(Dân trí) – A-yơh là loại bánh truyền thống không thể thiếu mỗi dịp Tết của người Vân Kiều vùng rẻo cao Quảng Trị. Bánh làm từ nếp, mè đen và muối với hương vị đặc trưng, dùng để đãi khách quý.
Khi tiết trời lất phất mưa đầu Xuân, cây rừng bắt đầu đâm chồi, nảy lộc giữa đại ngàn Trường Sơn, bà con Vân Kiều ở huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị lại hòa mình vào không khí đón Tết cổ truyền dân tộc.
Chiều cuối năm, các bản làng người Vân Kiều rộn ràng tiếng giã gạo nếp làm bánh, tiếng í ới gọi nhau mổ lợn, gà, làm lễ cúng tổ tiên, thần linh, hòa mình vào các hoạt động vui Xuân cộng đồng.
Bên cạnh các món ăn truyền thống, người Vân Kiều còn có một loại bánh không thể thiếu mỗi dịp Tết với tên gọi A-yơh (dạng bánh nếp).
Bánh A-yơh có màu đen, hình tròn, đường kính 50cm, dày 5cm, có mùi thơm từ mè và xôi (Ảnh: Đức Tài).
Già làng Hồ Văn Đăng (64 tuổi), trú bản Tà Puồng, thôn Trăng Tà Puồng, xã Hướng Việt, huyện Hướng Hóa cho hay, theo phong tục, tập quán của người Vân Kiều, trong mâm cúng tổ tiên mỗi dịp cưới hỏi, lễ Tết đều phải có bánh A-yơh. Bánh tượng trưng cho những điều tốt đẹp, sự thủy chung, son sắt và nghĩa tình.
Xa xưa, người Vân Kiều quan niệm bánh A-yơh chỉ có bậc thần linh mới được hưởng, song sau này, họ dùng bánh A-yơh thường xuyên hơn trong ngày Tết, cưới hỏi, lễ hội và để tiếp khách quý.
“Với người Vân Kiều chúng tôi, bánh là hạt ngọc của mặt trời, biểu tượng tâm linh về mặt trăng, mặt trời và trái đất, ai được mời là rất hạnh phúc và thiêng liêng. Mời khách ăn bánh dịp năm mới như được thưởng thức lộc trời đất ban tặng”, già làng Đăng giải thích.
Phụ nữ Vân Kiều thôn Trăng Tà Puồng, xã Hướng Việt, huyện Hướng Hóa làm bánh A-yơh dịp Tết Ất Tỵ 2025 (Ảnh: Hồ Giỏi).
Chia sẻ về cách làm bánh A-yơh, chị Hồ Thị Pía (29 tuổi), trú thôn Trăng Tà Puồng cho biết, để bánh ngon cần phải lựa chọn nếp chuẩn, được trồng ở ruộng bậc thang, nếp phải còn nguyên hạt.
Nếp sau khi rửa sạch sẽ đưa đi nấu, sau khi chín, xôi nếp được đặt vào một cối lớn, dùng chày để giã cùng mè đen và muối. Công đoạn này rất quan trọng, phải làm thật kỳ công, đúng cách. Nếu giã chưa đến, bánh còn hạt, ăn vào cảm thấy cứng, giã nhuyễn quá, bánh bị khô và mất đi vị mè và nếp.
Hỗn hợp xôi nếp, mè đen và muối sau khi giã được đổ ra mâm, nhào nặn thành hình tròn đường kính khoảng 50cm, dày 5cm. Lúc này bánh A-yơh dần thành hình, có màu đen và mùi thơm đặc trưng từ mè và xôi.
“Tết này gia đình tôi làm 2 bánh A-yơh để mời khách. Bánh A-yơh như tấm lòng, sợi dây kết nối giữa con người với nhau, giữa con người với thần linh và đất trời. Nếu không có bánh A-yơh trong mâm lễ của người Vân Kiều cũng như người Kinh thiếu bánh chưng Tết”, chị Pía chia sẻ.
Bánh A-yơh luôn có mỗi dịp Tết và lễ hội, cưới hỏi, người Vân Kiều dùng để đãi khách quý (Ảnh: Đức Tài).
Ông Hồ Văn Sinh, Chủ tịch UBND xã Hướng Việt cho biết, bên cạnh các món ăn truyền thống, người Vân Kiều còn có nhiều phong tục, nét văn hóa đặc trưng như lễ mừng lúa mới, cúng rừng… Trải qua biến thiên của lịch sử, những nét văn hóa đó luôn được đồng bào gìn giữ, phát huy.
“Với bánh A-yơh, để không mai một, mỗi dịp Tết đến, Xuân về, chúng tôi vận động người dân làm nhiều hơn, truyền dạy cho các thành viên trong gia đình, bản làng. Nhiều năm qua, đời sống người Vân Kiều ở địa phương nâng lên rõ rệt, các hủ tục được đẩy lùi, cuộc sống bà con dân bản ngày một no ấm”, ông Sinh nói.
Tết là điểm khởi đầu của mùa Xuân, mùa của muôn hoa đua nở khoe sắc, muôn thú gọi bầy tìm bạn. Đây cũng là dịp người Vân Kiều quây quần bên nhau, thưởng thức những món ăn truyền thống, hòa mình vào những giai điệu núi rừng, hướng đến một tương lai tốt đẹp hơn.
Nguồn: https://dantri.com.vn/tet-2025/loai-banh-khong-the-thieu-dip-tet-cua-nguoi-van-kieu-dung-de-dai-khach-quy-20250124075622463.htm
