Tỉ phú Mỹ đề xuất quỹ đầu tư mới ở Việt Nam

Chia sẻ riêng với Tuổi Trẻ về đề xuất thành lập một quỹ đầu tư mới, tỉ phú người Mỹ cho rằng để đáp ứng với tốc độ phát triển hiện nay, Việt Nam cần phát triển một mô hình quỹ riêng biệt, phù hợp với văn hóa, nền kinh tế và hệ thống quản trị của mình.

Quỹ hiệu quả giúp duy trì mức thuế thấp

* Cụ thể, mô hình quỹ đầu tư phát triển mà ông đã đề xuất trong buổi làm việc với Thủ tướng gần đây có “hình hài” như thế nào?

– Tôi sẽ đưa ra hai ví dụ. Đầu tiên, là một quốc gia khá trẻ so với Việt Nam, nhưng Singapore đã đạt được những thành công chỉ trong vài thập niên.

Điểm nhấn nằm ở việc xây dựng quỹ tài sản chủ quyền (quỹ đầu tư quốc gia) – một trong những động lực chính mang lại phúc lợi và thịnh vượng chung cho người Singapore.

Những quỹ này, được quản lý một cách chuyên nghiệp và độc lập, tập trung đầu tư vào các lĩnh vực mang lại lợi ích tối ưu, từ cơ sở hạ tầng trong nước đến các cơ hội đầu tư quốc tế. Mục tiêu cuối cùng là tăng trưởng giá trị quỹ, từ đó cung cấp nguồn lực cho ngân sách quốc gia.

Hiện tại, quỹ tài sản chủ quyền (quỹ đầu tư quốc gia) là nguồn đóng góp lớn nhất vào ngân sách Singapore, giúp chính phủ duy trì mức thuế thấp.

Nhờ vậy người dân được hưởng các dịch vụ công chất lượng cao, bao gồm: giáo dục, y tế, an ninh và nhà ở, trong khi vẫn phải chịu gánh nặng thuế thấp hơn nhiều quốc gia khác. Đây là một ví dụ điển hình về hiệu quả của việc sử dụng quỹ tài sản chủ quyền để phục vụ lợi ích chung.

Một mô hình khác từ Úc, nơi quỹ siêu tiết kiệm (hay còn gọi là quỹ tiết kiệm hưu trí) đã thay đổi diện mạo kinh tế – xã hội trong vòng hai thập niên.

Chính sách này được khởi xướng bởi cựu thủ tướng Paul Keating và được thiết kế để cung cấp sự bảo đảm tài chính cho mọi công dân. Nó đã chứng minh được hiệu quả khi giúp người dân cải thiện đáng kể mức sống và giảm bất bình đẳng.

Ở Úc, quỹ này được xây dựng dựa trên nguyên tắc mỗi cá nhân đều biết rõ khoản tiết kiệm của mình và cách quản lý chúng. 

Đáng chú ý, chỉ trong vòng 20 năm, nhờ sức mạnh của lãi suất kép và chiến lược đầu tư hiệu quả – bao gồm cả đầu tư vào cơ sở hạ tầng trong và ngoài nước – quỹ này đã phát triển mạnh mẽ. Hiện nay, gần như mọi gia đình ở Úc đều sở hữu một tài khoản tiết kiệm hưu trí, giúp xóa đói giảm nghèo một cách bền vững.

Câu chuyện thành công này bắt đầu với một tỉ lệ nhỏ: chỉ 3% lương của người lao động, sau đó tăng dần lên 6%, 9% và hiện tại là 12%. Mặc dù tỉ lệ đóng không cao, nhưng giá trị tích lũy rất đáng kinh ngạc. 

Tổng tài sản của các quỹ này hiện vượt cả GDP của Úc, khiến nước này trở thành quốc gia có mức giàu tài sản trung bình cao nhất thế giới, vượt qua Mỹ.

Điểm mấu chốt của mô hình này là nguyên tắc “phân phối trước”, thay vì tái phân phối sau khi thu thuế, có nghĩa là khoản đóng góp của người dân được miễn thuế, với điều kiện chỉ được rút ra khi đến tuổi hưu.

Nó giúp người dân tham gia và hưởng lợi trực tiếp từ sự phát triển kinh tế, đồng thời giảm bất bình đẳng ngay từ đầu. Sau hơn 20 năm, các quỹ này đã tạo ra giá trị lớn, giúp phần lớn các hộ gia đình Úc có tài sản đáng kể.

Úc không chỉ là một quốc gia giàu có, mà còn có tài sản phân bổ đồng đều, nhờ đó giảm thiểu bất bình đẳng và đảm bảo rằng mọi người dân đều có cổ phần trong tương lai kinh tế.

Cần phát triển mô hình riêng

* Vậy Việt Nam có thể học hỏi gì từ các mô hình này?

– Việt Nam cần phát triển một mô hình riêng, phù hợp với văn hóa, nền kinh tế và hệ thống quản trị của mình. Chẳng hạn mô hình quỹ đầu tư quốc gia, tức tạo lập quỹ quản lý chuyên nghiệp, đầu tư vào các lĩnh vực sinh lợi cao, cả trong và ngoài nước, bao gồm hạ tầng.

Hay chúng ta cũng có thêm huy động nguồn lực thông qua các quỹ tiết kiệm cá nhân. Giới thiệu các tài khoản tiết kiệm cho công dân, tương tự như Úc, nhưng điều chỉnh cho phù hợp với nền kinh tế phi chính thức của Việt Nam.

Một đề xuất khác mà tôi nghĩ Việt Nam cũng có thể tham khảo là yêu cầu các doanh nghiệp mới thành lập tại Việt Nam trích một phần cổ phần (10 – 20%) để đóng góp vào quỹ đầu tư quốc gia.

Đổi lại, họ có thể được hưởng ưu đãi thuế. Điều này giúp toàn xã hội được hưởng lợi từ sự thành công của các doanh nghiệp lớn, đồng thời không gây áp lực quá lớn lên doanh nghiệp.

Ngoài ra, Việt Nam có thể tận dụng công nghệ số để theo dõi và phân bổ quyền sở hữu cá nhân trong các quỹ lớn. Khi mỗi công dân có danh tính định danh số, họ sẽ biết chính xác mình sở hữu phần nào trong các công ty, cầu đường hay các tài sản công khác.

* Ông có lời khuyên nào để Chính phủ bắt đầu một mô hình mới như vậy không?

– Chính phủ cần nghiên cứu xem mô hình nào phù hợp với Việt Nam. Như tôi đã nói, họ có thể nhìn vào các ví dụ khác có sẵn, nên không cần phải sáng tạo từ đầu. Chính phủ cũng cần tận dụng đội ngũ chuyên gia tài chính trong và ngoài nước để xây dựng chiến lược quản lý quỹ hiệu quả.

Một trong những yếu tố quyết định thành công là đảm bảo sự đồng thuận và niềm tin từ người dân thông qua việc truyền thông rõ ràng và minh bạch. Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ, chẳng hạn như xây dựng danh tính định danh số, sẽ giúp phân bổ quyền lợi quỹ một cách chính xác và minh bạch, đảm bảo mọi công dân đều có thể theo dõi và hưởng lợi từ quỹ đầu tư quốc gia.

Cũng như một số quốc gia trong khu vực, Chính phủ Việt Nam và khu vực tư nhân cần làm việc rất chặt chẽ với nhau. Các quỹ tài sản đầu tư quốc gia thành công là nhờ sự hợp tác này.