Cải thiện sử dụng nitơ để giảm thiểu tác hại đối với sức khỏe con người và môi trường

Trong thế kỷ qua, tăng sử dụng phân bón nitơ đã góp phần đáng kể thúc đẩy sản xuất nông nghiệp và củng cố an ninh lương thực, đảm bảo dinh dưỡng cho dân số toàn cầu ngày càng tăng. Tuy nhiên, sử dụng nitơ không đúng cách có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến chất lượng không khí, nước và đất, dẫn đến mất đa dạng sinh học và làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu.

Báo cáo vừa công bố ngày 21/1 của Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO) cung cấp tổng quan toàn diện về việc sử dụng nitơ và những thách thức phát sinh trong các hệ thống nông nghiệp, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng bền vững và đưa ra các khuyến nghị để đạt được mục tiêu này.

Nitơ là thành phần thiết yếu của các thành phần thực phẩm, đặc biệt là axit amin và protein cần thiết cho sự phát triển của thực vật, động vật và con người. Nhờ phát minh ra quy trình Haber–Bosch vào đầu thế kỷ 20, con người đã có thể chuyển đổi nitơ không phản ứng, có nhiều trong khí quyển (cùng loại nitơ tạo nên bầu trời xanh) thành các chất hữu ích như amoniac, hiện được sử dụng phổ biến làm phân bón.

Theo báo cáo, con người hiện đang bổ sung khoảng 150 teragram (Tg) nitơ phản ứng vào bề mặt đất của Trái đất mỗi năm thông qua sản xuất nông nghiệp và công nghiệp. Lượng này cao gấp đôi so với tốc độ trước thời kỳ công nghiệp. Một số chuyên gia cho rằng biến đổi khí hậu có thể góp phần làm tăng tốc độ này lên khoảng 600 Tg mỗi năm vào năm 2100, điều này có thể làm tăng mức độ nitơ bị thất thoát vào môi trường.

Chăn nuôi là tác nhân chính gây ra khí thải nitơ và chịu trách nhiệm cho khoảng một phần ba tổng lượng khí thải nitơ do hoạt động của con người tạo ra. Phân bón tổng hợp, thay đổi mục đích sử dụng đất và khí thải phân chuồng là những nguyên nhân chính gây ô nhiễm nitơ ở khu vực này.

Sử dụng nitơ hợp lý trong nông nghiệp giúp ngăn ngừa thoái hóa đất và cạn kiệt chất dinh dưỡng đồng thời tăng năng suất cây trồng. Ngược lại, việc sử dụng quá mức làm trầm trọng thêm tình trạng nóng lên toàn cầu, làm giảm chất lượng không khí và nước, đồng thời làm cạn kiệt tầng ôzôn tầng bình lưu. Ô nhiễm nitơ gây ra rủi ro cho sức khỏe con người bằng cách làm tăng tỷ lệ mắc các bệnh về đường hô hấp và tim. Do đó, việc quản lý nitơ bền vững tập trung vào việc giảm thiểu đầu vào và tổn thất bên ngoài và tối đa hóa quá trình tái chế đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Thông qua một số nghiên cứu điển hình minh họa cho những nỗ lực đang diễn ra nhằm cải thiện sử dụng nitơ trên toàn thế giới, FAO đã đưa ra các khuyến nghị, bao gồm:

– Ngành phân bón cần hành động khẩn cấp để giảm phát thải khí nhà kính trong quá trình sản xuất phân đạm khoáng và khuyến khích giảm thiểu tổn thất lãng phí trong quá trình lưu trữ, vận chuyển và bón cho đất;

– Khuyến khích sử dụng rộng rãi phương pháp cố định đạm sinh học trong luân canh cây trồng thích hợp tại địa phương bằng cách sử dụng các loại cây họ đậu;

– Hướng dẫn để hỗ trợ người chăn nuôi áp dụng các biện pháp quản lý phân bón tốt nhất, tập trung vào việc giảm thiểu tổn thất nitơ lãng phí ra môi trường và tăng cường sử dụng hiệu quả trong nông nghiệp sản xuất;

– Các chính sách về hệ thống nông sản thực phẩm nên khuyến khích sử dụng phân đạm hữu cơ để tăng cường tính bền vững;

– Thúc đẩy việc tích hợp quản lý nitơ bền vững vào các hành động giảm thiểu phù hợp với quốc gia và các đóng góp do quốc gia quyết định, bao gồm các mục tiêu giảm oxit nitơ từ các hệ thống nông nghiệp thực phẩm để duy trì mục tiêu 1,5 °C của Thỏa thuận chung Paris;

– Đề xuất các cam kết quốc gia nhằm giảm ô nhiễm nitơ, bao gồm amoniac và nitrat để đáp ứng các mục tiêu đa dạng sinh học toàn cầu;

– Tăng cường các nỗ lực nhằm giảm lãng phí và thất thoát thực phẩm ở mọi giai đoạn của hệ thống nông nghiệp thực phẩm và thúc đẩy tái chế và xử lý rác thực phẩm làm thức ăn chăn nuôi;

– Tích hợp quản lý nitơ bền vững vào các dự án và chương trình phát triển trong các hệ thống nông nghiệp thực phẩm.