tục, chỉ định thầu

Mục tiêu Chính phủ đặt ra là đưa dự án điện hạt nhân Ninh Thuận vào vận hành trong năm 2030-2031, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng nhu cầu điện năng cho phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. 

Trên cơ sở đó, Chính phủ đã đề xuất một loạt cơ chế chính sách đặc thù cho dự án. Trước hết là việc cho phép triển khai đồng thời các công việc về đàm phán các hiệp định, thỏa thuận với đối tác song song với quá trình lập các hồ sơ và phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án đầu tư.

Việc lựa chọn nhà đầu tư và nhà thầu dự kiến sẽ áp dụng hình thức hợp đồng chìa khóa trao tay và chỉ định thầu đối với gói thầu chìa khóa trao tay xây dựng nhà máy chính với nhà thầu trong thỏa thuận hoặc hiệp định liên Chính phủ; các gói thầu tư vấn quan trọng…

Chính phủ cũng đề xuất các công việc này, bao gồm chuẩn bị dự án, đàm phán hiệp định và thỏa thuận hợp đồng chìa khóa trao tay được thực hiện song song trước khi phê duyệt dự án. 

Đối với cơ chế về phương án tài chính và thu xếp vốn sẽ đàm phán vay vốn Chính phủ với các đối tác; cho phép chủ đầu tư vay lại không chịu rủi ro tín dụng; sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách và các nguồn vốn hợp pháp khác. 

Cùng đó, chủ đầu tư được sử dụng nguồn vốn vay từ trái phiếu Chính phủ/ doanh nghiệp/ công trình và một số cơ chế khác để có đủ vốn đối ứng thực hiện dự án; bố trí nguồn vốn ngân sách nhà nước để thực hiện dự án di dân, tái định cư. 

Ngoài ra là các cơ chế áp dụng các quy chuẩn, tiêu chuẩn, quy phạm kỹ thuật; các định mức, đơn giá. Các chủ đầu tư được miễn thủ tục báo cáo cơ quan phương án huy động vốn. 

Tỉnh Ninh Thuận có cơ chế về đền bù, tái định cư, phát triển cơ sở hạ tầng, cung cấp vật liệu, đảm bảo an sinh xã hội. 

Thêm nữa là cơ chế về thủ tục phê duyệt chủ trương chuyển mục đích sử dụng rừng, xử lý chồng lấn khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia; xử lý chồng lấn quy hoạch; cơ chế về thực hiện tham vấn báo cáo đánh giá tác động môi trường cùng các cơ chế khác.

Kiểm soát chặt chẽ huy động vốn để sử dụng hiệu quả

Thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy thống nhất với sự cần thiết ban hành cơ chế chính sách đặc thù để đẩy nhanh tiến độ xây dựng dự án. Tuy nhiên, với đề xuất đưa dự án vào vận hành trong năm 2030, cơ quan này cho rằng cần “nghiên cứu kỹ lưỡng và bổ sung giải pháp” để đảm bảo mục tiêu vận hành. 

Đề xuất về lựa chọn nhà thầu theo hình thức chỉ định thầu, chìa khóa trao tay được đánh giá là hợp lý. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cho rằng hình thức này có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, nguy cơ lợi ích nhóm và thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện. 

Do đó đề nghị cần có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng, tiêu chí lựa chọn nhà thầu, bổ sung cơ chế kiểm soát chặt chẽ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là các cam kết về công nghệ, bảo trì và chuyển giao công nghệ sau khi hoàn thành dự án.

Dự án này được Thủ tướng Chính phủ cho chủ trương giao cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Tập đoàn Công nghiệp năng lượng quốc gia (PVN), song cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu, cân nhắc việc quy định cụ thể, đặc biệt là phương án tài chính và thu xếp vốn.

Cùng đó, với cơ chế để đảm bảo mức vốn đối ứng, Chính phủ cần làm rõ và khẳng định việc đánh giá lại nguồn vốn này chỉ hoàn toàn phục vụ cho dự án điện hạt nhân. Gắn đó, cần có quy định chặt chẽ về hạn mức vay vốn, lãi suất, thời hạn trả nợ và các điều kiện ràng buộc và giải pháp kiểm soát vốn…