Hoàn thiện hành lang pháp lý, thúc đẩy giáo dục đại học

Luật số 34/2018/QH14 được ban hành với tám điểm mới cơ bản, xác định rõ về hệ thống cơ sở giáo dục đại học, tiệm cận với xu hướng quốc tế, phù hợp thực tiễn ở Việt Nam, tạo ra sự bình đẳng giữa cơ sở giáo dục đại học công lập và tư thục. Luật cũng tạo cơ sở pháp lý rõ ràng về đổi mới quản lý nhà nước, quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của cơ sở giáo dục đại học, quản trị đại học, bảo đảm thực quyền của hội đồng trường, đổi mới cơ chế quản lý tài chính, tài sản, quản lý đào tạo…

Ðáng chú ý, trên cơ sở hành lang pháp lý về tự chủ đại học được hoàn thiện, Bộ Giáo dục và Ðào tạo cùng các bộ, ngành liên quan đã xây dựng và ban hành kế hoạch, chỉ đạo tổ chức triển khai nhiều quy định, chính sách quan trọng góp phần hiện thực hóa chủ trương về đẩy mạnh tự chủ đại học áp dụng trong thực tiễn, nhất là tự chủ về chuyên môn, tổ chức, nhân sự và tài chính; các cơ quan quản lý nhà nước đã ban hành nhiều quy định khung, tiêu chuẩn làm công cụ quản lý hữu hiệu, giảm thiểu cơ chế “xin-cho” trong quản lý giáo dục đại học.

Cơ chế tự chủ tạo điều kiện cho cơ sở giáo dục đại học phát huy dân chủ, có sự chủ động, linh hoạt, sáng tạo hơn trong xây dựng và tổ chức triển khai hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học. Việc thu hút, huy động nguồn lực đầu tư cho giáo dục đại học bước đầu có sự đa dạng hóa; hiệu quả sử dụng nguồn lực có nhiều cải thiện và từng bước được nâng cao.

Cơ sở giáo dục đại học công lập được giao thực hiện tự chủ được quyền quyết định giá dịch vụ đào tạo, bảo đảm bù đắp chi phí và có tích lũy hợp lý cũng như tự quyết định các khoản chi, mức chi phù hợp với mức độ, năng lực; tỷ lệ cán bộ, giảng viên có học hàm, học vị cũng như số lượng công trình khoa học được công bố trong nước và quốc tế trong giáo dục đại học tăng đáng kể; một số cơ sở giáo dục đại học có sự trưởng thành vượt bậc về chuyên môn, học thuật, góp phần từng bước khẳng định vị thế và uy tín của giáo dục đại học Việt Nam trên trường quốc tế…

Từ thực tiễn triển khai, PGS, TS Huỳnh Quyết Thắng, Giám đốc Ðại học Bách khoa Hà Nội cho biết, thực hiện Luật số 34/2018/QH14 với quy định về tự chủ đại học, trường đạt được nhiều kết quả tích cực, như: Tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu quả; số cán bộ giảng dạy tăng, giảm số lượng cán bộ hành chính; hoạt động sáng tạo, khởi nghiệp được thúc đẩy, hoạt động phát triển hạ tầng, đầu tư cơ sở vật chất cho người thầy và người học được chú trọng.

Tuy nhiên, PGS, TS Huỳnh Quyết Thắng cũng cho rằng, trong quá trình thực hiện Luật số 34/2018/QH14 vẫn còn một số khó khăn như: Chưa có quy định cụ thể về gắn kết giữa hoạt động đào tạo và hoạt động nghiên cứu khoa học; thiếu quy định về đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, cơ chế đặt hàng nghiên cứu với những lĩnh vực đặc thù phục vụ phát triển đất nước; quy định việc tuyển dụng, thu hút nhân tài, các chuyên gia nước ngoài đến làm việc, nghiên cứu tại các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam chưa rõ ràng…

Trong khi đó, GS, TS Nguyễn Quý Thanh, Hiệu trưởng Trường đại học Giáo dục, Ðại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, Luật Giáo dục đại học số 08/2012/QH13 và sau đó là Luật số 34/2018/QH14 mở ra hệ thống pháp lý, tạo căn cứ cho các cơ sở giáo dục đại học hoạt động hiệu quả.

Tuy nhiên, cần bảo đảm tính hệ thống và phân tầng nhằm phục vụ công tác quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội và xây dựng kế hoạch đầu tư phát triển, nâng cao năng lực đào tạo, nghiên cứu khoa học và thực hiện quản lý nhà nước…

Theo Thứ trưởng Giáo dục và Ðào tạo Hoàng Minh Sơn, trong hơn 5 năm thực hiện, Luật số 34/2018/QH14 mở ra hành lang pháp lý rất quan trọng, tạo ra sinh khí mới giúp hệ thống giáo dục đại học thay đổi hẳn về chất và lượng, nhất là năng lực quản trị, tự chủ và chất lượng chương trình đào tạo.

Mặc dù số lượng trường đại học không thay đổi đáng kể nhưng quy mô, chất lượng đào tạo có sự gia tăng rõ rệt. Những kết quả này tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch, tạo động lực mới để phát triển, chuẩn hóa, nâng cao chất lượng, đáp ứng tốt hơn nhu cầu thị trường.

Tuy nhiên, trước những thay đổi mạnh mẽ về kinh tế-xã hội của đất nước, yêu cầu hội nhập quốc tế, một số quy định của Luật Giáo dục đại học đã bộc lộ bất cập nhất định so với yêu cầu thực tiễn phát triển giáo dục đại học của Việt Nam. Vì vậy, Thường trực Chính phủ thống nhất giao Bộ Giáo dục và Ðào tạo chủ trì, phối hợp các bộ, ngành liên quan tiếp tục nghiên cứu, rà soát và sơ kết 5 năm thực hiện Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học và văn bản pháp luật liên quan.

Trong đó, với một số điểm nghẽn còn bất cập, hạn chế cần nghiên cứu, chuẩn bị kỹ lưỡng, hướng tới xây dựng luật hiệu quả, phù hợp thực tiễn, có hiệu lực lâu dài, nâng cao chất lượng giáo dục đại học, góp phần phát triển kinh tế-xã hội đất nước.